Rijksuniversiteit Groningen

Opinie 10: `Ruimer kinderopvangbeleid verdient zichzelf terug'

De Nederlandse Wet Kinderopvang is niet goed voor de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen. En dat is jammer, want zo blijft menselijk kapitaal onbenut. Een nieuw systeem, opgezet vanuit een andere overtuiging, zou onze arbeidsmarkt er bovenop helpen, denkt bijzonder hoogleraar sociaal-economische aspecten van kinderopvang Janneke Plantenga. De kosten vormen geen obstakel, want `een ruimer kinderopvangbeleid verdient zichzelf terug'.

Vrouwen met kinderen moeten er veel voor over hebben om aan het werk te komen en te blijven. De crèche is duur en als ze tijdelijk hun baan verliezen, wordt meteen de tegemoetkoming in de kosten geschrapt, wat reïntegreren bemoeilijkt. Niet voor niets, zegt Plantenga, loopt Nederland in Europa hopeloos achter als het aankomt op vrouwenparticipatie. Van alle 25 lidstaten is de manvrouw verhouding op de arbeidsmarkt (gemeten in voltijdbanen) alleen op Malta slechter.

Verkeerd signaal

Plantenga: `In de nieuwe wet ligt de verantwoordelijkheid voor de administratie en financiën van de kinderopvang bij de ouders. In de praktijk blijkt dat een flinke klus. Bovendien is kinderopvang vooral voor mensen met hoge inkomens erg duur. Omdat het zoveel kost, worden ze ontmoedigd om te gaan werken en dat is een verkeerd signaal.' Met het huidige systeem wordt het menselijk kapitaal dat Nederland binnen de grenzen heeft, niet optimaal benut. Jongens en meisjes beginnen met hetzelfde startkapitaal door goed onderwijs te volgen. Daarna wordt dit kapitaal bij veel mannen onderhouden en vergroot door aanvullende scholing en werk. Vrouwen blijven achter met de kinderen, terwijl ze misschien met dezelfde kansen wél een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse economie hadden kunnen leveren.

Het argument dat de werkloosheid toch al de spuigaten uitloopt en nieuwe arbeidskrachten het laatste is wat je nu nodig hebt, verwijst Plantenga naar het rijk der fabelen. Volgens haar zijn de huidige problemen met de arbeidsmarkt een tijdelijke oprisping: `Dat heeft onder andere te maken met de vergrijzing.' In plaats van halfslachtige oplossingen als een langere werkweek en verplicht doorwerken tot 65 jaar, zou de overheid moeten kiezen voor het potentieel dat bij vrouwen ligt: `Door vrouwen in plaats van twee dagen drie te laten werken kun je een veel grotere klap maken dan peuteren aan die paar uur in een voltijdse werkweek. Maar om dit te realiseren heb je wel goede kinderopvang nodig.'

Polderoplossing

De oplossing voor de kinderopvang is even eenvoudig als doeltreffend, meent Plantenga. Het is een oplossing die écht past in het Nederlandse poldermodel, waarin we hechten aan eigen verantwoordelijkheid, werkgevers een belangrijke rol moeten spelen en de overheid basisvoorzieningen biedt. `Je zou kunnen bedenken dat de overheid garant staat voor twee dagen kinderopvang per week. Dit is dan een basisvoorziening en voor iedereen toegankelijk. Als je meer dagen nodig hebt, bijvoorbeeld omdat je drie of vier dagen werkt, betaalt de werkgever die extra dagen. En wil je nog een vijfde dag, dan betaal je die uit je eigen portemonnee. Zo regelen we dat in Nederland.'

Met dit systeem zou de strikte koppeling van arbeidsmarktparticipatie en kinderopvang worden losgelaten. Dat is niet alleen beter voor de vrouwen die willen werken, maar ook voor de kinderen die gebruikmaken van de kinderopvang. Want juist daar kunnen eventuele achterstanden snel worden gesignaleerd en zijn allerlei programma's voorhanden om kinderen te stimuleren.

Curriculum Vitae

Janneke Plantenga studeerde van 1975 tot 1981 economie in Groningen. Daarna was ze vier jaar wetenschappelijk onderzoeker in Groningen en werd docente aan de Universiteit van Utrecht. In 1993 promoveerde Plantenga op een vergelijkend onderzoek naar de geschiedenis van vrouwenarbeid in Nederland en Duitsland. Sinds 2000 is ze als bijzonder hoogleraar sociaal-economische aspecten van kinderopvang weer verbonden aan de RUG. Plantenga publiceert vooral op het terrein van de arbeidsmarkt, sociale zekerheid en de combinatie van arbeid en zorg.

Informatie

prof.dr. J. Plantenga, tel. ( 030) 253 83 64 , e-mail: j.plantenga@econ.uu.nl