SPEECH VAN WOUTER BOS
NIJMEGEN
1 MEI 2005
Gesproken woord geldt; Embargo tot 1mei '05 13:30
Beste mensen,
Vandaag is het 1 mei, de Dag van de Arbeid. Vorig jaar op deze dag was het voor ons niet alleen de Dag van de Arbeid maar ook de dag van de beginselen en de dag van de uitbreiding van Europa met 10 nieuwe lidstaten.
Vandaag hebben we die nieuwe beginselen, en draait Europa al weer een jaar volop met die 10 nieuwe lidstaten.
Toch gaat het ook vandaag weer over de traditie die de Dag van de Arbeid met zich mee draagt, het gaat nog steeds over beginselen en het gaat al weer over Europa. En het heeft allemaal nog met elkaar te maken ook. Maar laat ik bij het begin beginnen.
De eerste mei was in de Verenigde Staten, in de vorige eeuw, de dag waarop arbeidscontracten werden vernieuwd. Dat was dus ook de dag waarop eventueel veranderingen in de contracten konden worden aangebracht, zoals de 8-urige werkdag. Op 1 mei 1886 organiseerden in de VS allerlei plaatselijke comités stakingen en demonstraties, met in totaal zo'n half miljoen deelnemers, vooral gericht op de 8-urige werkdag. Op sommige plaatsen werd deze eis ingewilligd maar op andere, zoals bij de maaimachinefabriek Mac Cormick in Chicago, reageerden de bazen met lock-outs en lieten ze door de politie werkwilligen en stakingbrekers uit de omliggende dorpen aanvoeren. Toen de werknemers hiertegen op 3 mei betoogden, schoot de politie: 6 doden. Op 11 november 1887 werden 4 van de 8 gearresteerden opgehangen.
Het blijft een indrukwekkende geschiedenis, maar voor mij is 1 mei al lang niet meer een dag van herdenking, van terugkijken naar 1886. Het is vooral een dag die mij er aan herinnert dat alles waar wij als sociaal democraten voor vechten, bevochten moet worden op cynisme en eigen belang. Dat het niet van zelf komt.
In ons nieuwe beginselmanifest kom je dat besef ook tegen. We schrijven daar bijvoorbeeld: "De sociaal democratie vervulde een leidende rol bij het negentiende-eeuwse verzet tegen het ongeremde kapitalisme dat de levensomstandigheden van grote groepen van de bevolking aantastte, bij de emancipatie van de arbeider en andere achtergestelde groepen, en bij de wederopbouw van een door twee wereldoorlogen geteisterd Europa. De sociaal-democratie voelt zich historisch verbonden met de opbouw van de parlementaire democratie, de verzorgingsstaat en de sociale overlegeconomie en wil daarom een bijdrage blijven leveren aan het moderniseren van deze pijlers onder de fatsoenlijke samenleving."
En even verderop lezen we "Voorop staat de overtuiging dat politiek het verschil kan maken tussen een marginaal en een fatsoenlijk bestaan, tussen vernedering en emancipatie, tussen rivaliteit van natiestaten en internationale samenwerking, tussen apartheid en vrijheid: politiek doet er toe."
Dat is voor mij de boodschap van 1 mei: politiek doet er toe. Rechten voor werknemers, gelijkberechtiging van mannen en vrouwen, welvaart, veiligheid, een eind aan armoede en onrecht, dat komt allemaal niet vanzelf, daar heeft de politiek een bijdrage aan geleverd. Daar moeten we hard voor werken, soms zelfs hard voor vechten. Daarvoor moeten we ons durven organiseren en soms ook grotere belangen zwaarder laten wegen dan het enge eigen belang.
Misschien is het nu ook duidelijk waarom juist 1 mei zo'n uitmuntende dag is om te praten over Europa. Want ook Europa is er niet vanzelf gekomen. De vrede en welvaart waar mensen van mijn generatie zo aan gewend zijn, is er niet vanzelf gekomen. Daar is hard voor gewerkt. Daar zijn enge nationale belangen voor opzij gezet. Daar is soevereiniteit voor overgedragen. Daar heeft Europa en daar hebben Europese politici als Willy Brandt, Olaf Palme, Joop den Uyl, Wim Kok en vele anderen een enorme bijdrage aan geleverd.
