Ministerie van Algemene Zaken

1red15442
24-03-2005, Gesprek met minister-president, N.2, 18.55 uur

MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE MINISTERRAAD, OVER DE ONTSTANE SITUATIE NA HET AFTREDEN VAN MINISTER DE GRAAF


MINGELEN:
VVD-minister Hoogervorst zei zojuist na afloop van de ministerraad: Je moet er toch niet aan denken dat Wouter Bos van de PvdA premier wordt? Is dat ook uw nachtmerrie?


BALKENENDE:
Nee, ik heb niet zoveel last van nachtmerries. Het was een hele drukke week. Eerst in Brussel geweest, en toen veel dingen op het Nederlandse politieke toneel. Er is veel gebeurd. Van nachtmerries heb ik geen last van.


MINGELEN:
Maar toch de vraag, dat Wouter Bos door deze crisis misschien premier wordt?


BALKENENDE:
Als een crisis uitmondt in een val van het kabinet dan kun je andere dingen krijgen. Maar ik vind eerlijk gezegd dat nu politici zich om heel iets anders moeten bekommeren. Namelijk het vinden van oplossingen na alles wat zich deze week heeft afgespeeld.


MINGELEN:
Is dat niet wat én het kabinet, én D66 en natuurlijk ook CDA en VVD verbindt: Wij laten ons door deze PvdA nu niet een crisis opdringen; wij zetten gewoon door?


BALKENENDE:
Het zou natuurlijk toch bizar zijn dat een PvdA profijt zou kunnen trekken en dat als gevolg van het wat onbegrijpelijk optreden van de PvdA-fractie in de Eerste Kamer. Wat belangrijker is dan deze politiek toestand, is: wat is in het belang van Nederland? En ik denk dat na alles wat er is gebeurd in de afgelopen jaren dat we nu behoefte hebben aan stabiliteit, aan het afwerken van de toekomstagenda. Laten we ons op de inhoud richten.


MINGELEN:
Wij hebben bij de NOS Maurice de Hond en die kijkt ook af en toe wat de kiezer van belang vindt. En die heeft gepeild dat 70% van de ondervraagden vindt dat na al dat gedoe het tijd wordt voor verkiezingen.


BALKENENDE:
Het leuke van dit soort vragen is: Je krijgt er soms ook uit wat je erin stopt. Want als Maurice de Hond nou eens een andere vraag had gesteld, van: Denkt u dat het houden van verkiezingen nu in het belang van Nederland is? Dan krijg je misschien een hele andere uitkomst.


MINGELEN:
Waarom bent u zo bang voor verkiezingen?


BALKENENDE:
Ik ben niet bang voor verkiezingen. Waar ik bang voor ben, dat is heel wat anders. Dat is dat terwijl je nu ziet dat de economie weer langzamerhand beter gaat, dat het vertrouwen begint terug te komen, dat de klem die we hebben gehad van het doen van moeilijke maatregelen en extra ombuigingen, dat die langzamerhand weg begint te vallen en het vertrouwen komt terug. En op dat soort momenten heb je helemaal geen behoefte aan politieke onrust. We hebben behoefte aan stabiliteit. En dat is wat mij bezighoudt.


MINGELEN:
Zit er ook een beetje bij van: Nou, we hebben het zware werk gedaan en nou begint de economie inderdaad aan te trekken, de leuke dingen komen eraan, dan gaan we het roer niet uit handen geven.


BALKENENDE:
De sfeer in het kabinet is goed. De sfeer in de coalitie is goed. Dat bleek trouwens ook bij het debat gisteravond. De regeringspartijen gaven duidelijk aan: we willen met elkaar verder. En ook vandaag in de Treveszaal was de houding heel duidelijk van: In het belang van Nederland willen we samen verder. Dat is heel duidelijk. En dat is nu wat voorop moet staan. Het is in het belang ook van Nederland dat je nu eens een keer je richt op datgene wat noodzakelijk is voor de toekomst. Dat betekent dus dat je ook een kabinetsperiode moet kunnen afmaken.


