Nieuw: Handreiking Gegevensuitwisseling bij 'bemoeizorg'
In een aantal situaties verlenen hulpverleners 'bemoeizorg' bij mensen met ernstige psychische en/of psychosociale problemen die hulp afwijzen, maar deze hulp wel dringend nodig hebben. Bemoeizorg houdt in: actieve en 'outreachende' hulpverlening. Het gaat daarbij om hulp die hulpverleners min of meer opdringen aan mensen met ernstige en veelal langdurige psychiatrische problemen. Afwachten tot de cliënt zelf om hulp vraagt, is in dergelijke gevallen geen optie.
Bij bemoeizorg is samenwerking tussen verschillende disciplines en organisaties nuttig en noodzakelijk. Dit kan leiden tot overleg waarin persoonsgegevens worden uitgewisseld. Veelal gaat het om een zogenaamd 'vangnetoverleg', waaraan meerdere organisaties deelnemen. Daarbij is het niet altijd mogelijk toestemming van de betrokkene te verkrijgen. Om die reden verzocht de Inspectie voor de Gezondheidszorg in 2004 aan GGD-Nederland, GGZ-Nederland en de KNMG om richtlijnen voor gegevensuitwisseling op te stellen. Deze handreiking geeft aan in welke situaties hulpverleners gegevens mogen uitwisselen zonder toestemming, en aan welke mate van zorgvuldigheid zij daarbij moeten voldoen. Eerdere versies van de handreiking zijn enkele malen besproken met het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP). De opmerkingen van het CBP zijn in deze tekst verwerkt.
Bemoeizorg richt zich op mensen met ernstige psychische en/of psychosociale problemen die hulp afwijzen, maar deze hulp wel dringend nodig hebben. Bijkomende aspecten zijn vaak verslaving, dak- en thuisloosheid, sociaal isolement of een combinatie daarvan. Aan de orde is niet alleen het bevorderen van het gezondheids- en welzijnsbelang van betrokkenen (via hulpverlening en andere maatregelen), maar ook het bescherming van de belangen van anderen (voorkomen of tegengaan van overlast). Het weigeren van hulpverlening is veelal geen weloverwogen keuze van betrokkene, maar een gevolg van onmacht, onvermogen en/of wilsonbekwaamheid.
Kenmerkend voor dergelijke situaties is de betrokkenheid van vele instanties. Daarbij staat het aspect van hulpverlening voorop. Uit deze hoek komen de 'kernpartners' van het bemoeizorgoverleg: GGD, verslavingszorg, huisarts, hulpverleners uit de GGZ, maatschappelijke opvang, maatschappelijk werk, soms ook de thuiszorg. Maar ook andere instanties zijn daarbij betrokken ('schilpartners': de politie, gemeentelijke diensten, de woningbouwvereniging, nutsbedrijven bijvoorbeeld). Het is in een groot aantal gevallen onvermijdelijk dat afstemming plaatsvindt tussen verschillende personen en instanties (kern- of schilpartners) die, vanuit een hulpverleningsperspectief of anderszins, bij de situatie van de cliënt betrokken zijn. Alleen op die manier kunnen hulpverleners invulling geven aan de professionele en de wettelijke plicht om te handelen als een 'goed hulpverlener' en om 'verantwoorde zorg' te bieden.
Daarbij is wel zorgvuldigheid vereist bij het uitwisselen van gegevens. Relevante bepalingen daarover zijn te vinden in de wetgeving (Wet bescherming persoonsgegevens, Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst, Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg, maar bijvoorbeeld ook in de Wet politieregisters) en in andere professionele regels waaraan hulpverleners gebonden zijn. Uitgangspunt is dat de cliënt behoort in te stemmen met het verstrekken van zijn/haar gegevens. In sommige gevallen wordt deze instemming geweigerd, of kan deze niet of niet op tijd worden verkregen. Het belang van een goede hulpverlening kan het dan noodzakelijk maken dat niettemin een (beperkte) gegevensuitwisseling plaatsvindt. De nieuwe handreiking die op 22 maart jl. is aanvaard door het Federatiebestuur van de KNMG, geeft hiervoor regels en uitgangspunten. Bovendien bevat de handreiking een matrix, waaruit afgeleid kan worden welke hulpverlener of organisatie recht heeft op welke informatie. Om hulpverleners zo goed mogelijk op de hoogte te brengen van de inhoud van de Handreiking, wordt in de loop van het jaar een implementatietraject gestart.
----------
Om de handreiking 'Gegevensuitwisseling in het kader van bemoeizorg' te openen:
De handreiking zal worden opgenomen in het KNMG-vademecum.
Meer publicaties zijn te vinden op