We staan nu met zijn allen voor de volgende grote uitdaging in, van en met Europa. Hoe kunnen we dit gegroeide Europa ook effectief, doelmatig en democratisch laten zijn? Hoe kunnen we in een globaliserende economie tegenwicht bieden aan oude en nieuwe economische grootmachten? Hoe kunnen we ook op internationaal politiek terrein een tegenwicht bieden aan de almacht van de Amerikanen? Heeft Europa een antwoord op de nieuwe angsten en zorgen van haar burgers, bijvoorbeeld rond de dreiging van het internationaal terrorisme?
Beste mensen, op 1 juni aanstaande staat maar één vraag centraal: kunnen we dat allemaal beter met de nieuwe Grondwet of zonder de nieuwe Grondwet? Het antwoord dat de Partij van de Arbeid vandaag luid en duidelijk geeft is: mét de Grondwet.
Met de Grondwet wordt Europa socialer dan zonder Grondwet.
Met de Grondwet wordt Europa veiliger dan zonder Grondwet.
Met de Grondwet wordt Europa slagvaardiger dan zonder Grondwet.
Met de Grondwet kent Europa minder bureaucratie dan zonder Grondwet
Met de Grondwet kent Europa meer democratie dan zonder Grondwet
Ik stem dus VOOR op 1 juni en ik roep vandaag alle leden en kiezers van de PvdA op het zelfde te doen.
Nu ben ik de eerste om te beseffen dat het nog een hele klus zal worden.
Want veel mensen hebben zorgen over Europa. En terecht wat mij betreft. Mensen vinden het Europese project steeds minder aantrekkelijk en soms zelfs frustrerend. Zij kijken met argusogen naar wat Europa doet, hoeveel het kost, en vragen zich af waar Europa nu wel en niet over gaat.
Veel jongeren hebben geen boodschap aan de heilzame werking van het Europa van hun ouders en grootouders. Zij willen resultaten voor vandaag en morgen. Zij willen een Europa dat voor banen zorgt, dat de wereld niet aan George Bush overlaat en dat de criminaliteit effectief bestrijdt. Te vaak zien zij daarbij Europa meer als deel van het probleem, dan als deel van de oplossing. Ze herinneren zich een dure Euro. Ze zien landbouwsubsidies die de Derde Wereld benadelen. Ze begrijpen niets van een Europees parlement dat nog steeds een geldverslindend verhuiscircus in stand houdt. Ze zien Europa zich met van alles bemoeien en vragen zich af of Nederland nog wel Nederland kan blijven. Dat baart hén zorgen. Dat baart mij zorgen.
Maar toch, ook tegen al die mensen zeg ik: op 1 juni gaat het er niet om of u voor of tegen dat Europa bent. Want dan zou ik met u tegen dat Europa stemmen.
Op 1 juni gaat het maar om één ding: kunnen we dit soort problemen beter aanpakken met die nieuwe Grondwet of zonder die nieuwe Grondwet? En op die vraag kan maar één antwoord mogelijk zijn: met de Grondwet kunnen we veel van Europa's problemen beter aanpakken dan zonder de Grondwet. En dus stem ik VOOR op 1 juni.
Met de Grondwet staat Nederland sterker in Europa dan zonder de Grondwet. In deze Grondwet worden voor het eerst grenzen gesteld aan de Europese bemoeienis. Het is goed dat in de Grondwet is vastgelegd dat Europa zich niet met Nederlandse verworvenheden mag bemoeien als het homohuwelijk, de euthanasiewetgeving en het drugsbeleid. Dat blijven we gewoon zelf in Nederland regelen.
Met deze Grondwet socialer dan zonder de Grondwet. In de Grondwet staat het streven naar een sociale economie met meer werk en meer zekerheid namelijk centraal. De Europese vakbeweging is niet voor niets vóór de Europese Grondwet.