MINGELEN:
Nou zal Bos natuurlijk zeggen: Als ik aan de macht kom, is ook in het belang van Nederland. Als er nu verkiezingen komen, dan zou u natuurlijk met uw partij en de VVD ernstig gaan verliezen. Want u staat heel slecht in de peilingen.


BALKENENDE:
U begint weer over die peilingen. Laat ik het rijtje maar weer even noemen. De peilingen destijds toen ik net politiek leider was geworden: 'Nou Balkenende is geweldig als hij weer 29 zetels kan halen.' Toen kregen we 2003, ik herinner de krantenberichten nog. In alle peilingen: PvdA groter dan CDA. En CDA werd de grootste. En de laatste Europese verkiezingen: de peiling voor PvdA was prima, maar het CDA werd het grootste. Ik geloof dat een heleboel mensen inzien dat dit beleid nodig is. Dat je werkt aan versterking van de economische structuur, dat praat over waarden en normen, dat je werkt aan de internationale positie van Nederland. Ik ben er zeer van overtuigd van datgene wat nodig is en daarin laat ik me niet leiden door peilingen.


MINGELEN:
Als dat zo is, dan moet het u natuurlijk wel een behoorlijke prijs waard zijn om D66 erbij te houden. Medy van der Laan zei: 'Dat kunnen geen kruimels zijn.'


BALKENENDE:
Ik begrijp de gevoelens na alles wat er gebeurd is deze week. Want er is een bres geslagen in de voortgang bij het belangrijke project de gekozen burgemeester. Het lukt nu niet vanwege de besluitvorming in de Eerste Kamer, de opstelling door de PvdA. En dat mensen bij D66 zich nu bekommeren om de vraag: 'hoe kunnen we nu verder?', dat begrijp ik heel goed. En het is nu ook aan én de drie fracties, maar ook de leden van het kabinet om oplossingen te gaan vinden.


MINGELEN:
Maar dat moet u wel een prijs waard zijn. Als D66 zegt: We zijn onvoldoende tevreden, dan valt uw kabinet ook nog.


BALKENENDE:
We gaan niet uit van de val van een kabinet. We gaan uit van het vinden van oplossingen.


MINGELEN:
De prijs zal hoog zijn dus?


BALKENENDE:
Ik ga publiekelijk zeker geen opmerkingen maken over welke prijs er betaald moet worden. Dat is ook niet goed.


MINGELEN:
Maar u bent het toch wel met mij eens dat er een prijs betaald zal moeten worden?


BALKENENDE:
Wat voorop moet staan, is nu dat de drie regeringspartijen die aangeven samen verder te willen, dat die nu ook die zaak onder ogen zien en de vraag moeten beantwoorden: Hoe gaan we om met het dossier Bestuurlijke Vernieuwing? Wat doen we met een kiesstelsel?


MINGELEN:
Dat kiesstelsel, dat is toch allang weg? Van Aartsen van de VVD loopt al weken te roepen: Wij zien er niks in. Dat is toch niet meer de realiteit dat daar nog wat gebeurt?


BALKENENDE:
Ik vind dat te snel.


MINGELEN:
Dat is wel de VVD-fractievoorzitter die die boodschap uitdraagt.


BALKENENDE:
De drie regeringspartijen, en dat geldt ook voor de leden van het kabinet, die mogen elkaar aanspreken op wat destijds is overeengekomen in het Hoofdlijnenakkoord. En in het Hoofdlijnenakkoord zijn duidelijke uitspraken gedaan over de verandering van het kiesstelsel. Dat bindt de partijen. Waar je over kunt praten, is langs welke lijnen doe je dat? En dat debat zal ook doorgaan.


MINGELEN:
Dat ging natuurlijk al een hele tijd door. Voor Van Aartsen was duidelijk: dat kiesstelsel zoals het is voorgesteld door De Graaf dat wil ik niet. Als dat ook niet doorgaat, heeft D66 de burgemeester verloren, het kiesstelsel verloren: waar denkt u ze nog in tegemoet te kunnen komen?


BALKENENDE:
Dat zal eerst intern bekeken moeten worden.


MINGELEN:
Uw kabinet staat op het spel. Vindt u niet dat CDA en VVD inschikkelijk moeten zijn om het kabinet te redden?


