Speech van staatssecretaris Pieter van Geel tijdens het lunchdebat
over Europese Grondwet op het ministerie van VROM op 17 mei 2005.
Beste VROM'ers,
Je kunt over de Europese Grondwet en over het referendum denken wat je
wilt. Dat doet iedereen dan ook. Maar één ding mag duidelijk zijn: het
referendum over de Grondwet heeft ongelooflijk veel losgemaakt in
Nederland. En overigens ook in andere landen en met name Frankrijk.
Nooit is er zoveel discussie geweest over Europa als nu, nooit hebben
de kranten er zó bol van gestaan. De discussies die nu spelen in
Nederland gaan over van alles, en er worden veel onderwerpen
bijgesleept die niet specifiek met de Grondwet zelf te maken hebben.
Bijvoorbeeld: Nederland wordt het Friesland van Europa. De Euro kost
ons veel te veel. De regering Balkenende deugt niet. Waarom moet
Turkije toetreden. En nog veel meer.
Op een aantal van deze zaken zal mijn collega staatssecretaris Nicolaï
zo meteen ingaan, of we zullen ze later in dit debat bespreken. Deze
discussies leren ons een belangrijke les. Het project Europa heeft te
lang los gestaan van de bevolking. Voor ons hier in Den Haag is het
daarom een belangrijke uitdaging en taak om Europa dichter bij de
burgers te brengen.
Overigens was dat één van de doelstellingen van de conventie die de
Grondwet heeft voorbereid: Europa dichter bij de burgers brengen. Hoe
komt het nu dat Europa zo ver van ons af staat?
Natuurlijk de fysieke afstand, dat is één ding. Maar ik denk dat veel
mensen ook Europa en Brussel zien als een groot bureaucratisch geheel,
waar je geen inzicht in kunt krijgen. Een machinerie die traag loopt,
een ver-van-mijn-bed show.
Ik las in een ingezonden brief in de krant vorige week dat iemand
'Europa' een soort hobby van Haagse ambtenaren noemde, die in Brussel
voor elkaar proberen te krijgen wat in hun eigen land niet lukt. Een
interessante opmerking. Die je ook om zou kunnen draaien: als wij
dingen in Europa makkelijker kunnen regelen dan in Nederland, wat is
dan bureaucratischer? Europa of Nederland?
Europa heeft een nogal negatief stempel maar de vraag is of dat
terecht is. Als het gaat om milieukwesties bijvoorbeeld: alleen in en
met Europa kun je zaken oplossen als grensoverschrijdende vervuiling:
vervuilde rivieren, luchtverontreiniging, klimaatverandering. Als je
bijvoorbeeld naar luchtkwaliteit kijkt: dat is natuurlijk een groot
probleem, iedereen heeft kunnen lezen over de fijnstofproblemen en
hoeveel doden daarvan jaarlijks het gevolg zijn. Als ik u nu vertel
dat slechts ca. 15% van het fijnstof van Nederlandse activiteiten
afkomstig is, en een groot deel van de rest afkomstig uit andere
landen, dan mag het toch duidelijk zijn hoe belangrijk een Europees
beleid hierop is. Europees zijn al normen gesteld, ook dat heeft u in
de kranten kunnen lezen. Dat zijn vrij strenge normen. Waar ik samen
met mijn milieucollega's nu mee bezig ben, is om te zorgen dat ook
Europese maatregelen van kracht worden om uitstoot van het verkeer aan
banden te leggen. Zodat we die strenge normen ook kunnen halen.
Ook lokale milieuproblemen moeten juist vaak op internationale schaal
worden opgelost, zie bijvoorbeeld de problemen met geluidhinder rond
Schiphol.
We moeten niet alleen binnen Europa goed samenwerken, maar ook als
Europa sterker staan in mondiale onderhandelingen. De VN heeft onlangs
een grootschalig onderzoek verricht naar de toestand van milieu en
ecosystemen. De resultaten van dat onderzoek zijn uitermate
zorgwekkend. Wij kunnen daar alleen met z'n allen iets aan doen. Met
een sterker Europa kunnen wij de nodige maatregelen nemen,
bijvoorbeeld op het gebied van innovatie en technologie.
