Partij van de Arbeid


Den Haag, 26 mei 2005


Bijdrage van Staf Depla aan het Algemeen Overleg over prestaties corporaties


Op de agenda staan de door de corporaties geleverde prestaties in 2003. De financiële positie van de sector is weer verbeterd. Maar de investeringen in de nieuwbouw groeien nauwelijks. De investeringen in het onderhoud en de leefbaarheid nemen af. En het aantal gemeenten en corporaties dat prestatieafspraken heeft is verder afgenomen. En ook met de 56 wijken aanpak schiet het niet op. Terwijl daar de échte problemen zitten.


Verantwoording weinig effectief

En dan??? Het erge is dat dit geen nieuws meer is. We zijn er aan gewend geraakt. We spreken er schande van. En we gaan weer over tot de orde van de dag.
De PvdA vindt het onbevredigend om het hier bij laten omdat:
§ Er veel mensen op een betaalbare woning wachten. De leefbaarheid van buurten onvoldoende verbetert. Terwijl goed functionerende corporaties laten zien dat corporaties een grote bijdrage aan leefbare buurten kunnen leveren.
§ Er geen onderscheid gemaakt wordt tussen corporaties die wél en niet presteren.
· De Minister geen analyse maakt van de oorzaken van de achterblijvende prestaties. Is dit onkunde, onwil, van de corporatie... of van de gemeente....of vindt de minister het gewoon niet belangrijk genoeg? Waarom is de minister bijv. wel op de hoogte van corporaties die langer dan 5 jaar grondposities aanhouden, maar weet ze weer niet of de sector voldoende bouwgrond heeft om in de toekomst de bouwprognose te kunnen halen? Zonder analyse van de oorzaken geen begin van een verbetering.
· het lastig is dat er geen algemeen geaccepteerd oordeel bestaat wat we van de corporaties verwachten. Dit leidt tot ongelijksoortige toezichtbrieven van de minister. Sommige van haar verboden zijn terecht, anderen ten onrechte. Waarom mag een corporatie niet investeren in een blijf van mijn lijf huis? Of waarom mag een corporatie in Den Haag de laatste buurtwinkel (met postagentschap) die anders opgedoekt was niet open houden. En zo de wijk leefbaar houden?
De Minister heeft een top 110 van de beste corporaties gemaakt. Hieruit blijkt dat de opvatting van de Minister over goed presteren erg eenzijdig is. Deze index legt zich toe op fysieke aantallen, niet op kwaliteiten of sociale verbeteringen. Veel slopen leidt tot een stijging in de rangorde. Deze index moet morgen worden afgeschaft. De corporatie uit Amsterdam die op nummer 1 staat verhuurt relatief weinig goedkope woningen, sloopt veel, verkoopt veel en bouwt duur. In de tweede helft van uw lijstje staat een corporatie die veel doet voor dak- en thuislozen. Het oordeel 'goed' of 'slecht' zijn lokaal bepaald. Lokale prestatieafspraken, arbitrage en onafhankelijke visitatie zijn betere methoden dan uw ranglijst;
· via toezicht kunnen corporaties worden gecorrigeerd, maar niet geactiveerd. U kunt corporaties die iets doen wat niet mag dat wel verbieden dit te doen. Maar corporaties die onvoldoende presteren, die kunt u een brief sturen. Maar door het sturen van brieven worden er bijvoorbeeld niet meer woningen gebouwd. Kern in nieuwe voorstellen moet dan ook zijn dat toezicht ook kan activeren. Alleen dan draagt het toezicht bij aan betere prestaties.
· Een voorwaarde voor een activerend volkshuisvestingsstelsel is dat we individuele prestaties van corporaties beter moeten kunnen meten. Wat is corporatie van plan in een jaar? Wat is er een jaar later van terecht gekomen? En hoe ligt dit bij vergelijkbare corporaties? Dit soort gegevens verdwijnen nu in kelders van VROM en CFV. De PvdA vindt dat gemeentebesturen en bewoners, vooruitlopend op de vernieuwing BBSH, nu al moeten kunnen beschikken over deze informatie zodat ze serieus tegenspel kunnen bieden.


Tegen deze achtergrond is de PvdA blij dat we binnen nu en een maand debatteren over een beter publieke verankering van de woningbouwcorporatiesector.