BALKENENDE:
Zaken als 'kabinet staat op het spel'. Weet u, het is die sfeer die regelmatig weer naar voren komt van crisissituaties.


MINGELEN:
U wilt toch niet ontkennen dat er een crisissituatie is?


BALKENENDE:
Er is iets anders aan de orde. De vraag is: Hoe zijn de drie partijen in de afgelopen tijd met elkaar omgegaan bij het uitvoeren van de gezamenlijke afspraken van het Hoofdlijnenakkoord? En dan blijkt eigenlijk steevast dat die partijen samen verder komen. Dat er altijd oplossingen zijn gevonden. En ik ga ook nu uit van een opstelling die constructief is, die bindend zal zijn van die drie partijen.


MINGELEN:
Is dat een oproep, ook aan Van Aartsen om in te binden en niet in het openbaar te roepen dat hij niet bereid is een prijs te betalen?


BALKENENDE:
Op het ogenblik is niemand erbij gebaat met allerlei discussie in het openbaar. De drie partijen moeten onder ogen zien: Waar staan we nu? Hoe komen we eruit? Daar ga ik me zelf de komende dagen ook voor inzetten.


MINGELEN:
U gaat niet lijdzaam afwachten?


BALKENENDE:
Nee, natuurlijk niet. Ik heb de afgelopen dagen natuurlijk heel veel contact gehad met minister De Graaf. Ik betreur zijn aftreden zeer, een gewaardeerd collega. Dat is vandaag nog eens vastgesteld ook in de ministerraad. We missen hem. Maar goed, we hebben zijn stap te respecteren. We zien de situatie nu onder ogen. Geen crisisgevoel. Wel de situatie onder ogen zien, want er moet natuurlijk wel naar gekeken worden.


MINGELEN:
Het wordt Pasen. Hoeveel tijd heeft u eigenlijk?


BALKENENDE:
Dat zal moeten blijken, maar ik heb in dit vak allang geleerd dat alles wat je plant soms heel anders kan zijn dan je vooraf misschien wel eens verwacht.


MINGELEN:
En de tijd tikt verder. Ondertussen is binnen D66 een hele beweging aan de gang: tegenstrijdige meningen, achterban die in opstand komt. Doet het u niet een beetje denken aan uw eerste kabinet en het gedoe in de LPF?


BALKENENDE:
Nee, maar dat is toch een hele andere situatie. Wat zich toen heeft afgespeeld dat was gedoe inderdaad binnen LPF. Twee ministers die zaten te strijden om leiderschap. Ook problemen met de fractie. Dat is nu een hele andere situatie. Want de fractie heeft gisteren aangeven in het debat in de Tweede Kamer verder te willen. Vandaag de bewindslieden evenzeer. Wel onder ogen zien wat er gedaan moet worden. En wat belangrijk is: we werken nu aan politieke rust, aan het vinden van oplossingen. En ons niet gek laten maken door crisisgevoel, want dan kom je geen stap verder.


MINGELEN:
Maar ik heb nou een beetje het idee dat u ontkent dat er toch sprake is van crisis. Twee bewindslieden die zeggen: Ik sta hier nog onder voorbehoud, ik weet niet of ik blijf. Dat is toch een hele bijzondere situatie?


BALKENENDE:
Het is een complexe situatie. De vraag is: Hoe ga je met complexe en moeilijke dingen om? En dan denk ik dat mijn rol is als minister-president dat het zo moet zijn, dat je rust bewaart, dat je de zaken eerlij onderogen ziet, en dat je werkt aan oplossingen. En dat betekent je niet gek laten maken, maar gezamenlijk werken aan het vinden van oplossingen. En dat is ook in het beklang van Nederland.


MINGELEN:
En Wouter Bos kan nog wel even wachten wat u betreft?


BALKENENDE:
Dat is misschien goed voor iedereen, ook voor de heer Bos zelf.


MINGELEN:
Zitten wij hier volgende week weer, met u als premier?


BALKENENDE:
In ieder geval.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, GB)

donderdag 24 maart 2005