Nieuws
29 mrt 2005 - Externe veiligheid en ketenstudies
chloor, amoniak en LPG
Op 23 maart 2005 heeft de Tweede Kamer een debat gevoerd over externe
veiligheid en de uitkomsten van een onderzoek naar vervoersketens van
amoniak, chloor en LPG. Hieronder staat de inbreng van Paul de Krom in dit
debat.
Inleiding
Ik begin het kabinet te complimenteren met de analyse van de veiligheid
in de ketens van chloor, ammoniak en LPG. Voorzover ik weet is het een
unicum dat hele ketens op veiligheidsaspecten zijn doorgelicht met behulp
van een kosten-baten analyse. De problematiek wordt daarmee inzichtelijk
en biedt de politiek een goed handvat om keuzes te maken. Het effect is
ongetwijfeld ook dat externe veiligheid bij bestuurders op allerlei
niveau?s, en bij het bedrijfsleven, deel gaat uitmaken als er
beslissingen moeten worden genomen over ruimtelijke ordening,
infrastructuur etc. En dat is ronduit winst. Maar ik voeg daar direct aan
toe: het heeft wel 2,5 jaar geduurd. En we zijn er nog niet: een groot
aantal vervolgonderzoeken wordt aangekondigd. Ongetwijfeld door allerlei
adviesbureau?s, consulenten en ambtenaren in grote dank aanvaard.
LPG tankstations
Bij mij roept dit de vraag op wat we vandaag eigenlijk besluiten. Niet
veel. Het Kabinet schetst alleen maar een perspectief. Uit het hele
pakket blijkt maar 1 voornemen rijp te zijn voor een besluit: het saneren
van LPG stations in de binnensteden. Daarover bestaat tussen de sector en
het Rijk overeenstemming, en zijn de budgetten beschikbaar. Mijn fractie
kan zich daar in vinden. Mijn fractie is met het Kabinet van mening dat
het fiscale regime voor LPG gehandhaafd moet blijven zolang de
milieuvoordelen ten opzichte van de alternatieven er nog zijn. Maar het
Kabinet moet ook duidelijk zijn voor welke periode het fiscale regime
minimaal blijft gelden. Je kunt niet van de sector verwachten een
investering van 30 miljoen te doen en intussen boven de markt laten
hangen dat overmorgen het fiscale regime zomaar kan wijzigen. De
investering moet immers worden terugverdiend. Mijn fractie wil die
duidelijkheid van het Kabinet op dit punt.
Nuchter Omgaan met Risico's
Ik heb vaak gezegd dat de milieu-euro dáár moet worden ingezet waar het
rendement het hoogst is. Het Kabinet heeft daarop tot mijn genoegen de
notitie 'nuchter omgaan met risico's' op tafel gelegd. Maar wat blijkt:
in antwoord op vraag 43 zegt het Kabinet dat dat beleidsuitgangspunt geen
rol heeft gespeeld in de ketenstudies. De systematiek van de risicoladder
is niet toegepast. Er is dus geen prioriteitstelling, noch van de
voorgestelde maatregelen van LPG en ammoniak ten opzichte van elkaar,
noch ten opzichte van andere milieu- en externe veiligheidsrisico?s. Ik
wil weten of het Kabinet gevolgen verbindt aan het feit dat het risico
van een dijkdoorbraak vele malen groter is dan het risico van een ongeval
met ammoniak transport. Of dat het risico op vroegtijdig overlijden
tengevolge van luchtkwaliteitsproblemen groter is dan tengevolge LPG
transporten. Dan weet ik tenminste waar ik met prioriteit mijn geld moet
inzetten. Maar nu blijft het een hap-snap, geïsoleerde benadering dat
weinig te maken heeft met nuchter omgaan met risico?s. Ik vind dit
onbegrijpelijk. Gooit het Kabinet de benadering van nuchter omgaan met
risico?s nu weer het raam uit? Waarom is dit hier niet toegepast? Mijn
fractie neemt hier geen genoegen mee. Ik wil dat de systematiek uit
?Omgaan met risico?s? wordt toegepast. Wanneer is de multi-criteria
analyse trouwens gereed die het kabinet heeft toegezegd en waarom ik heb
gevraagd? Graag een reactie.
Yara Sluiskil
Uiteraard moet de fabriek het ALARA principe volgen en wat mij betreft de
best available techniques inzetten. De overheid moet daarop ook toezien,
daarover geen twijfel. Maar de vraag is bovendien: welke overheid? Ik
begrijp dat de provincie Zeeland als bevoegd gezag al uitgebreid met het
bedrijf in gesprek is en dat die gesprekken goed lopen. Waarom bemoeit
het Rijk er zich dan mee? Waarom kunnen we dat niet aan de provincie
overlaten? Graag een nadere toelichting van het Kabinet.
Transport Ammoniak
Het CPB meldt dat de kosten van het voorgestelde perspectief m.b.t.
ammoniaktransport excessief is ten opzichte van de baten. Nergens wordt
het plaatsgebonden of het groepsrisico overschreden. Waarom moet
ammoniaktransport dan toch verschuiven van het spoor naar de binnenvaart?
