Toespraak van de staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat, Melanie Schultz
van Haegen, op de Terpendag van WaterINNovation (WINN) in Tiel op 18 mei
2005 om 10.10 uur.
(Alleen de uitgesproken tekst geldt)
Dames en heren,
Deze dag staat in het teken van terpen en innovatie. We horen de
laatste tijd veel over innovatie. En dat is ook niet zo vreemd, want
maatschappelijke problemen kunnen we niet alleen oplossen met
bestaande technieken. Nieuwe, slimme aanpakken zijn nodig om
problemen, zoals het baggeroverschot en dreigende overstromingen, het
hoofd te bieden.
We praten vandaag dus over terpen en innovatie. Voor leken is dat
waarschijnlijk een rare combinatie. Ver voor onze jaartelling bouwden
de oude Friezen en Groningers al de terpen en wierden. Dus hoezo
innovatie? Wat heeft zo'n eeuwenoud en simpel concept als de terp met
innovatie te maken? Maar u en ik weten dat innoveren- hoe
tegenstrijdig dit misschien klinkt - ook een kwestie is van
achteruitkijken. Successen van gisteren kunnen ook de successen van
vandaag zijn. Maar dan moet je ze wel in een nieuw jasje steken. Bij
de revival van de terp is dat nieuwe jasje gemaakt van bagger.
En aan bagger ontbreekt het niet in Nederland. Sterker nog, we hebben
er zoveel van dat we niet weten waar we het moeten laten. Het gebrek
aan opslagplaatsen is een grote belemmering. We baggeren al jaren
minder dan er aan sediment bijkomt. Daardoor kampen we met een enorme
achterstand die nodig ingehaald moet worden. Hier en daar zien we al
de symptomen van de baggerovervloed: eenrichtingsverkeer-filevaren op
het Noordzeekanaal, ploegende schroeven op de Nederrijn en
dichtgeslibde grachten in onze oude binnensteden.
En dat allemaal net nu we ruimte moeten maken voor water om de strijd
tegen overstromingen te winnen. U begrijpt dat ruimte geven aan
rivieren en regenwater moeizaam gaat als er miljoenen kubieke meters
bagger in de weg zitten. En dan zijn er ook nog de belangen van de
binnenvaart. Die sector neemt maar liefst 40 procent van het
goederenvervoer voor haar rekening. Daarmee is de binnenvaart een van
de pijlers onder de logistieke sector en een economische factor van
belang. Ook daarom is het tijd voor een inhaalrace.
De Maatschappelijke Kosten Baten Analyse Waterbodems laat zien dat het
trekken van een sprintje zeker de moeite waard is. De baten wegen
ruimschoots op tegen de lasten. Als we 63 miljoen euro per jaar extra
besteden aan baggeren kunnen we de aanwas van sediment bijhouden. De
baten daarvan bedragen maar liefst 124 miljoen euro, ten gunste van
sectoren als de landbouw en binnenvaart. Maar natuurlijk zou ook de
natuur hiervan profiteren.
Maar waar laten we al die bagger? Tot voor kort zat niemand te wachten
op bagger in zijn achtertuin. Het was een schoolvoorbeeld van een
NIMBY-verschijnsel: not in my backyard. Maar de terp maakt bagger van
een NIMBY-verschijnsel tot een PIMBY-fenomeen: please in my backyard.
Want wat gaat er nu boven een terp? Geen risico op overstroming, een
mooi uitzicht en een nieuwe ruimtelijke dimensie in het vlakke
Nederland.
Kortom, dames en heren, bagger is beautiful! Letterlijk, maar ook in
een ander belangrijk opzicht. Veel innovaties hebben namelijk een
groot nadeel: ze zijn duur, vaak zelfs te duur. Maar een baggerterp is
ongeveer net zo duur als een gewone terp. En de kosten van een
baggerterp zijn ongeveer net zo hoog als het storten van bagger in een
depot.
Bagger is dus een kans, een kans voor gemeenten, voor waterschappen,
voor provincies en voor het Rijk. Ik juich het toe om te merken dat
mensen die kans pakken. Initiatieven om terpen van bagger te bouwen
schieten als paddestoelen uit de grond. Zo is men in Groningen,
Zeeland en Utrecht enthousiast over terpen. En ook ik ga met het idee
aan de slag. Het project Ruimte voor de Rivier bulkt namelijk van de
baggerspecie, maar liefst 20 miljoen kubieke meter. Samen met de
Dienst voor het Landelijk Gebied ga ik bekijken wat we voor moois we
kunnen bouwen met deze bagger in de uiterwaarden. Deze 20 miljoen kub
is goed voor wel 100 tot 200 terpen. En dat zijn geen luchtkastelen.
We hebben het hier dus over een kansrijk concept waar we nog lang niet
over uitgedacht zijn. Vandaar de prijsvraag `Terpen van Bagger' van
WaterINNovation. U hebt zeer enthousiast gereageerd met maar liefst 38
inzendingen. Ik ben ontzettend onder de indruk van uw vindingrijkheid.
Ongelooflijk welke creatieve oplossingen u heeft bedacht. Het succes
van deze ideeëncompetitie laat weer eens zien dat overheid en markt
samen moeten optrekken. Als we dat goed doen: kan 1 plus 1 zomaar 3
worden. Uw inzendingen maken het mogelijk om in de toekomst de
vruchten te plukken van een oud concept. Een concept dat zijn langste
tijd zeker nog niet achter de rug heeft.
Dames en heren, en dan nu het moment waar u voor gekomen bent. Voor de
vakkundige jury onder voorzitterschap van Prof. Louis de Quelerij van
de TU Delft was het een zware kluif om de winnaars te kiezen. Maar het
is gelukt. Aan mij de eer om de winnaars aan u voor te stellen:
· De winnaar in de categorie kansrijkheid voor toepassing in de
toekomst is: Grontmij Nederland BV met "werk met werk in het
kwadraat". Van harte gefeliciteerd!
· En dan het meest PIMBY ontwerp: dat is de spaarkaart van
Arcadis en Attika & Park. Mijn complimenten!.
· Tot slot de technisch meest innovatieve inzending. Dat is
"Watervast" van landschapsarchitect Robbert de Koning, Dura Vermeer,
Din Arch en Alterra Wageningen. Voor u ook mijn felicitaties!
En hopelijk inspireren deze winnende ideeën tot nog meer innovatie.
Ministerie van Verkeer en Waterstaat