Gemeente Delft
Overweldigende meerderheid voor "Ja" tegen Europa
"Ja", zei maar liefst 93% van de Delftenaren bij een stemming verdergaande Europese samenwerking. Het was de uitslag van een referendum in Delft in 1952 over verdergaande Europese samenwerking. Samen met Bolsward in Friesland mocht de bevolking zich uitspreken over Europa en de invoering van een Grondwet. De uitslag lijkt op een overweldigende pro-Europese houding van de Delftse bevolking te wijzen. Maar bij bestudering van de gegevens over het referendum valt daar wel wat op af te dingen.
De plaatselijke organisatie in Delft zorde namelijk voor een veelomvattende en uitgekiende reclame- en propagandacampagne. Dit gebeurde in samenspraak met de landelijke organisatie, de Nederlandse Raad der Europese Beweging. Zo wees men de kiezer erop dat heel het binnen- en buitenland over de schouder meekeek. Zou een Delftenaar het in zo'n situatie aandurven om "nee" te zeggen tegen Europa? Hoewel de gehele organisatie van het referendum er in eerste instantie op was gericht om zoveel mogelijk stemgerechtigden te laten opkomen, ademde de hele campagne ook sterk de sfeer van "we gaan Europa in, een sterke en welvarende toekomst tegemoet". In de verkiezingskrant werd er de leuze "Eén Europa of Geen Europa" aan toegevoegd, met andere woorden: een tussenweg was niet mogelijk.
Van veel betekenis voor het geslaagde referendum was ook de brede steun die men verwierf onder de heersende elite en van vrijwel alle maatschappelijke organisaties. In een breed ondertekend Manifest gaven politici, ondernemers, vakbondsfunctionarissen en kerkelijke leiders weliswaar geen direct stemadvies, maar de geest was duidelijk voor, en niet tegen Europa. Een vertegenwoordigster van de vrouwenbeweging in Delft weigerde hierom het Manifest te ondertekenen. Hoewel aanhanger van een federaal Europa verklaarde zij zich tegen de dringende oproep: zo'n dwingende stemming "kan nooit een goed beeld geven van de weerklank van de federale gedachte in ons volk". De gedachten over Europa bij de bevolking zijn "nog weinig gerijpt. Men is er hoogstens eerst nu over gaan nadenken. Europa zooals het er uitziet na de wereldoorlog is voor ons allen een ietwat duister beeld." Bovendien, het waren de jaren vijftig, een tijd waarin de bevolking nog luisterde naar adviezen van de leidende elite van de eigen zuil en partij. Dit was een belangrijk winstpunt voor de organisatoren van het referendum en van de voorstanders van de Europese gedachte. Desondanks blijkt uit de verkiezingscijfers in een aantal Delftse wijken, met name in arbeidersbuurten, dat er sprake was van een niet onaanzienlijke tegenstem. In totaal stemden bijna 1600 Delftenaren tegen een verdergaande Europese samenwerking.
Of de burger van de jaren vijftig dus inderdaad een verdergaande Europese samenwerking voorstond, is op grond van de uitslag alleen niet zeker.
In het Gemeentearchief van Delft is tot medio juni een kleine expositie over het referendum van 1952 te zien. Adres: Oude Delft 169. Dinsdag t/m vrijdag van 9.00 - 17.00 uur.
N.B. Afbeelding van de verkiezingsposter van 1952. Gebruik van de afbeelding is vrij, mits onder vermelding van: Foto: Gemeentearchief Delft/Kees Spiero.
Gemeente Delft