Ingezonden persbericht


2e Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam: De Zondvloed

DE HOLLANDSE WATERSTAD

De Hollandse Waterstad toont de historie, actualiteit en toekomst van typische watersteden. De geschiedenis van deze steden, zowel in Nederland als daarbuiten, vormt een belangrijke kennisbron voor de ontwikkeling van nieuwe strategieën als antwoord op het huidige conflict tussen stijgende waterstanden en uitdijende steden. De tentoonstelling Hollandse Waterstad bestaat geheel uit maquettes. Deze vertellen het verhaal van de watersteden, waarom ze gebouwd zijn zoals ze zijn gebouwd en hoe mooi ze zijn.

Nederland
Historische maquettes tonen op eenvoudige en heldere wijze voorbeelden van verschillende typen Nederlandse watersteden. Friese sluisdorpen als Sloten, vestingsteden als Naarden en Breda, Hanzesteden als Zwolle en Zutphen, Zuiderzeestad Enkhuizen, handelssteden in delta's, aan rivieren en kanalen zoals Zierikzee, Zaltbommel en Gouda, badplaatsen (de pier van Scheveningen), de wallen, grachten en eilanden van Amsterdam, het plan Rose voor de singels van Rotterdam. Daarnaast is er aandacht voor nieuwe steden en stadsdelen als Almere, Oostelijk Havengebied Amsterdam, Kop van Zuid Rotterdam en Céramique Maastricht. De maquettes tonen de diversiteit aan stedelijkheid die het gevolg is van een functionele benadering van bouwen met water. De benodigde dammen, dijken, grachten, singels en kanalen vormen daarbij de basis voor stadsplattegronden met een duurzame kwaliteit. De geschiedenis van de watersteden maakt duidelijk dat de huidige problematiek van wassend water en voortgaande verstedelijking, hoe acuut en ingrijpend ook, uiteindelijk niet meer is dan het volgende hoofdstuk in de eeuwenoude traditie van de Nederlandse omgang met water. Een traditie van inventieve ontwerpers en ingenieurs, die opnieuw uitgedaagd moet worden om vernieuwende oplossingen te vinden voor dit probleem.

Internationaal
Een traditie ook, die al eeuwenlang in het buitenland emplooi vindt. Nederlandse ingenieurs droegen en dragen bij aan het ontstaan van buitenlandse watersteden. Tegelijkertijd hanteren veel van deze steden alternatieve methoden voor de uitbreiding van hun grondgebied, zoals 'land fill', en vormen daarmee de tegenhangers van de Hollandse poldersteden. Maquettes van historische, actuele en toekomstige internationale watersteden vormen een andere bron van kennis en inspiratie in de tentoonstelling. Vanaf 17e eeuws Edo, Venetië, Kopenhagen, Sint Petersburg en Recife, via 18e eeuws New York en Chicago, 19e eeuws Brighton en Bad Heiligendamm, naar 20ste eeuws Rügen, Los Angeles, Baltimore, Luik, Marbella en 21ste eeuws Londen, Dubai, Shanghai en Hamburg.

Toekomst
Tenslotte presenteert de tentoonstelling de maquettes van een tiental studies naar nieuwe typen watersteden. Deze studies worden op dit moment speciaal voor de biënnale verricht door teams van ontwerpers en ingenieurs, in opdracht van landelijke en lokale overheden. Ministeries (V&W, VROM), provincies (Zuid-Holland, Friesland), gemeenten (Amsterdam, Rotterdam, Kampen, Deventer) hebben een of meerdere studies 'geadopteerd'. Zij fungeren als opdrachtgever en begeleider van de Nederlandse en buitenlandse ontwerpers en ingenieurs. Hiermee leveren zij een belangrijke bijdrage aan de biënnale en aan het debat over de wateragenda van Nederland.

Kenmerk van de 'Nieuwe Hollandse Watersteden' is dat zij uitgaan van de bestaande waterproblematiek op de gekozen locaties, maar tegelijkertijd een denksprong maken. Zij benutten de benodigde investeringen voor de oplossing van een waterprobleem voor het creëren van nieuw stedelijk programma (wonen, werken, recreëren) en nieuwe natuur. Soms op een experimentele wijze, die direct verband houdt met de gekozen waterbouwkundige oplossing, zoals wonen in een retentiebekken of groene rivier. De biënnale ziet het gecombineerde ruimtelijke ordenings- en watervraagstuk dan ook niet als probleem, maar als aanleiding voor vernieuwend denken over de inrichting van Nederland.

Data: van 27 mei t/m 26 juni 2005
Locatie: Las Palmas, Wilhelminapier 66 - 86 Rotterdam

Curator: Adriaan Geuze,
Hoofd tentoonstellingen en projectleider ´Nieuwe Hollandse Waterstad´: Christine de Baan Projectleider ´Hollandse Waterstad´: Simone Rots
Projectleider ´Internationale Waterstad´: Vibeke Gieskes Ontwerper: Daan Bakker (DaF Architecten)
Grafisch vormgever: Minke Themans.