Omdat, zo zegt het Kabinet, de effecten van een ongeluk zo groot zijn dat
de maatschappij wordt ontwricht. Met deze redenering gooit het Kabinet de
risicobenadering de deur uit. Risico = kans x effect. In de motivatie van
het Kabinet gaat het alleen om het effect. Weg risicobenadering. Wél van
toepassing in deze redenering is het voorzorgbeginsel. Maar dat is niet
letterlijk als uitgangspunt voor het beleid in de visie van het Kabinet
genoemd. Of het moet de opmerking zijn dat risicoperceptie een
belangrijke rol speelt. Ik kan niet anders concluderen dat dit inderdaad
niet één van de, maar de overwegende motivering is het ammoniak van het
spoor naar de binnenvaart te verhuizen. Terwijl het veilig transport
pakket railvervoer veruit de goedkoopste optie is (3,2 mln.). KPMG
verwacht bovendien dat de vraag naar ammoniak in de toekomst zal dalen en
lost het probleem zich misschien vanzelf op. Hoe legt het Kabinet dit nu
allemaal uit? Graag een reactie hierop. Overigens: de risicoperceptie
wordt voor een groot deel bepaald door eerlijke en open communicatie aan
burgers. Dat is een essentiële voorwaarde om ongerechtvaardigde
onrustgevoelens bij mensen weg te nemen. Wie is hier volgens het kabinet
primair verantwoordelijk voor? Bedrijfsleven of overheid? Als dat de
overheid is mis ik een duidelijk beleid. Graag duidelijkheid hierover.
Voor een structurele oplossing om het ammoniaktransport te verminderen
mag de houding van AKZO overigens als voorbeeld dienen. Door alles te
concentratie stoppen de chloortransporten grotendeels in 2006. De wijze
waarop dit is gebeurd, in overleg tussen overheid en bedrijfsleven, is
prima. Ik hoop dat anderen dit voorbeeld in de toekomst kunnen volgen.
Met het overbrengen van de kunstmestproductie naar Geleen bijvoorbeeld
zou 80 procent van het ammoniakvervoer kunnen vervallen.
Transport per rail
In aansluiting daarop: mijn fractie steunt het perspectief van het
Kabinet om zoveel mogelijk gevaarlijke stoffen via de Betuweroute te
laten lopen. Maar een concrete uitwerking hoe het Kabinet dit denkt te
bereiken heb ik nog nergens gezien, behalve 1 opmerking dat dat via de
WVGS zou kunnen. Maar is het niet zo dat de klant de facto het
transportmiddel bepaalt? Is het afdwingen daarvan überhaupt wel mogelijk
zonder vergaand in de markt in te grijpen en zo de concurrentie c.q.
exportpositie fundamenteel aan te tasten (LPG)? Graag uitleg van het
Kabinet op dit punt. Ik wil ook graag een nadere toelichting op de stand
van zaken bij Microchemie. De plannen/ontwikkelingen zijn in de studie
niet meegenomen. Mijn fractie vindt het onwenselijk dat nieuwe
ammoniaktransporten worden gecreëerd terwijl we de bestaande proberen in
te dammen. In het Regeerakkoord is afgesproken dat, tenzij er specifieke
Nederlandse omstandigheden zijn om het anders te doen dan de rest van
Europa, we zoveel mogelijk aansluiten bij Europees beleid. De benadering
van het groepsrisico is behalve in Zwitserland alleen bekend in
Nederland. De benodigde milieuvergunning voor spooremplacementen is een
Nederlands verschijnsel, in andere landen vindt men de vervoerswetgeving
(het RID, Reglement International cencernant le transport des
marchandises dangereuses par chemin le fer) voldoende. Welke specifieke
Nederlandse omstandigheden nopen ons ertoe het anders te doen? Overigens
leidt de verschillende interpretatie van ?rangeren?die door verschillende
gemeenten wordt gehanteerd tot bizarre situaties. De ene gemeente
hanteert dit begrip strikt, wat leidt tot de noodzaak van een
milieuvergunning en dus een feitelijk verbod op doorvoer. Vervolgens
wordt het transport omgeleid ? en dus afgewenteld ? door of langs andere
gemeenten. Een voorbeeld: door de gemeenten Uitgeest werd een
locomotiefwissel ?s nachts niet toegestaan vanwege geluidhinder. Het
transport moest vervolgens via de Velsertunnel en het toch al overbelaste
baanvak Amsterdam ? Haarlem worden geleid. Terwijl dit transport via de
veel veiliger route via de Hemtunnel had kunnen lopen. Is het kabinet met
deze problematiek bekend en hoe kijkt het hier tegenaan? Een kleiner
deelbelang van 1 gemeenten lijkt als gevolg te hebben dat overall minder
veiligheid wordt bereikt. Wat zijn we nu aan het doen?