Twee knelpunten 2003 uitgelicht

a. corporaties die vooral dure woningen bouwen.
Het overzicht dat u op verzoek van de Kamer heeft gestuurd, laat zien dat een aantal corporaties tientallen woningen boven de 2 ton te ontwikkelt terwijl die corporaties nauwelijks iets toevoegen aan de betaalbare sector, of erger betaalbare voorraad aan de sector onttrekken. (voorbeeld Patrimonium in Eindhoven., Woningstichting Den Helder) Woningen bouwen boven de 2 ton is prima als deze dure woningen onderdeel uitmaken van herstructurering of een gemengd project. Maar alleen bouwen voor het geld vind de PvdA onvoldoende argument. Sommige corporaties lijken wel erg de weg kwijt geraakt te zijn als het om hun maatschappelijke doelstelling gaat.
Uit de toezichtbrieven voor deze corporaties blijkt dat U op dit onderwerp niet de knuppel in het hoenderhok wil gooien. Bij een Den Helder vraagt U een nadere toelichting. Maar bij Patrimonium in Eindhoven laat u dat na. De PvdA wil van u een oordeel over deze investeringen? En is dit aanleiding om in te grijpen? Blijft over de vraag waarom de cijfers uit de jaarverslagen vaak niet te kloppen met de cijfers van de toezichthouder, bv de Key bouwt volgens haar jaarverslag veel meer woningen dan volgens de gegevens van het CFV. Hoe kan dat? En heeft U wel voldoende zicht op deelnemingen? Zo kreeg ik te horen dat Patrimonium Woning stichting uit Rotterdam 16 ha grond in Curacao had gekocht. Ze doen dat via een stichting 2000/Sterner Groep. Klopt dit? Wat is uw oordeel en als u het niet opgemerkt heeft hoe komt dat? Uw toezicht moet echt beter. Over dit soort incidenten wil ik het in de Kamer niet meer over hoeven te hebben. Dit houdt ons weg van de echt grote vragen die ons in de volkshuisvesting bezig houden.


b.huurders betalen steeds meer aan stijgende bedrijfslasten. Een nieuw probleem is dat de bedrijfslasten. Die zijn twee keer zo snel gestegen als de huuropbrengsten. Met andere woorden steeds meer huurpenningen worden besteed aan het draaiend houden van de corporatie. Dit is vreemd omdat van de schaalvergroting en de kalmte op de woningmarkt juist het tegenovergestelde verwacht mag worden. Een verklaring voor de stijging van de bedrijfslasten heeft de Minister niet, zij verwijst naar een onderzoek dat nog uitkomt. Wanneer heeft u die verklaring wel, en wat gaat u er aan doen.


Financieel toezicht moet betere instrumenten krijgen.
Het instrumentarium van de financiële toezichthouder moet worden versterkt. Daar zijn alle deskundige het over eens. Vooruitlopend op een nieuwe vormgeving van toezicht heeft minister een aantal verbeteringen doorgevoerd. Deze eerste stap heeft onze steun. Uw voorstel dat CFV alleen nog beleidsopvattingen naar de minister zou mogen sturen is onacceptabel. Deze winter is duidelijk geworden dat het ministerie moeilijk de verleiding kan weerstaan om onwelgevallige informatie binnenskamer te houden. Macht vraagt tegenmacht. Dus schrap die bepaling.


Collegiale financiering nog steeds een wassen neus. Al in 2000 had de collegiale financiering door de sector geregeld moeten zijn. Vele initiatieven hebben het leven gezien, net zo velen zijn gesneuveld. Ondertussen is nog niets geregeld. Hoe staat het met Centrade en Dordrecht en studentenhuisvesting? U zou voor 1 april de projectsteunregeling hebben aangepast. Hoe ver is uw departement hier mee?
En is het juist dat het Haagse Staedion woningen heeft verkocht aan een particuliere belegger. Staedion beheert de woningen. Waarom is dit niet via collegiale financiering geregeld?


Schaalvergroting: menselijk maat zoek. In tien jaar tijd is het aantal corporaties gehalveerd. Een principiële discussie over deze schaalvergroting is nooit gevoerd. Door de schaalvergroting zijn corporaties groot en sterk. Tegenspel voor bewoners en overheid is moeilijk. Ze hebben stadsdeelbesturen en -raden en hun ambtenaren "in hun zak" en weigeren soms mee te werken als ze hun zin niet krijgen. Dit is ongewenst, en leidt bovendien tot vervreemding van buurten en hun bewoners. De terreur van callcenters begint nu ook door te dringen bij corporaties. Net als in het onderwijs en in de zorg zou deze schaalvergroting leiden tot meer efficiency. Maar net als in het onderwijs en de zorg zijn de beheerslasten eerder gestegen bij schaalvergroting. En stijgen net als bij de zorg en en het onderwijs stijgen na de fusies de kosten van het management? Hoeveel zijn de directielasten gestegen na fusies door vertrekkende directeuren? Wat is uw opvatting over fusies? Of gaan we ook in de volkshuisvesting eerst het kalf laten verdrinken?


Investeren in glasvezel moet onder voorwaarden kunnen
De PvdA wil graag een brief over de voorwaarde waaronder corporaties mogen investeren in glasvezel. Het is een goede zaak dat mensen in deze buurten goedkoop en snel kunnen van internet gebruik kunnen maken. Maar de risico's moeten beperkt zijn. Scheiding van investeringen in netwerk en leveren van diensten. Corporaties mogen niet meer dan evenredig met woningaantal in betrokken project deelnemen.