Op dit vlak hebben wij als Nederlandse voorzitter van de Europese Unie
vorig jaar het initiatief Clean, Clever, Competitive in Europa
ingebracht, waarmee we willen bereiken dat milieu als kans wordt
gezien, en dat milieu en economie elkaar zelfs kunnen versterken als
we meer focussen op eco-efficiënte innovaties.
U zult nu misschien denken: maar dat kan toch allemaal ook zonder de
Europese Grondwet?
Ja, dat is ook zo. De huidige Europese verdragen bevatten voor milieu
al sterke bepalingen. Het goede nieuws is dat die bepalingen ook
overeind blijven in de Europese Grondwet. Het ook nu al bestaande
artikel over duurzame ontwikkeling staat straks als één van de
centrale doelstellingen in deze grondwet. In dit artikel worden de
economische, sociale en milieubelangen als drie gelijkwaardige pijlers
van de duurzame ontwikkelingsdoelstelling geschetst.
Er zijn ook verdere verbeteringen. Bijvoorbeeld het energie-artikel.
Dit artikel is gericht op stimulering van de energie-efficiëntie,
energiebesparing en ontwikkeling van nieuwe en duurzame energie. Een
andere verbetering is het grondrecht over milieu. Dit grondrecht
bepaalt dat milieu moet worden geïntegreerd in ander beleid. Dus
bijvoorbeeld als de Commissie regelgeving opstelt over transport, of
landbouw, moet zij daarin afwegen wat de milieugevolgen ervan zijn.
Zo'n artikel staat al in het huidige EG verdrag en staat ook straks in
de Grondwet, maar daarnaast is het nu ook een grondrecht. Daarom is
die positie nu nog 'steviger'. Een grondrecht is niet zo makkelijk uit
het verdrag te halen! Zeer belangrijk, want nu overal om ons heen het
milieubesef afneemt, moet juist voor Europa als geheel, milieu een
belangrijke factor zijn.
Voor een ander VROM beleidsterrein, ruimte, biedt de Grondwet een
belangrijke verandering: ruimte wordt een gedeelde bevoegdheid van de
Commissie en de Lidstaten. Dat betekent dat als de Lidstaten zelf
zaken kunnen regelen, zij dat moeten en mogen doen, en als er
bijvoorbeeld grensoverschrijdende zaken zijn, kunnen die beter door de
Unie worden geregeld. Dat betreft bijvoorbeeld internationale stromen
van goederen, een trans-Europees transportnetwerk, een Europees beleid
tegen overstromingen.
Voor Wonen ten slotte verandert er niet zoveel op zich. Wel krijgt
Europa steeds meer invloed op het beleidsterrein wonen. Voor het
bouwen zijn er bijvoorbeeld steeds meer Europese geharmoniseerde
regels en normen, waardoor grensoverschrijdend bouwen bevorderd wordt
tegen een gegarandeerde minimumkwaliteit.
Een punt waarop de Europese Grondwet van belang is voor wonen, betreft
het Handvest Grondrechten, dat in zijn geheel wordt opgenomen in de
Europese Grondwet. Dit bevat een aantal voor wonen relevante
onderwerpen. Zoals het recht op eigendom, het recht op eerbiediging
van de woning, de erkenning van de toegang tot diensten van algemeen
economisch belang en de erkenning van het recht op bijstand ten
behoeve van huisvesting.
Al met al zijn er wel wat veranderingen voor het VROM beleid, zij het
niet zo heel veel. De meerwaarde van de Europese Grondwet voor de
VROM-terreinen, en met name voor milieu, ligt volgens mij vooral in
het feit dat met de Grondwet Europa beter bestuurbaar en ook
democratischer wordt. Hierop zal collega Nicolaï zometeen ook ingaan.
Europa wordt steeds groter, we zijn al met 25 en binnen afzienbare
tijd komen er nog meer lidstaten bij. Het is belangrijk om met een
sterk, groter en goed bestuurbaar Europa grensoverschrijdende
milieuproblemen aan te pakken.
En omdat ik zowel Europa als het milieu een warm hart toedraag, hoop
ik één ding van harte. Namelijk dat we ons vooral concentreren op de
inhoud van de Grondwet.
Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer