Zoeken: ____________
CENTRAAL PLANBUREAU
Onderwerp: persbericht
Nummer: 12
Datum: 6 april 2005
Inlichtingen bij: Rocus van Opstal (tel: 070-3383301), Frans Suijker
(tel: 070-3383390), of Dick Morks (tel: 070-3383410)
CEP 2005: Arbeidsmarktparticipatie van ouderen is fors toegenomen
In de afgelopen tien jaar is de participatie van mannen tussen 50 en
64 jaar in Nederland sterk gestegen, van een dieptepunt van minder dan
60% begin jaren ne gentigtotcirca70%in2004.Mogelijkeverklaringen
hiervoor zijn de hervormingen in de WAO en de omzetting van
VUT-regelingen in actuarieel faire prepensioenregelingen. De
achterstand op andere Europese landen is bij mannen grotendeels
ingelopen, al blijft Nederland nog achter bij Engeland en Denemarken.
Ook bij oudere vrouwen is een duidelijke stijging van de
arbeidsparticipatie zichtbaar. Dat komt voornamelijk doordat nieuwere
generaties vrouwen meer participeren dan oudere generaties. Ten
opzichte van andere Europese landen is de participatie van oudere
vrouwen in Nederland nog wel relatief laag.
Dit concludeert het Centraal Planbureau (CPB) in het vandaag openbaar
gemaakte Centraal Economisch Plan (CEP) 2005. Hoofdstuk 1 van het CEP,
met daarin de hoofdlijnen van de ramingen voor 2005 en 2006, is al op
dinsdag 22 maart jongstleden gepubliceerd. Het volledige CEP gaat meer
in detail in op de ramingen. In aparte hoofdstukken wordt aandacht
besteed aan de internationale economische ontwikkeling, de Nederlandse
conjunctuur, de arbeidsmarkt, de collectieve sector en de koopkracht
van huishoudens. Hoofdstuk 6 bevat het speciale onderwerp van dit CEP:
'Drie stelselwijzigingen in 2006' (zie hieronder).
Het CEP 2005 bevat diverse kaders waarin op beknopte wijze wordt
ingegaan op actuele zaken, waaronder de hierboven genoemde
arbeidsparticipatie van ouderen. Enkele andere onderwerpen die in het
CEP in een kader worden belicht, zijn: het gebruik van de dollar als
reservevaluta; valkuilen bij de internationale vergelijking van
vertrouwensindicatoren; het effect van het Financieel Toetsingskader
op pensioenpremies; een internationale vergelijking van de
werkloosheid van specifieke groepen; en het Deense model voor
arbeidsmarktbeleid. Op dit laatste onderwerp wordt verderop in dit
persbericht ingegaan.
Budgettaire en economische effecten van drie stelselwijzigingen
Het speciale onderwerp 'Drie stelselwijzigingen in 2006' heeft een wat
technisch karakter. Het geeft een beschrijving van de nieuwe
ziektekostenverzekering, de nieuwe arbeidsongeschiktheidsregelingen en
de veranderingen in de fiscale behandeling van VUT, prepensioen en de
nieuwe levensloopregeling.
Tevens gaat het speciale onderwerp in op de directe gevolgen van de
stelselwijzigingen op de raming voor 2006. De stelselwijzigingen
hebben op enkele belangrijke variabelen een groot effect. Zo gaat
bijvoorbeeld iedereen die tot nu toe particulier verzekerd is voor
ziektekosten, vanaf 2006 de nieuwe collectieve zorgpremie betalen, en
worden de ziektekosten van deze personen voortaan niet meer beschouwd
als particuliere consumptie, maar als collectieve uitgaven. Deze
verschuivingen hebben grote invloed op zowel budgettaire kengetallen,
zoals de collectieve lastenquote, als op enkele macro-economische
variabelen, waaronder de particuliere consumptie. Zo neemt door de
introductie van de nieuwe zorgverzekering de particuliere consumptie
met 8,5 mld euro af, waardoor de particuliere consumptie in de raming
daalt met 2,5%. Afgezien van de zorgkosten stijgt de consumptie
volgens de raming echter met 1%.
Tegelijk met het CEP wordt een drietal gerelateerde CPB Memoranda
gepubliceerd. In CPB Memorandum 112, Budgettaire en economische
effecten van de Zorgverzekeringswet, zijn de directe gevolgen van de
wijziging in de ziektekostenverzekering in 2006, zoals beschreven in
hoofdstuk 6 van het CEP, meer in detail uitgewerkt. CPB Memorandum
113, Raming van het bijstandsvolume in het CEP 2005, geeft een
toelichting op de volumeraming van de WWB (Wet Werk en Bijstand), die
relevant is voor de macro-budgettering van gemeenten.
