Meer informatie: dienst Interne en Externe Communicatie, tel. 071-5273282
Persbericht Universiteit Leiden
1 juni 2005
Politici doodsbenauwd op avond moord Fortuyn
Nieuw boek over Paars II en de revolte van Fortuyn
Een nieuw boek van prof. dr. Jouke de Vries en drs. Sebastiaan van der
Lubben onthult dat diverse politici, bestuurders en ambtenaren
doodsbenauwd waren op de avond van 6 mei 2002: de avond van de moord
op Pim Fortuyn. Ze hadden het gevoel door het oog van de naald te zijn
gekropen. Het verschil tussen orde en wanorde was slechts 5 minuten.
Toen werden de agenten met de platte pet, die het Binnenhof hadden
afgegrendeld geholpen door de Mobiele Eenheid, die al langer
klaarstond. Het boek Een onderbroken evenwicht in de Nederlandse
politiek. Paars II en de revolte van Fortuyn wordt vrijdag 3 juni om
12.00 gepresenteerd in Nieuwspoort, Den Haag.
Rellen
De Haagse driehoek had op de avond van de moord besloten dat
aanhangers van Fortuyn bloemen mochten leggen op het Binnenhof. De
fout van de politici was dat via de media bekend werd gemaakt dat er
om acht uur een extra ministerraadsvergadering zou plaatsvinden bij
het ministerie van Algemene Zaken. De burgemeester van Den Haag werd
hier niet van op de hoogte gesteld. De aankondiging van de extra
vergadering van de ministerraad was het teken voor vele onruststokers
om naar het Plein te komen. Hoewel de nervositeit van de politici te
begrijpen viel, er was een politicus vermoord, was het bevoegd gezag
van Den Haag de mening toegedaan dat de omvang van de rellen
beheersbaar was.
De politici in het Kamergebouw waren echter nerveus omdat de
geschreeuw van het volk steeds sterker werd. Een ambtenaar van
Algemene Zaken was nerveus omdat er rook uit de parkeergarage onder
het Plein kwam, en hij zijn auto daar had geparkeerd. Een vergadering
van de lijsttrekkers werd onderbroken omdat eerst de beveiliging moest
worden geregeld.
Melkert
Oud-kamervoorzitter Jeltje van Nieuwenhoven stelt in het boek dat het
maar goed was dat de betogers niet wisten dat Ad Melkert in zijn kamer
zat, met uitzicht op het Mauritshuis en het Plein. Dan was het mis
gegaan. Voor het eerst sinds jaren moesten de zware gordijnen in de
kamer van Ad Melkert dicht. Het is op die avond nog een hele toer
geweest om hem het Kamergebouw uit te krijgen. Zijn chauffeur stond
klaar aan de kant van het Buitenhof. Toen hij de richting van Dudok op
wilde gaan werd de auto bekogeld met eieren en tomaten. Het KLPD
verordonneerde dat Melkert plat op de achterbank van de auto moest
gaan liggen. Hij zou gaan slapen bij het kamerlid Adri Duyvestein,
maar diens huis was volgens de politie te transparant. Vandaar dat
Melkert naar Amsterdam werd gebracht.
Gezagsverlies
De gebeurtenissen deden denken aan een revolutie, maar het was
uiteindelijk een politieke revolte. Een politieke revolte is er op
gericht om binnen het democratische systeem tot vervanging van de
gezagsdragers en tot wijzigingen in het beleid te komen. Het boek is
als volgt opgebouwd: in het eerste hoofdstuk wordt de moord op Fortuyn
beschreven. In hoofdstuk 2 volgt een nauwgezette reconstructie van de
gebeurtenissen op het Plein. Het derde hoofdstuk betreft een theorie
van politieke revoltes. Er wordt ingegaan op de dieperliggende
oorzaken, de aanjaagmechanismen, het gezagsverlies van Paars, het
groeiende charisma van Fortuyn en de gevolgen van deze deels
succesvolle revolte. De centrale stelling is dat Fortuyn succes heeft
gehad omdat de Paarse coalitie met gezagsverlies te maken had.
Bovendien komen de auteurs tot de conclusie dat naast 11 september
2001 vooral de rampen in Enschede en Volendam de revolte hebben
aangejaagd.
Referendum
Het boek beschrijft en analyseert de teloorgang van Paars, het succes
van Fortuyn en het aan de macht komen van Balkenende. Het staat stil
bij de bijna wanhopige zoektocht naar een nieuwe stabiliteit. De moord
op Van Gogh en de uitslag van het referendum rond Europa tonen echter
aan dat er nog steeds sprake is van een onderbroken evenwicht in de
Nederlandse politiek.
Ontzuild
Het boek sluit af met drie analytische hoofdstukken waarin de revolte
van Fortuyn wordt geplaatst in het licht van andere revoltes in de
Nederlandse geschiedenis (1848, 1918, 1935 en 1967). In een ander
hoofdstuk wordt de politieke revolte vergeleken met een
wetenschappelijke revolte waardoor het gedrag van Paars en
bijvoorbeeld Melkert beter kan worden geduid. Het boek eindigt met een
beschouwing over de ontwikkelingen in de Nederlandse democratie, die
zich tussen pacificeren en polariseren bevindt. De Nederlandse
politiek wordt met twee nieuwe zaken geconfronteerd: toenemende
maatschappelijke en politieke problemen rond een etnische en
taalkundige scheidslijn en politieke elites die zich hebben losgemaakt
van de ontzuilde Nederlandse bevolking.
Het boek is onmisbaar voor iedereen die geïnteresseerd is in de
politieke ontwikkelingen van Nederland op dit moment.
Jouke de Vries is hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Leiden
en wetenschappelijk directeur van de Campus Den Haag van deze
universiteit. Sebastiaan van der Lubben is verbonden aan het Centre
for Government Studies van de Campus Den Haag. Jouke de Vries schreef
in het verleden spraakmakende boeken over de val van het kabinet Den
Uyl en het Eerste Paarse kabinet.
Jouke de Vries en Sebastiaan van der Lubben, Een onderbroken evenwicht
in de Nederlandse politiek. Paars II en de revolte van Fortuyn. ISBN:
90 55156035. Uitgeverij van Gennep.
Informatie:
Afdeling wetenschapsvoorlichting Universiteit Leiden
071-5273282