Opinie 16: 'Deze grondwet vertelt ons niet wat Europa wordt'
Op 1 juni kan Nederland naar de stembus om zich uit te spreken voor of
tegen een Europese grondwet. De overheid probeert met een ja-campagne
zelfs de grootste twijfelaars over de streep te trekken; in het
landsbelang. Volgens docent staatsrecht Frank de Vries wordt er
nauwelijks een debat over de grondwet gevoerd: `Als je een grondwet
maakt, dan moet je een helder beeld hebben waarvoor die grondwet is.
Dat is hier niet zo, deze grondwet vertelt ons niet wat Europa wordt.'
`Ik vraag me zo langzamerhand af of het knopje `nee' nog wel op de
stemmachines is terug te vinden', zegt De Vries. `Het debat over de
grondwet wordt volstrekt eenzijdig en in een idiote context gevoerd.
Als ik de overheid moet geloven, dan breekt de derde wereldoorlog uit
als ik nee stem.'
Schaven aan Europa
De Vries ziet twee mogelijkheden om Europa op te bouwen. Ten eerste
vanuit de gedachte dat de EU eenvoudiger, democratischer en
slagvaardiger moet worden. Allemaal argumenten die de regering nu in
de strijd gooit. Maar voor het `schaven aan het bouwwerk' dat Europa
heet, heb je alleen de juiste verdragen nodig. Er is geen enkele
noodzaak voor een grondwet.
Als je die grondwet wél wilt - en met zoveel bombarie en ambitie - dan
moet er dus meer aan de hand zijn. Een grondwet heet niet voor niets
grondwet; het is een document met grote gevolgen voor alle burgers die
zich eraan moeten houden. Een document dat vastlegt hoe een land, of
in dit geval een federatie, eruit gaat zien. `En juist die inhoud
ontbreekt in deze grondwet!'
Inhoudelijk debat
Volgens De Vries probeert de nationale overheid de grondwet erdoor te
krijgen, zonder al te veel inhoudelijk debat. Daarna kan Europa verder
met het invullen van de `details'. `Als we het vervolgens niet met die
invulling eens zijn, krijgen we te horen: maar jullie hebben toch
ingestemd op 1 juni?'
Aanwijzingen dat het zo zal verlopen, zijn al te vinden in de grondwet
zelf. Er zijn symbolen in opgenomen, als de vlag, een volkslied en de
`dag van Europa' op 9 mei. En de positie van het Europees Parlement is
geregeld. Wie de grondwet beter leest, ziet dat nationale overheden
straks minder te vertellen krijgen, in plaats van meer. Het
tegenovergestelde van wat de voorstanders, inclusief de regering, nu
vertellen.
Hof van Justitie
`Het Hof van Justitie in Luxemburg krijgt een tamelijk prominente
positie. Die zou straks wel eens de beslissende duw kunnen geven: weg
van een Europa van 25 lidstaten, naar één eenheid.' Het zit stiekem
opgesloten in de grondwet, zegt De Vries, in de procedure rond het
subsidiariteitsbeginsel. Dat beginsel zegt dat de Europese Commissie
opnieuw moet besluiten als een aantal parlementen van lidstaten het
niet met een beslissing eens is. Maar als het verschil van inzicht ook
daarna blijft bestaan, moet het Hof beslissen. `Je laat beslissingen
over aan de achterkamertjes, aan de juristerij en vijftien dames en
heren met een toga aan. Dat is niet de bedoeling, geef de nationale
lidstaten een stem!'
De Vries is geen tegenstander van Europa, maar vraagt om een debat
óver Europa, voordat we er met zijn allen aan beginnen. `Ik ben zoveel
Europeaan, dat ik vind dat het debat grondig gevoerd moet worden. Wat
is Europa? Waar gaan we heen? Hup, met de billen bloot, in de
openbaarheid. Europa moet een publiek politiek proces zijn. Niet een
hamerstukje, zoals nu het geval is. Laten we een principediscussie
voeren en geef iedereen de gelegenheid om er goed over na te denken!'
Curriculum vitae
Frank de Vries studeerde rechten aan de Universiteit van Amsterdam tot
1989. Sindsdien werkt hij bij de vakgroep Staatsrecht van de RUG. Hij
promoveerde in 2000 op een proefschrift over de staatsrechtelijke
positie van de Eerste Kamer. De Vries is tevens fractievoorzitter van
de Partij van de Arbeid in de Groningse gemeenteraad. Hij publiceerde
veel over de Europese grondwet, onder andere in het net verschenen
boek `Op welke grond rust deze wet' en in het wetenschappelijk
tijdschrift van de PvdA `Socialisme en Democratie'. Ook is hij één van
de auteurs van `Eenheid in verscheidenheid?', een uitgave van het
onderzoekscentrum CRBS van de juridische faculteit van de RUG.
Informatie
mr. Frank de Vries, tel. (050)363 56 76, e-mail:
f.de.vries@rechten.rug.nl
Rijksuniversiteit Groningen