WIA zal nauwelijks leiden tot minder arbeidsongeschikten
Het vandaag verschenen CPB Memorandum 114, Structurele effecten van de
WIA, gaat in op de structurele effecten van de wet Werk en Inkomen
naar Arbeidsvermogen (WIA). Het totaal aan maatregelen bij ziekte en
arbeidsongeschiktheid sinds 2004 leidt tot een forse reductie van het
structurele aantal arbeidsongeschikten. De bijdrage van de nog in te
voeren wet WIA aan deze volumereductie is beperkt, met name doordat de
uitkering voor duurzaam en volledig arbeidsongeschikten wordt verhoogd
tot 75% en de premiedifferentiatie voor bedrijven (PEMBA) wordt
afgeschaft. Hierdoor nemen ook de kosten toe.
Onder meer door invoering van de Wet Poortwachter en PEMBA is de
instroom in de WAO gedaald van ruim 100 000 in 2001 tot 59 000 in
2004. Inmiddels zijn ook de wet Verlenging
Loondoorbetalingsverplichting bij Ziekte (VLZ, per januari 2004) en
het aangescherpte Schattingsbesluit (per oktober 2004) van kracht
geworden. Deze maatregelen zullen de huidige WAO-instroom en -uitgaven
substantieel verder verminderen en leiden tot een vergroting van het
arbeidsaanbod en de werkgelegenheid.
In aanvulling op de al doorgevoerde maatregelen heeft de WIA naar
verwachting per saldo nauwelijks een effect op het structurele aantal
arbeidsongeschikten, gemeten in uitkeringsjaren. De reden is dat er
enkele effecten tegen elkaar in werken. Mensen met een
arbeidsongeschiktheidspercentage tussen 15 en 35% krijgen geen
uitkering meer, wat leidt tot een vermindering van het aantal
uitkeringsjaren. Daar staat tegenover dat het afschaffen van de PEMBA
(wat de preventieprikkel voor werkgevers verkleint) en de hogere
uitkeringen bij volledige en duurzame arbeidsongeschiktheid een
opwaartse druk op het aantal uitkeringsjaren zullen uitoefenen. In het
Sociaal Akkoord 2004 is afgesproken de uitkering voor volledige
arbeidsongeschikten te verhogen van 70% tot 75% en de PEMBA af te
schaffen, ondermeer indien de jaarlijkse instroom van volledig en
duurzaam arbeidsongeschikten naar verwachting structureel minder dan
25 000 personen zal zijn. Vooral onder invloed van de al eerder
getroffen maatregelen zal deze instroom naar verwachting dalen tot 20
000 personen.
De effecten van WIA op de participatiegraad zijn beperkt. Wel kunnen
personen met een arbeidsongeschiktheidspercentage tussen 15 en 35% en
gedeeltelijk arbeidsongeschikten hun aantal gewerkte uren uitbreiden
door invoering van WIA.
De wet WIA leidt structureel tot een stijging van de collectieve
uitgaven met circa 1 mld euro. Dit komt voornamelijk door de hogere
uitkering, die een betere inkomensbescherming biedt aan volledig en
duurzaam arbeidsongeschikten. De totale lasten stijgen minder, niet
met 1 mld euro maar met circa 0,25 mld euro. Immers, de wet WIA maakt
een private verzekering voor het zogenoemde WAO-hiaat, die veel
werknemers thans hebben afgesloten, overbodig bij volledige en
duurzame arbeidsongeschiktheid, wat resulteert in een
lastenverlichting.
Deense arbeidsmarktmodel is geen wondermodel
Het Deense model van beperkte ontslagbescherming zorgt voor snelle
doorstroming op de arbeidsmarkt en veel baanwisselingen, waardoor de
werkloosheidsduur relatief kort is. De werkloosheid in Denemarken ligt
echter op ongeveer hetzelfde niveau als in Nederland, indien wordt
gemeten met een internationaal vergelijkbare definitie. Voor
laagbetaalde werknemers is het uitkeringsniveau van 90% van het loon
in Denemarken weliswaar hoog, maar door de relatief lage
maximumuitkering geldt dat niet voor hoger betaalde werknemers.
Gemiddeld over alle werknemers ligt de hoogte van de netto uitkering
in Denemarken op ongeveer hetzelfde niveau als in Nederland. Het
Deense model lijkt al met al succesvol in het beperken van de
werkloosheidsduur, maar de resultaten in termen van het
werkloosheidsniveau zijn minder onderscheidend.
Het Centraal Economisch Plan 2005, ISBN 90-1210-117-4, is te bestellen
bij:
Sdu Servicecentrum Uitgeverijen
Postbus 20014
2500 EA Den Haag
Tel. 070-3789880
Fax: 070-3789783
De prijs is 32,50 euro.
Het Centraal Economisch Plan 2005 en de achterliggende CPB Memoranda
zijn (gratis) beschikbaar als PDF-bestand op de website van het
Centraal Planbureau (www.cpb.nl). De kaders uit het CEP2005 zijn daar
ook afzonderlijk te downloaden.
* Centraal Economisch Plan 2005
* CPB Memorandum 112, Budgettaire en economische effecten van de
Zorgverzekeringswet
* CPB Memorandum 113, Raming van het bijstandsvolume in het CEP 2005
* CPB Memorandum 114, Structurele effecten van de WIA
* Alle kaders uit het Centraal Economisch Plan 2005
Centraal Planbureau