MARE NOSTRUM
Mare Nostrum gaat over één van de opvallendste aspecten van de globalisering, de opkomst van het massatoerisme, in relatie tot de aanwezigheid van water. De tentoonstelling richt zich op kustgebieden van landen met een gematigd of subtropisch klimaat, die in de afgelopen eeuwen, decennia of zelfs jaren, een geliefde bestemming werden voor vakantiegangers en overwinteraars. Ontstaan in het 19e-eeuwse Engeland, heeft het kusttoerisme zich de afgelopen anderhalve eeuw over de hele wereld verspreid, met uiteenlopende gevolgen voor de lokale cultuur, ecologie, economie en politiek.

De kustplaats, ooit beschouwd als toevluchtsoord voor schilders en dichters, vrijhaven voor mijmerende intellectuelen en speeltuin voor de rijken, heeft zich inmiddels ontwikkeld tot brandpunt van het massatoerisme. De afgelopen eeuw zijn langs diverse kusten stedelijke linten ontstaan van slechts enkele kilometers breed en honderden kilometers lang. Deze bandsteden herbergen een miljoenenbevolking die geen directe economische binding heeft met de kust, maar wel een geheel nieuwe economie genereert, met het water als grote attractie. Terwijl de oorsprong van het fenomeen aan de Middellandse Zee ligt, het 'Mare Nostrum' van de Romeinen, heeft het massatoerisme inmiddels wereldwijd de kusten veroverd. Stuntprijzen voor lange afstandsvluchten maken verre oorden voor de meeste westerlingen tot een alledaagse bestemming. Kapitaalkrachtige ouderen verhuizen naar vreemde streken, om in een gematigd klimaat de tweede helft van hun leven door te brengen, op slechts enkele uren vliegafstand van hun geliefde kleinkinderen. Die kleinkinderen volgen echter dezelfde routes, voortdurend op zoek naar nieuwe ervaringen, deel van een internationale strandgemeenschap die via internet informatie uitwisselt over de hipste stranden en beste surfgolven. Tegelijkertijd zoeken hardwerkende dertigers en veertigers haastig herstel van stress en vermoeienissen, door bliksembezoeken aan volledig verzorgde accommodaties, of peperdure Robinson Crusoe hutten met alle moderne voorzieningen onder handbereik. Deze reizigers, sensatiezoekers en landverhuizers zijn de Romeinen van de 21e eeuw. Zij koloniseren de kusten met nieuwe middelen, die van de toerist en de toeristenindustrie, en maken de wereldzeeën tot hun eigen 'Mare Nostrum'. Daarbij geholpen door een leger van projectontwikkelaars, reisorganisaties, beleidsmakers en politici. Als een van de snelst groeiende sectoren in de wereldeconomie speelt toerisme een belangrijke rol in de ontwikkeling van armere kustgebieden. Tegelijkertijd dreigt het de oorspronkelijke culturele en landschappelijke kwaliteiten van deze gebieden te verzwelgen, zoals op meerdere plaatsen reeds is gebeurd. De vraag is nu, hoe deze kwaliteiten te bewaren, zonder de ontwikkeling tegen te houden. 'Mare Nostrum' is een internationale en onderzoeksgerichte tentoonstelling. Architecten over de hele wereld is gevraagd een studie te doen naar de ontwikkeling van het kustgebied in hun land. Op de tentoonstelling presenteren zij hun onderzoeksresultaten en toekomstvisies, voor de kusten van landen als Australië, België, Brazilië, het Caribisch gebied, Frankrijk, Israël, Italië, Kroatië, Mexico, Oekraïne, Spanje, Schotland, Slovenië, Taiwan, Turkije en Zuid-Afrika. Data: van 27 mei t/m 26 juni 2005

Locatie: Las Palmas, Wilhelminapier 66/68 Rotterdam

Curator: Adriaan Geuze, hoofd tentoonstellingen en co-curator: Christine de Baan, projectleider en producent: Marlin Kornet, ontwerper: Daan Bakker (DaF Architecten), grafisch vormgever: Minke Themans

POLDERS

Het Nederlandse polderlandschap is met haar kaarsrechte sloten, dijken, molens, boerderijen en koeien wereldberoemd. Dit landschap staat echter onder druk. Een oprukkende verstedelijking, maar ook ontwikkelingen in de agrarische sector en de waterberging, zullen van grote invloed zijn op de toekomstige invulling van het landschap. Door het opnieuw zichtbaar maken van de polders en het benoemen van haar landschappelijke en ruimtelijke kwaliteiten, is het mogelijk ontwikkelingen in deze gebieden beter op waarde te schatten.

Het Nederlandse polderlandschap is om meerdere redenen wereldberoemd, maar de belangrijkste argumenten hebben meestal betrekking op het landschapsschoon en de ingenieurskunsten. Al eeuwenlang verbeelden schilders, dichters en fotografen de weidsheid en de leegte van dit landschap. Het zijn vaak mooie vergezichten met daarin de zo karakteristieke weilanden omringd door sloten, dijken, molens en boerderijen. De stad of het dorp altijd op gepaste afstand, in het beeld alleen aan de horizon aanwezig. De polders illustreren daarnaast een heroïsche overmeestering van de natuur omdat land al eeuwenlang op water is gewonnen. Dit nieuwe land is vervolgens in alle rationaliteit ingericht. Hoewel Nederland een rijker landschap heeft dan alleen de polders, staat vooral dit type symbool voor het organisatietalent, de koopmansgeest en de ondernemingszin van het Nederlandse volk. Eeuwen geleden werd een grootschalige transformatie van het Nederlandse landschap ingezet om natuur voor de landbouw en de verstedelijking rijp te maken. Door een lang proces van ontginning is deze natuur in een cultuurlandschap omgezet. De polders vormen hiervan een van de belangrijkste dragers en kregen al vanaf de achtste eeuw vorm door inpoldering en droogmaling. Het lege polderland gold als vrijplaats voor stedenbouwkundige en landschapsarchitectonische experimenten. Iedere keer weer was het een bijzonder grote ontwerpopgave. Hoewel hierbij in eerste instantie de agrarische belangen voorop stonden, werd het ontwerp geleid door een kolonisatie vanuit de steden en daarom met een stedelijke blik ter hand genomen. Een groot aantal polders is de afgelopen eeuwen door oprukkende verstedelijking deel gaan uitmaken van stedelijk gebied. Hun structuur is daarin vaak maatbepalend geweest voor de verstedelijking, maar de landschappelijkheid is logischerwijs verdwenen. Dit proces gaat onvermoeibaar door. Tel daarbij op de grote invloed van veranderingen in de agrarische sector en de waterberging op de invulling van het toekomstige Nederlandse landschap en een transformatie van het zo typische polderlandschap lijkt onvermijdelijk. In de tentoonstelling 'Polders' zal het verleden, het heden én de toekomst van vijftien polders met een nieuwe maquettereeks, historische kaarten, prenten, tekeningen en foto's worden geïllustreerd. Het gaat daarbij om het transformatieproces van hele bekende polders als de Beemster (1608-1612), de Watergraafsmeer (1629), de Haarlemmermeer (1840-1852) en de IJsselmeerpolders; maar ook de inrichtingsopgave in minder bekende gebieden als de Borsselepolder (1616), Zoetermeerse meerpolder (1614) en Horstermeerpolder (1882) komt aan bod. Data: van 27 mei t/m 4 september 2005

Locatie: Nederlands Architectuurinstituut (NAi) Zaal 1, Museumpark 25, Rotterdam

Curator: Linda Vlassenrood
Tentoonstellingsvormgever: Marcel Schmalgemeijer
Maquettereeks: TU Delft, Faculteit Bouwkunde - Leerstoel Landschapsarchitectuur

THREE BAYS

De tentoonstelling Three Bays toont een vergelijkend onderzoek naar vier eeuwen leven en bouwen aan de baaien van Tokio en Amsterdam en de lagune in Venetië.

Op een zelfde moment in de geschiedenis ontstaan op vergelijkbare plekken drie watersteden, Amsterdam, Venetië en Edo. De geologische situatie van deze natuurlijke baaien wordt door mensenhanden drastisch veranderd. De tentoonstelling 'Three Bays' laat zien hoe het IJ, de lagune van Venetië en de baai van Tokio in vier eeuwen op opvallend overeenkomstige wijze transformeren.

'Three Bays' toont de drie baaien in hun historische ontwikkeling, context en in hun hedendaagse vorm. Speciaal voor deze tentoonstelling worden unieke historische archiefstukken naast elkaar getoond.

Data: van 27 mei t/m 4 september 2005
Locatie: Nederlands Architectuurinstituut (NAi) Zaal 1, Museumpark 25, Rotterdam

Curator: Adriaan Geuze
Gastcuratoren: Hidenobu Jinnai (Tokio University), Marino Folin (Universiteit Venetië), Maarten Kloos (Arcam).

FLOW

Flow toont een aantal internationaal geselecteerde projecten van jonge bureaus die op experimentele wijze omgaan met de relatie van water en landschap. Het zijn spraakmakende voorbeelden van het ombuigen van waterproblematiek naar innovatieve oplossingen.

Waterproblematiek, als de berging van rivier- en regenwater en de verzilting van grondwater, is een globaal thema geworden. De nieuwe heroïek zit in het aanvaarden en inlijven ervan. De uitdaging ligt in het ontwikkelen van methoden hoe met deze druk om te gaan. 'Flow' laat zien hoe ontwerpen tot stand komen door mee te gaan in de dynamiek van het water.

In deze tentoonstelling zijn ook de ontwerpresultaten te zien van studenten van een internationale masterclass met als thema 'Design Flood Resistant Housing'. De masterclass wordt gegeven door de Amerikaanse architect Greg Lynn.

Data: van 27 mei t/m 4 september 2005
Locatie: Nederlands Architectuurinstituut (NAi) Zaal 3, Museumpark 25, Rotterdam

Curator: Saskia van Stein


---- --