VPRO
Ministerie OC&W blind voor belangenverstrengeling
Rol van ministerie afgezwakt in definitieve versie onderzoeksrapport
In een onafhankelijk onderzoek naar belangenverstrengeling bij de
reorganisatie van blindenbibliotheken binnen het ministerie van OC&W
is de rol van het departement sterk afgezwakt. In een conceptversie
van het rapport over de zogenaamde Daisy-Affaire, dat VPRO Radio Argos
afgelopen december openbaar maakte, worden harde conclusies getrokken
over de rol van het departement. In het conceptrapport concluderen de
onderzoekers dat het departement zich mede schuldig zou hebben gemaakt
aan belangenverstrengeling. Maar in de definitieve versie van het
onderzoek van Twynstra Gudde zijn juist die conclusies verdwenen. Dat
blijkt uit een vergelijking die Argos maakte tussen de twee versies.
Hoogleraar bestuurskunde Ben Hoetjes van de universiteit van
Maastricht zegt in Argos over die verschillen: 'Het ministerie heeft
natuurlijk meegekeken naar de gang van zaken bij het onderzoek. Het
resultaat is geweest dat hier een onderzoek ligt, waarin ernstige
missers met naam worden genoemd zonder dat het ministerie al te
nadrukkelijk als degene wordt aangewezen die hiervoor verantwoordelijk
is.' Hoetjes heeft ook felle kritiek op de manier waarop de
onderzoekers van Twynstra Gudde te werk zijn gegaan. De hoofdrolspeler
in de affaire, extern projectleider Leo Welters, was formeel geen
rijksambtenaar, maar trad wel op als woordvoerder en beleidsmaker
namens het ministerie: 'Een belangrijke misser in het onderzoek is dat
men niet de regels voor publieke ambtsdragers heeft gehanteerd.
Wanneer dat wel was gebeurd, dan was dit rapport veel harder
geweest.'
In Argos blijkt ook dat de verantwoordelijke ambtenaar voor de
reorganisatie van de blindenbibliotheken geen enkel probleem had met
belangenverstrengeling. Ex-topambtenaar H.Kramer schrijft in een brief
aan de onderzoekers van Twynstra Gudde op 6 december 2004, waaruit
Argos citeert: 'Dat zich hier iets onoorbaars heeft voorgedaan, wordt
op geen enkele manier bewezen.(...) Ik lees u voor uit Van Dale:
Belangenverstrengeling is 'verstrengeling van belangen bij iemand die
meer dan een functie bekleedt.' Er moeten elementen van opzet,
verwijtbaarheid en schade aanwezig zijn om tot een negatief oordeel te
komen. Zolang die elementen niet worden aangetoond, is er niets mis
met belangenverstrengeling. Daarom draait heel bestuurlijk, zakendoend
en industrieel Nederland rustig door, ondanks alle
belangenverstrengeling in de polder.' Hoogleraar bestuurskunde Hoetjes
zegt hierover: 'Hier zie je wat er kan gebeuren als een ambtenaar gaat
ondernemen. Men heeft gedacht: we maken die klus snel in orde en dat
die functionaris van ons daarbij zijn persoonlijke netwerk inzet is
des te beter. Dat is voor het aanzien van de overheid en de zuiverheid
en zorgvuldigheid van beleid een heel slechte zaak.'
In opdracht van het parlement liet het Ministerie van OCenW Twynstra
Gudde onderzoek doen naar de rol van de extern aangetrokken
projectleider, Leo Welters. Hij had namens het ministerie de
dagelijkse leiding bij een reorganisatie van de Nederlandse
Blindenbibliotheken en gaf zijn eigen BV de opdracht delen van de
reorganisatie uit te voeren. Door middel van de door het ministerie
goedgekeurde oprichting van de stichting Stivor, werd feitelijk, en
met medeweten van alle partijen, een dekmantel gecreëerd, waaronder de
belangenverstrengeling plaats kon vinden. Dat is vrij vertaald, een
conclusie van Twynstra Gudde in het conceptrapport, waar verder uit af
te leiden valt dat niemand een bevredigende verklaring heeft kunnen
geven waartoe Stivor anders had gediend. De vier pagina's over Stivor
zijn echter geschrapt in het eindrapport.
Dat het ministerie zelf blind was voor de problemen die de constructie
rondom Welters met zich meebracht blijkt uit brieven van
ex-topambtenaar Kramer (verantwoordelijk voor de reorganisatie van de
Blindenbibliotheken) aan Twynstra Gudde. Hij reageert onder meer op de
conclusies dat projectleider Welters zich schuldig heeft gemaakt aan
belangenverstrengeling en dat het ministerie heeft verzuimd Europees
aan te besteden. Hij zegt dat er niet bewezen kan worden dat er
onoorbare dingen zijn gebeurd en maakt een onderscheid tussen
belangenverstrengeling met en zonder kwade opzet.
'Bestuurlijk Nederland zou bij toepassing van uw definitie geheel
worden platgelegd.(...) Als je iets wilt oplossen moet je geen
stiptheidsacties organiseren. Overigens was de opdracht van en het
toezicht op de heer Welters buitengewoon helder. Er was sprake van
dagelijks of wekelijks overleg en fiattering van handelen vooraf of
achteraf.' Met andere woorden, de belangenverstrengeling van Welters
was niet alleen bekend bij het ministerie, maar werd ook gefiatteerd
door de hoogst verantwoordelijke ambtenaar.
Uitzending: vrijdag 18 maart, 11.00-12.00 uur, Radio 1
De uitzendingen zijn ook te beluisteren op www.vpro.nl/ochtenden.
18 mrt 05 09:57