Erasmus MC


02-06-2005: Foneemcompressie helpt hoortoesteldragers

Dragers van hoortoestellen houden vaak problemen met het verstaan van spraak in lastige akoestische omstandigheden, bijvoorbeeld wanneer sprake is van afwisselende geluidsniveau's. Foneemcompressie, een vorm van signaalbewerking waarbij weergave door het hoortoestel wordt aangepast aan wisselende geluidsniveau's, kan hierin verbetering brengen. André Goedegebure concludeert dit in zijn proefschrift 'Phoneme Compression: Processing of the Speech Signal and Effects on Speech Intelligibility in Hearing-Impaired Listeners' waarop hij op 2 juni promoveert aan
de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Naast moeite met spraakverstaan in lastige akoestische omstandigheden, ervaren dragers van hoortoestellen het probleem dat door versterking van het hoortoestel bepaalde geluiden als te hard ervaren worden, terwijl andere belangrijke geluiden nog steeds niet worden gehoord. Ter compensatie van deze beperkingen kan zogenaamde dynamiekcompressie worden toegepast in het hoortoestel. Dit is een vorm van signaalbewerking die voor voldoende versterking zorgt bij lage niveaus, zonder het gehoor te overbelasten bij hoge signaalniveaus. De compressie heeft tijd nodig om een verandering in versterking te realiseren. Indien de reactietijd kort gehouden wordt reduceert de compressor ook intensiteitsverschillen tussen opeenvolgende spraakklanken. Deze vorm van dynamiekcompressie wordt vaak aangeduid met syllabische compressie of foneemcompressie. Het doel hiervan is het optimaliseren van spraakverstaan door een verbeterde detectie van zwakkere spraakklanken.

Goedegebure onderzocht een vorm van foneemcompressie die is bedoeld om de herkenning van hoogfrequente spraakklanken te verbeteren bij slechthorenden. Hij toont aan dat slechthorenden kunnen profiteren van foneemcompressie zolang er geen achtergrondgeluid wordt toegevoegd aan de spraak. Compressie blijkt vooral een positieve invloed te hebben op de herkenning van de beginmedeklinker. Daarnaast geeft extra onderdrukking van de laagfrequente klanken een positief effect op de klinkerherkenning. De beste resultaten worden behaald met een combinatie van beide technieken. Helaas wordt er met deze configuratie juist negatieve effecten gevonden als er achtergrondlawaai wordt toegevoegd aan de woordjes. Ook met de andere vormen van compressie wordt geen verbetering gevonden van spraakverstaan in achtergrondlawaai. Er is wel een lichte aanwijzing dat door gewenning aan het luisteren met foneemcompressie de prestaties iets kunnen toenemen.

Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een Europees samenwerkingsproject tussen universitaire centra (Erasmus MC, AMC, VUMC, Cambridge, Oldenburg, Giessen, Nürnberg) en bedrijven (Siemens en Philips). De promovendus is inmiddels opgeleid tot klinisch-fysicus audioloog en werkt nu in de praktijk met de hoortoesteltechnieken die in zijn onderzoek aan bod zijn gekomen.