Wegtransport LPG
Wat betreft het transport van LPG over de weg lijkt de situatie als
volgt: met uitzondering van het aanbrengen van hittewerende coatings
leiden alle andere alternatieven slechts tot een marginale verbetering
van de risico-situatie. Veel concrete maatregelen worden niet
aangekondigd. Op korte termijn zou ingezet moeten worden op
herrroutering, waarbij ik de vraag stel wat de concrete mogelijkheden
zijn, bijvoorbeeld in Amsterdam bij de A/9, A/10, en wat de PM post voor
indirect verlies aan ruimtegebruik zou zijn. Maar het mooist is
natuurlijk het aanbrengen van hittewerende coatings. Maar dat kan alleen
maar in internationaal verband. Wanneer verwacht het Kabinet dit te
realiseren? Welke concrete stappen worden gezet?
Transport LPG rail
Transport van LPG via de binnenvaart lijkt wel voordelen te hebben boven
railtransport. Maar toch is de winst klein. Afgezien nog van de vraag of
je het praktisch gezien wel kúnt afdwingen. En afgezien van het feit dat
Europa juist in de omgekeerde richting gaat. Van alle maatregelen is de
netto contante waarde negatief. De kosten per statistisch bespaard
mensenleven zijn excessief (138 mln. tot 24 mld. euro). Dus ook hier
vraag ik me in alle ernst af wat de winst is. Zeker als je bedenkt dat
railvervoer al relatief veilig is en in de toekomst alleen maar veiliger
zal worden. Mijn voorlopige conclusie is dat we het voorlopig zullen
moeten zoeken in langzamer rijden in groene golven waarbij de vraag dan
weer is tot welke capaciteitsverlies dit leidt. Graag een reactie.
Knelpunten
In bijna alle alternatieven lijken de Drechtsteden het kind van de
rekening te worden. Elders worden de veiligheidsrisico's minder, maar
daar hoger. Waarom vindt het kabinet dit een verantwoorde keuze, ook
gelet op de geringe veiligheidswinst die overall wordt geboekt? Mij is
niet duidelijk wat het kabinet hier tegenover stelt. Ik vraag ook
speciale aandacht voor de situatie rond Amsterdam.
Verantwoordelijkheid transport
De vraag die niet eenduidig wordt beantwoord, is waar de
verantwoordelijkheid m.b.t. de veiligheid van het transport ligt: bij het
Rijk, de gemeenten, de netbeheerder of de vervoerder. Graag een
beschouwing van het Kabinet daarover. Ik vind wel dat het Rijk, in ieder
geval als er sprake is van regionaal overschrijdend verkeer, de regierol
moet hebben en doelvoorschriften moet vast stellen. Maar dat doet het
Rijk nu juist niet. De neiging is nu om allerlei technische oplossingen
te kiezen zoals het al of niet aanbrengen van coatings. Ik vraag mij in
alle ernst af: is dit wel de juiste weg? Moet de overheid zich wel met
technische oplossingen bemoeien? Graag een toelichting.
Conclusies
Mijn conclusies zijn kortweg de volgende.
* Waardering voor de aanpak van de ketenstudies. Uit de analyses blijkt
dat we het eigenlijk helemaal niet slecht doen. Dat neemt niet weg dat we
moeteb blijven zoeken naar ruimte is voor verbetering, mits de baten in
verhouding staan tot de kosten en tot andere risico?s waar mensen in
Nederland aan zijn blootgesteld
* Verbazing dat het zo lang heeft moeten duren gelet op wat er allemaal
nog NIET is besproken en nog NIET is geconcretiseerd, en dus ook nog niet
kan worden besloten,
* Er zijn onduidelijkheden op het gebied van regie en
verantwoordelijkheid
* Teleurstelling dat de aanpak zoals geschetst in 'Nuchter Omgaan met
Risico's?' niet is gevolgd.
* Is het gelet op de geringe veiligheidswinst bij het transport van
ammoniak en LPG wel gerechtvaardigd om van Rijkswege in te grijpen? Het
kabinet maakt onterecht weinig woorden vuil aan de second opinion van het
CPB. Dat rapport moet bij de afweging worden betrokken. Mijn fractie kan
op dit moment dan ook niet instemmen met ingrijpende maatregelen die
transport van ammoniak en chloor verplicht overhevelen van het spoor naar
de binnenvaart. Ik vraag mij oprecht af: verzandt het kabinet niet in een
statistische analyse van berekende risico's, die zich in de praktijk in
Nederland nog niet hebben voorgedaan? Creëert het kabinet niet een
schijnwerkelijkheid van absolute veiligheid? Welke prioriteit kent het
kabinet binnen het veiligheidsbeleid toe aan transport van ammoniak en
LPG in vergelijking tot andere maatschappelijke risico's?
Tenslotte vraag ik mij af of met een geleidelijke, brongerichte en
praktische benadering van het Kabinet niet veel meer kan worden bereikt
dan weer eindeloos veel nieuwe onderzoeken te laten doen. Dan zijn we zo
weer een aantal jaren + versleten adviseurs verder.
Paul de Krom: p.dkrom@tweedekamer.nl
VVD