Achtergrond
Is Neo-Atlantis een realistisch klimaatscenario?
Rob van Dorland en Caroline Katsman, KNMI
In een onlangs uitgekomen rapport van het Instituut voor Milieu Vraagstukken
(IVM) van de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam wordt een klimaatscenario
beschreven met de beeldende naam Neo-Atlantis: Nederland zou in een
tijdsbestek van een eeuw deels onbewoonbaar worden door een
zeespiegelstijging van 5 meter. Het rapport beschrijft als gevolg hiervan
een ware exodus uit de laaggelegen kustgebieden. In bovengenoemd rapport
krijgt realisme weinig aandacht. Hierbij een toelichting op het citaat van
KNMI-klimaatonderzoeker Rob van Dorland in het NRC-artikel van 22 februari
j.l. ("Uittocht: in het ergste geval"): "Ik zou dit een worst worst case
scenario willen noemen. Een doemscenario." Moeten de Hollanders nu al de
biezen pakken of is de kans op een dergelijke gebeurtenis verwaarloosbaar
klein?
De auteurs van het rapport beginnen hun relaas met de vraag "Wat zou er
gebeuren als in 2030 het zeeniveau begint te stijgen om uiteindelijk na 100
jaar 5 meter boven het huidige uit te komen?" De oorzaak van zo'n
zeespiegelstijging is in het gehanteerde scenario gelegen in het in snel
tempo afsmelten van de West-Antarctische ijskap, waar genoeg ijs ligt
opgeslagen om de zeespiegel zes meter te laten stijgen. In het rapport
vermelden de auteurs dat ze de kans op een dergelijke gebeurtenis niet ter
discussie hebben gesteld. Dit blijkt ook uit hun lijst van geraadpleegde
literatuur. Verder verwachten de auteurs dat Nederland op een dergelijke
snelle klimaatverandering niet is voorbereid en dat aanpassingen aan de
nieuwe situatie dus altijd te laat komen.
Op zich wordt in het rapport een intrigerende vraag voor laaggelegen landen
gesteld, vooral omdat het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)
in haar laatste klimaatrapport (IPCC Third Assessment Report, 2001) zo'n
zeespiegelstijging op een termijn van enkele eeuwen niet uitsluit. Hamvraag
is dus of het wel realistisch is dat de ijskap van West-Antarctica binnen
een eeuw geheel in de oceaan kan verdwijnen en hoe groot de kans daarop is.
Volgens het IPCC hebben we in de komende eeuw te maken met een
zeespiegelstijging van 9 tot 88 cm. Driekwart van deze stijging komt door de
uitzetting van het zeewater, de rest door het afsmelten van landijs, zoals
gletsjers en ijskappen op het noordelijk halfrond. Beide zijn het gevolg van
de opwarming door het versterkte broeikaseffect. Volgens de KNMI scenario's
voor Nederland is de relatieve zeespiegelstijging aan het eind van deze eeuw
hier 10 tot 20 cm groter vanwege de bodemdaling, zoals het inklinken van
veengronden.
Deze scenario's zijn gebaseerd op de geleidelijke temperatuurstijging als
gevolg van de verwachte toename van de hoeveelheid broeikasgassen, maar
houden geen rekening met klimaatverrassingen, zoals het afkalven en
vervolgens afsmelten van de gehele West-Antarctische ijskap. Deze ijskap is
het meest instabiele gedeelte van Antarctica, omdat de uiteinden van de
'ijsrivieren', de zogeheten ijsplaten, worden gehinderd om in zee te
verdwijnen door richels op de oceaanbodem. Stijgt de zeespiegel, dan
verandert het krachtenveld in deze ijsplaten waardoor het afsmelten van de
ijskap versneld wordt. De snelheid waarmee dit gebeurt, wordt hoofdzakelijk
bepaald door de trage stroming in de ijsrivieren. Het IPCC verwacht daarom
dat het zo'n 5 tot 7 eeuwen duurt voordat geheel West-Antarctica in zee is
verdwenen. Vertaalt in een zeespiegelstijging is dit ongeveer een meter per
eeuw bovenop de effecten van uitzetting van het oceaanwater. Concreet
betekent dit voor Nederland dat als het afkalven van de ijskap op
West-Antarctica morgen begint, we aan het eind van deze eeuw op een
zeespiegelstijging van maximaal 2 meter uitkomen. Maar de kans dat dit
proces morgen start wordt door het IPCC zeer klein geacht. Wel neemt de kans
toe naarmate de aarde verder opwarmt.
Laten we in de warmer wordende wereld het hoofd koel houden en ons in risico
analyses beperken tot de inzichten, die wetenschappelijk onderbouwd kunnen
worden. De kans op het Neo-Atlantis scenario is praktisch nul en
vergelijkbaar met de inslag van een allesverwoestende meteoriet.
KNMI over zeespiegelstijging: veel gestelde vragen
Nieuws over de zeespiegelstijging
Laatste wijziging: 9 maart 2005
PR & Voorlichting KNMI
Copyright © KNMI
Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut