Meer informatie: dienst Interne en Externe Communicatie, tel. 071-5273282
Persbericht Universiteit Leiden
Dinsdag 31 mei 2005
ICT leidt niet tot veranderingen in georganiseerde criminaliteit
Ontwikkelingen in de ICT leiden nauwelijks tot veranderingen in
georganiseerde criminaliteit. En als die veranderingen zich wel zouden
voordoen, vallen de ongewenste effecten mee. Tot deze conclusie komt
bestuurskundige Jan Kortekaas, die op 2 juni promoveert aan de
Universiteit Leiden. Kortekaas werkte jaren bij het Korps Landelijke
Politiediensten.
De promovendus is zelf verrast over de uitkomst van zijn onderzoek: Ik
lees bijvoorbeeld regelmatig in kranten en tijdschriften dat criminele
organisaties zeer actief zijn op het internet. Nu ik me zelf
zorgvuldig heb verdiept in ICT-ontwikkelingen, kom ik tot een heel
andere conclusie. De criminelen waar ik naar heb gekeken gebruiken het
wereldwijde web en e-mail wel als middelen om met elkaar te
communiceren, net zoals ze mobiele telefoons gebruiken, maar de aard
van hun activiteiten verandert er niet wezenlijk door."
Niet meer drugshandel door internet
"Er worden door de komst van het internet bijvoorbeeld niet meer drugs
verkocht. Daar leent de aard van de criminaliteit zich ook niet voor.
Bij illegale handel moet je weten dat de tegenpartij te vertrouwen is
en daarbij is face-to-face contact erg belangrijk. Het is dus
onwaarschijnlijk dat iemand op een website of via e-mail een container
drugs aanbiedt. Kan de politie het internet maar beter links laten
liggen en haar tijd en energie in andere zaken steken? Absoluut niet,
zegt Kortekaas. Er gebeuren op het internet heel veel dingen die het
daglicht niet kunnen verdragen. Denk maar aan de uitwisseling van
kinderporno of het verspreiden van computervirussen. Uit mijn
onderzoek mag je alleen afleiden dat binnen het gebied waar ik naar
heb gekeken, namelijk georganiseerde criminaliteit, de risicos
meevallen.
Groothandelsondernemingen
Onder georganiseerde criminaliteit verstaat Kortekaas organisaties die
naar financieel gewin streven door te handelen in illegale goederen
(waaronder drugssmokkel) en diensten (waaronder mensensmokkel).
Terroristische organisaties rekent hij er niet toe. Het is terroristen
immers niet te doen om het geld, maar om het verwezenlijken van
politieke idealen. De bestuurskundige komt met een heel nieuwe
definitie van het begrip georganiseerde criminaliteit. Het is, zo zegt
hij, een stelsel van illegale groothandelsondernemingen. Net als
normale bedrijven zijn de misdaadondernemingen actief op één of meer
markten, in dit geval misdaadmarkten. Er vinden op vrijwillige basis
transacties plaats tussen een vragende en een aanbiedende partij.
Preventie
Nette bedrijven veranderen onder invloed van maatschappelijke
ontwikkelingen en bij misdaadondernemingen is dat niet anders. Voor
politie en justitie is het belangrijk te anticiperen op deze
veranderingen. Voorkomen is immers beter dan genezen, of om het in
justitiële termen te zeggen preventie is beter dan repressie. Bij
preventie is het belangrijk om dreigingen van te voren te kunnen
beoordelen. Hoeveel waarde de promovendus daaraan hecht, blijkt uit
een van zijn stellingen: De oplossing voor de onveiligheid in de
samenleving ligt niet in meer blauw op straat, maar in meer en beter
bruikbare analyses.
Risicoanalyses besparen tijd en geld
Bij grootschalige evenementen, zoals het Europese voetbalkampioenschap
in 2000, anticiperen de overheid en de politie wel op mogelijke
problemen, maar bij veranderingen in criminaliteit gebeurt dit volgens
Kortekaas nog te weinig. Eigenlijk zou je voortdurend de vinger aan de
pols moeten houden, meent de promovendus. Omdat dit heel veel tijd en
mankracht kost, is het heel belangrijk om risicoanalyses te maken,
bijvoorbeeld op de manier zoals ik dat heb gedaan. Als je erachter
komt dat er op een bepaald terrein nauwelijks risicos bestaan, dan kun
je je tijd en energie gebruiken voor belangrijkere zaken.
Toepasbaarheid
Om te kunnen beoordelen in hoeverre veranderingen in de ICT zorgen
voor extra criminele activiteiten, ontwikkelde Kortekaas een
instrumentarium. Een lastige klus, want de risicos van criminaliteit
zijn niet in harde getallen uit te drukken. Verzekeraars gebruiken
statistieken om te kunnen bepalen hoe groot de kans is dat iemand op
een bepaalde leeftijd overlijdt. Als het gaat om de risicos van
georganiseerde criminaliteit, bestaan er geen bruikbare statistieken.
Je moet dan praten in termen van waarschijnlijkof onwaarschijnlijk,
aldus Kortekaas.
Hij hoopt en verwacht dat analisten binnen politie en justitie zijn
instrumentarium zullen gaan gebruiken. Maar dat kan niet zomaar,
waarschuwt hij. Ik heb me vooral gericht op georganiseerde
criminaliteit. Voor elke andere vorm van criminaliteit zou je een
apart instrumentarium moeten maken. Dat is veel werk, maar het is
zeker de moeite waard. Een mooie taak voor Kortekaas? Nee, ik ben heel
wat jaren bezig geweest met dit onderzoek. In tegenstelling tot
bijvoorbeeld een aio heb ik het naast mijn gewone werk bij het KLPD
moeten doen en dat was zwaar. Het is nu tijd voor andere dingen.
----
Jan J. C. Kortekaas. Risicoanalyse georganiseerde criminaliteit.
Uitwerking instrumentarium en toepassing op de ICT-ontwikkelingen.
Faculteit: Bestuurskunde. Promotie Universiteit Leiden donderdag 2
juni 14.15 uur. Promotors: prof.dr. U. Rosenthal en prof.dr. R.J. in t
Veld (Universiteit van Utrecht).
Samenvatting van het proefschrift.
Informatie: afdeling wetenschapsvoorlichting Universiteit Leiden: 071
527 32 82
Van het proefschrift is ook een handelseditie verkrijgbaar, uitgegeven
door Elsevier Overheid. ISBN 90 5901 603 3.