Notitie: wederopbouw na gewapend conflict
Maart 2005
Ministeries van Buitenlandse Zaken, Defensie en Economische Zaken
Inhoudsopgave
Samenvatting 2
1. Inleiding: waarom deze notitie 4
2. Wederopbouw: een veelzijdige problematiek die maatwerk vereist 4
2.1 Definitie 5
2.2 Vele dimensies 5
2.3 Transitie is geen lineair proces 6
2.4 Problemen rond overbrugging en overdracht 6
3. Huidig wederopbouwbeleid 7
3.1 Beleid tot op heden 7
3.2 Lessen uit het verleden voor succesvol wederopbouwbeleid 7
3.2.1 Algemeen 7
3.2.2 Veiligheid en stabiliteit 8
3.2.3 Bestuur 9
3.2.4 Sociaal-economische ontwikkeling 10
4. Geïntegreerd beleid 10
4.1 Duidelijke rol voor de verschillende spelers 10
4.1.1 Internationaal 10
4.1.1.1 Het VN-systeem 11
4.1.1.2 Wereldbank en IMF 11
4.1.1.3 Europese Unie 12
4.1.1.4 Regionale organisaties 12
4.1.2 Nationaal 13
4.1.2.1 Ministerie van Buitenlandse Zaken 13
4.1.2.2 Ministerie van Defensie 13
4.1.2.3 Ministerie van Economische Zaken 13
4.1.2.4 Ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 14
4.1.3 NGO's en bedrijfsleven 14
4.2 Geïntegreerde aanpak 15
4.2.1 Landenkeuze 15
4.2.2 Landenspecifieke strategie 15
4.2.3 Intensievere interdepartementale samenwerking 16
Annex 1: Instrumentarium 17
Samenvatting
De notitie Wederopbouw na Gewapend Conflict maakt duidelijk dat er geen blauwdruk bestaat voor wederopbouw. Wel kan een aantal algemene contouren geschetst worden waarop een wederopbouwproces in een post-conflictsituatie gericht dient te zijn. Wederopbouw wordt daarbij gedefinieerd als "de fysieke, economische, sociale en politieke ontwikkeling van een bepaald gebied na beëindiging van een gewapend conflict".
Vele dimensies
Wederopbouw is een complex proces dat een geïntegreerde aanpak vereist, waarbij de volgende dimensies kunnen worden onderscheiden: veiligheid en stabiliteit, bestuur en sociaal-economische ontwikkeling.
Veiligheid en stabiliteit
Deze dimensie omvat de consolidering van vrede en veiligheid door middel van een breed gedragen politiek akkoord, de aanwezigheid van een internationale vredesmacht, een demobilisatieprogramma, de opbouw van een functionerende krijgsmacht en andere veiligheidsorganisaties, terugkeer van vluchtelingen en ontheemden, en 'transitional justice'.
Bestuur
Het betreft hier rehabilitatie van openbaar bestuur, de (weder)opbouw van maatschappelijke organisaties, de opbouw van democratische politieke instituties en de opbouw van een functionerend politieapparaat en justitieel systeem.
Sociaal-economische ontwikkeling
Hieronder wordt het herstel en de levering van basisvoorzieningen verstaan, alsmede het weer op gang brengen van de economie en herstel van de werkgelegenheid, onder meer door het ontwikkelen van de private sector, het leggen van een formele en procedurele basis voor de economie en de ontwikkeling van een functionerende financiële sector.
Algemene aandachtspunten
Een adequate wederopbouwstrategie integreert de verschillende dimensies. Er zal sprake moeten zijn van een gezamenlijke strategie met gemeenschappelijke financieringsmechanismen en interventies die onderling zijn afgestemd (lokale autoriteiten, VN, NGO's en donoren). Hierin dienen de autoriteiten van het betrokken land zoveel mogelijk de leiding te hebben. Het is bovendien van belang om snel te handelen en dus in een vroegtijdig stadium de voordelen van vrede tastbaar te maken. Daarnaast moet een langdurige betrokkenheid aangegaan worden. Wederopbouw kent geen 'quick fixes'.
Ook militaire vrede- en veiligheidsgerelateerde activiteiten moeten worden opgenomen in een wederopbouwstrategie. Daarnaast moet er rekening worden gehouden met het belang van wederopbouwactiviteiten voor het slagen van een militaire operatie. Het nationale en internationale bedrijfsleven dient actief betrokken te worden bij het economisch herstel van een land.
De voorgestelde geïntegreerde aanpak
Integratie van beleidsinstrumenten
Duurzame wederopbouw vereist dus een aanpak die de verschillende beleidsinstrumenten integreert (politiek, ontwikkelingssamenwerking, humanitair, economisch en militair). De operationalisering van een geïntegreerd beleid vereist een specifieke beleidsmatige, organisatorische en financiële vormgeving op zowel nationaal als internationaal niveau. Belangrijke internationale spelers in dit verband zijn het VN-systeem, de Wereldbank en het IMF, de EU en regionale organisaties. Op nationaal niveau betekent een geïntegreerde aanpak vooral samenwerking en afstemming van beleid tussen de meest betrokken departementen, te weten Buitenlandse Zaken, Defensie en Economische Zaken. De inzet van het bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld maakt hier onderdeel van uit.
Landenspecifieke strategieën
Naast steun aan een aantal landen voor specifieke onderdelen van een wederopbouwproces, zal Nederland een beperkt aantal landen steun verlenen bij meerdere aspecten van het wederopbouwproces. Voor deze landen zal een landenspecifieke strategie worden ontwikkeld waarin de inzet van de verschillende betrokken ministeries wordt samengebracht. Deze nationale strategie zal moeten aansluiten bij de wederopbouwstrategie die op internationaal niveau is overeengekomen. De dimensies en aandachtspunten beschreven in deze wederopbouwnotitie vormen de basis voor de landenspecifieke strategieën.
Ondersteuning door middel van financiële en niet-financiële middelen
De geïntegreerde benadering wordt ondersteund door financiële en niet-financiële middelen van de betrokken departementen, die in de strategie inzichtelijk worden gemaakt. Aangezien het merendeel van de financiële middelen van de begroting van ontwikkelingssamenwerking komt, zal op deze begroting een aparte financiële voorziening worden gecreëerd. Ook inzet van expertise van het Ministerie van Defensie, onder meer op het gebied van hervorming van de veiligheidssector, of inzet vanuit het Ministerie van Economische Zaken, bijvoorbeeld bedrijvenmissies of andere instrumenten 'op maat', zullen in de strategie worden opgenomen.
Interdepartementale coördinatie
Om de geïntegreerde aanpak te coördineren wordt de interdepartementale samenwerking geïntensiveerd en zal een overlegstructuur in het leven worden geroepen om de samenwerking op het gebied van wederopbouw na gewapend conflict te stroomlijnen.
Ministerie van Buitenlandse Zaken