Erasmus Universiteit Rotterdam

Moderne editie Casus Codicis van Wilhelmus de Cabriano

Na jaren onderzoek presenteert dr.mr. Tammo Wallinga op vrijdag 4 maart 2005 aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Erasmus Universiteit Rotterdam een boek dat de lezer mee terugneemt naar de vroege jaren van de rechtenfaculteit van Bologna. De Casus Codicis van Wilhelmus de Cabriano is een enigszins bewerkte versie van een collegedictaat uit het jaar 1156-1157 dat de colleges over de Codex Justinianus weergeeft van Bulgarus de Bulgarinis, één van de bekendste hoogleraren uit de begintijd van de universiteit van Bologna.

De moderne rechtenstudie staat in een lange academische traditie die volgens de overlevering begint in Bologna rond het jaar 1088. Vanaf die tijd worden de wetboeken van de Oost-Romeinse keizer Justinianus I (527-565) systematisch bestudeerd. Het Romeinse recht werd de basis van de rechtenstudie aan alle universiteiten op het West-Europese vasteland en ontwikkelde zich in de praktijk tot een belangrijke (subsidiaire) rechtsbron.

Rond het midden van de 13de eeuw ontstond uit de verklarende aantekeningen (glossen) in de marges van de handschriften van Justinianus' wetboeken de zgn. Accursische Glosse, het standaardcommentaar op Justinianus' Instituten, Codex en Digesten. Naast deze kanttekeningen zijn ook een aantal zelfstandige werken bekend. Veel van het voor-Accursische materiaal is nog nooit in druk verschenen en kan slechts met behulp van microfilms van handschriften of via de handschriften zelf worden bestudeerd. Niettemin is het van groot belang voor de onderzoeker die zich een juist beeld wil vormen van de beginjaren van de universitaire rechtenstudie in West-Europa.

Van een van de genoemde zelfstandige werken, de Casus Codicis van Wilhelmus de Cabriano, was eeuwenlang wel bekend dat het ooit bestaan had, maar handschriften waren er niet van bekend. In het kader van een groot onderzoeksproject van het Max-Planck-Institut für Europäische Rechtsgeschichte in Frankfurt/Main zijn door prof. G.R. Dolezalek in 1970 twee handschriften en een aantal fragmenten van deze Casus Codicis herontdekt. In 1995 begon Tammo Wallinga als Akademie-onderzoeker aan een moderne editie van de Casus Codicis. Sinds eind 1998 heeft hij dit werk voortgezet aan de Erasmus Universiteit. Van zijn moderne editie worden 4 maart 2005 de eerste exemplaren feestelijk gepresenteerd, en aangeboden aan enkele personen en instanties die bij het vervaardigen ervan op enigerlei wijze betrokken zijn geweest, onder wie de ontdekker van de handschriften, prof. G.R. Dolezalek.