Met deze Grondwet een veiliger Europa dan zonder de Grondwet. Terecht vinden veel mensen in Nederland veiligheid een belangrijk thema. Terrorisme en criminaliteit trekken zich echter weinig van grenzen aan. Die problemen lossen we dus niet in ons ééntje op. Ik besef dat juist criminelen en terroristen profiteren van de open grenzen in Europa. Daarom moeten we in Europa veel beter gaan samenwerken om dit hard aan te kunnen pakken. De Grondwet zorgt voor meer bevoegdheden op het vlak van justitie en binnenlandse zaken en betere samenwerking tussen politiekorpsen.
Met deze Grondwet een slagvaardiger Europa dan zonder de Grondwet. Zo zetten we met deze Grondwet ook weer een stapje vooruit in de richting van een gezamenlijk buitenlands beleid. Terecht raken mensen gefrustreerd door het verdeelde en daardoor vaak impotente optreden van de EU. Denk alleen maar aan Irak. Ik wil dat Europa in de wereld met één mond gaat spreken. Dat is nodig in de strijd tegen het terrorisme, maar ook om gezamenlijk de strijd aan te gaan tegen onveiligheid, armoede en verdrukking. Maar ook belangrijk omdat de veiligheid van onze burgers en de wereld niet mag afhangen van de grillen van de VS alleen.
Met deze Grondwet minder Brusselse bureaucratie en meer democratie dan zonder de Grondwet. Heel erg belangrijk. Veel van het ongenoegen over Europa wordt gevoed door de slechte prestaties, de bureaucratie en de spilzucht op verkeerde terreinen van Europa. Ik deel die frustratie.
De besluitvorming in Europa was altijd onduidelijk en weinig democratisch. Ook daar zetten we met de Grondwet een bescheiden stap in de goede richting. Burgers krijgen meer grip op "Brussel" dan in de huidige situatie. Zo kan iedereen straks ons als volksvertegenwoordigers op onze verantwoordelijkheid aanspreken. Wij kunnen door de Grondwet namelijk gaan controleren of de EU zich al dan niet terecht ergens mee bemoeit. Ook krijgt u de mogelijkheid via een volksinitiatief de EU te bewegen iets aan te pakken. Wetten worden niet langer in de achterkamertjes gemaakt, maar in alle openbaarheid. En het Europees Parlement wordt eindelijk voor vol aangezien. Zo krijgt het Europees Parlement eindelijk wat te zeggen over het geldverslindende landbouwbeleid.
Het moet bovendien afgelopen zijn met de koehandel op Europees niveau die ontstaat doordat grote landen misbruik maken van hun gewicht. De Grondwet vereenvoudigt de besluitvorming en voorkomt juist een dictaat van die grote landen. Stuk voor stuk zijn dit verbeteringen ten opzichte van de huidige situatie.
Had die Grondwet beter gekund? Jazeker. Liefst twintig keer dunner en twintig keer begrijpelijker. Er staan dingen in waarvan ik zeg: moet dat nou? En er staan dingen niet in waarvan ik had gehoopt dat het wel zou lukken, bijvoorbeeld een grotere Europese bevoegdheid op het gebied van winstbelastingen of de mogelijkheid om landen die veel te veel verdienen aan Europa het veto te ontnemen waar ze die onrechtvaardige situatie mee in stand te houden.
Maar bedenk u ook hier: het gaat op 1 juni niet om de vraag of een betere Grondwet mogelijk was geweest. Want in dat geval zou ik met u tegen deze Grondwet stemmen.
Het gaat op 1 juni maar om één vraag: zijn we met Grondwet beter af dan zonder Grondwet? En weer zeg ik volmondig: JA, met Grondwet zijn we beter af dan zonder Grondwet.
Ik weet dat er mensen zijn die tegen de Grondwet willen stemmen om Europa en politici te waarschuwen. Dat ze zich ergeren aan het feit dat ze te weinig over Europa te zeggen hebben gehad bij de invoering van de euro en de uitbreiding. De PvdA heeft die boodschap begrepen. Niet voor niets waren we mede-initiatiefnemer van het referendum. Want Europa zegt mensen niets als ze niets over Europa te zeggen hebben.
Er zijn ook mensen die tegen de Grondwet willen stemmen omdat ze zich ergeren aan de Brusselse bureaucratie en geldverspilling of omdat ze balen van de dure euro.
Maar ook tegen die mensen zeg ik: een NEE stem zal niet helpen bij het oplossen van al die problemen. En dat is toch echt het enige waar het op 1 juni om gaat: kunnen we de problemen beter de baas met de Grondwet dan zonder de Grondwet? En mijn antwoord kent u: met de Grondwet en daarom stem ik VOOR.
Nu zijn er ook veel mensen die bang zijn dat Nederland Nederland niet meer blijft. Omdat we op een aantal gebieden ons "nationale veto" kwijtraken. Laat ik daar geen doekjes om winden. Deze Grondwet stelt grenzen aan de Europese bemoeienis, maar om Europa slagvaardiger te maken, moeten ook de mogelijkheden voor afzonderlijke landen om in hun eentje besluiten tegen te houden worden beperkt. Alle 25 landen, dus ook Nederland, leveren hun veto in op gebieden waar het nationale beleid onvoldoende in staat is problemen voor burgers op te lossen. Je levert dus allemaal wat in, maar je krijgt er ook allemaal wat voor terug.
Maar laten we dan ook de andere helft van het verhaal vertellen. Dat we niet alleen iets inleveren, maar ook de democratische controle op die Europese besluitvorming versterken. Met meer bevoegdheden voor zowel het Europese als ons eigen parlement, met een sterkere rol voor Nederland op Europees niveau.
En laten we ook nog eens terugdenken aan de geschiedenis van Europa, en de geschiedenis van 1 mei. Die geschiedenissen laten zien dat wat ons dierbaar is nooit vanzelf komt. We kunnen niet tegelijkertijd vrede, welvaart en veiligheid nastreven en denken dat we dat met dit kleine landje in ons eentje redden. We kunnen geen grensoverschrijdende milieuproblemen aanpakken of grensoverschrijdende boeven oppakken en tegelijkertijd alles op nationale schaal blijven organiseren. We kunnen niet economisch sterk worden als we niet tegelijkertijd op Europese schaal durven denken. We kunnen niet schelden op de Amerikaanse alleingang als we in Europa steeds maar weer de verdeeldheid het laten winnen van de eenheid.
De geschiedenis van 1 mei is een verhaal dat ons vertelt dat je je moet organiseren om je idealen te kunnen bereiken.
De geschiedenis van Europa is een verhaal dat ons vertelt dat organisatie, samenwerking, overdracht van soevereiniteit en toenemende onderlinge afhankelijkheid, hoe 'eng' ook, tot ons dierbare resultaten kan leiden. En ook dat verhaal staat in de Grondwet. Luister maar:
"Europa heeft de overtuiging dat zij, na bittere ervaring herenigd, op de ingeslagen weg van beschaving, vooruitgang en welvaart wil voortgaan, voor het goed van al zijn bewoners, ook van de meest kwetsbare en behoeftige; dat Europa een werelddeel wil blijven dat openstaat voor cultuur, kennis en maatschappelijke vooruitgang; en dat Europa het democratische en transparante karakter van zijn openbare leven wil verdiepen en zich wil beijveren voor vrede, rechtvaardigheid en solidariteit in de wereld."
Het gaat op 1 juni niet over de vraag of u zorgen heeft over Europa maar of we die zorgen van een beter antwoord kunnen voorzien met de Grondwet dan zonder de Grondwet.
Het gaat op 1 juni niet over de vraag of de Grondwet beter had gekund maar of we met deze Grondwet beter af zijn dan zonder Grondwet.
De Partij van de Arbeid gaat na vandaag een maand lang die discussie met u allen aan.
Onze boodschap is helder.
Met de Grondwet wordt Europa socialer dan zonder Grondwet.
Met de Grondwet wordt Europa veiliger dan zonder Grondwet.
Met de Grondwet wordt Europa slagvaardiger dan zonder Grondwet.
Met de Grondwet kent Europa minder bureaucratie dan zonder Grondwet
Met de Grondwet kent Europa meer democratie dan zonder Grondwet
Kortom: Stem VOOR op 1 juni!
Partij van de Arbeid