'Biodiversiteit levert ons veel waardevols op. Het biedt mogelijkheden
voor een schonere productie, voor een robuuste landbouw en draagt bij
aan een aantrekkelijk landschap'. Dit zei staatssecretaris Van Geel
tijdens de conferentie Biodiversiteit in de Landbouw op 2 maart 2005
in Den Haag.
Dames en heren,
Ik ben blij dat u hier vandaag bent. Een zeer gemêleerd gezelschap,
variërend van vertegenwoordigers van de agrarische sector,
landbouwadviesbureaus, maatschappelijke organisaties, wetenschappers
tot die van verschillende overheden. Een goede club om zaken mee te
doen, en dat nog wel in Zuid-Holland. Mooier kan het bijna niet; hier
heeft immers het project Biodiversiteit Hoeksche Waard voor en door
Burgers plaatsgevonden. U heeft er zojuist van alles over gehoord, en
ook ik raak er niet over uitgepraat; ik kom er zo dan ook nog op
terug. Het project heeft in ieder geval veel praktische en concrete
plannen opgeleverd. VROM heeft, als eerste steun in de rug, 200.000
euro uitgetrokken om de bedachte plannen uit te kunnen voeren.
Dames en heren,
Boeren en tuinders maken steeds meer gebruik van biodiversiteit in de
landbouw. Heel slim, want dat biedt hen namelijk kansen om
bijvoorbeeld de bodemvruchtbaarheid te verbeteren, sterkere dieren te
fokken en minder gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken. In de
Hoeksche Waard, dat sinds kort het predikaat nationaal landschap mag
dragen, is een experiment gestart om bloemrijke bermen en akkerlanden
aan te leggen. Op deze plekken vestigen zich meer natuurlijke vijanden
van plaaginsecten en dus hoeft er minder met insecticiden gespoten te
worden. Twee voordelen; het bespaart kosten en het levert een betere
milieukwaliteit op. Dit geeft wat mij betreft aan dat biodiversiteit
dé sleutel lijkt voor een ecologisch én economisch duurzame landbouw.
Dat is uiteindelijk waar het in de kern om gaat. Gebruik van
biodiversiteit in de landbouw helpt om het streefbeeld van een
duurzame, concurrerende en maatschappelijk verantwoorde landbouw te
bereiken. Ik zal u vertellen waarom ik dat denk. Daartoe wil ik
allereerst aangeven wat biodiversiteit is en vervolgens wat het ons
kan opleveren om biodiversiteit te behouden en te benutten. Tot slot
zet ik uiteen hoe het kabinet, en mijn departement in het bijzonder, u
kunnen helpen uw ideeën voor biodiversiteit te verwezenlijken.
Biodiversiteit in de landbouw is de rijkdom aan leven op de bodem en
in de bodem van landbouwgebieden. Het is een bron voor voedsel en
grondstoffen. Biodiversiteit houdt bodems vruchtbaar en helpt bij de
natuurlijke wering van ziekten en plagen. We moeten het beschermen,
omdat het nuttig is, maar ook vanwege de intrinsieke waarden; gewoon
omdat wij het mooi vinden bijvoorbeeld. Duurzaam gebruik van
biodiversiteit in de landbouw biedt kansen om de kwaliteit van het
milieu te verbeteren, en biedt tegelijkertijd ook ruim baan voor
innovatie. Om echt duurzaam te kunnen opereren, zijn immers nieuwe
agrarische producten nodig. Dit levert natuurlijk economische kansen
op voor ondernemende boeren.
Wat is het probleem?
Biodiversiteit is zeer kwetsbaar. Wij gaan niet altijd even zorgvuldig
met de bodem om. Soorten verdwijnen op lokale schaal, waardoor
natuurlijke processen en de natuur zelf verstoord raken. Dit kan weer
problemen opleveren in de agrarische productie. Wij kunnen namelijk
niet ongestraft schakels uit dat web van leven halen, ook al zien wij
de gevolgen daarvan meestal niet meteen. Wij weten nog niet precies
hoe dat werkt, maar één ding staat naar mijn stellige overtuiging
vast; wij mogen geen onverantwoorde risico's nemen, de schade kan
immers onomkeerbaar zijn. Wetenschap en praktijk wijzen uit dat
biodiversiteit belangrijk is voor duurzame landbouw en dat het
bovendien essentieel is om onze agrarische natuur te kunnen bewaren.
Belangrijke processen voor de landbouw zijn ervan afhankelijk. Dan
gaat het bijvoorbeeld om processen die de bodemvruchtbaarheid
herstellen of om processen die productiegronden wapenen tegen ziekten
en plagen. Deze processen worden echter ruw verstoord door vervuiling
verzuring, vermesting, versnippering, verarming van biodiversiteit in
de landbouw en door niet-duurzaam gebruik van de bodem.
Als wij erin slagen de biodiversiteit in de landbouw te herstellen,
kan de natuur ons blijven helpen om schoon en gevarieerd te
produceren. Door biodiversiteit bewust toe te passen in de landbouw,
is de natuur niet langer een tegenstrever van landbouw, maar een
bondgenoot. Maatregelen gaan hand in hand met herstel van landschap,
streekidentiteit en maakt een gebied mulitifunctioneler; zo bevordert
het ook recreatie. Een mooi streven op zich natuurlijk.
Biodiversiteit levert ons veel waardevols op. Het biedt mogelijkheden
voor een schonere productie, voor een robuuste landbouw en draagt bij
aan een aantrekkelijk landschap. Ik zal deze drie even met u
langslopen.
Wij moeten ons niet meer primair richten op het verzinnen van
oplossingen om bodemverontreiniging op te lossen of te voorkomen, maar
moeten onze aandacht vooral richten op de fase daarvoor; die van
duurzaam beheer van de bodem. Biodiversiteit kan daarbij helpen en kan
tot schonere productiemethoden in de landbouw leiden. Ter illustratie:
Het Rijk wil de doelstellingen van de nitraatrichtlijn halen. Dat
betekent minder kunstmest gebruiken om zo de emissie van nitraat te
beperken. Tegelijkertijd moeten wij uitzoeken in hoeverre het
bodemleven de natuurlijke bodemvruchtbaarheid in stand kan houden.
Het is voor boeren en telers dus een enorme klus om de bodem
vruchtbaar te houden. Maar er is meer waar zij tegenaan lopen. Het is
voor hen ook een voortdurende zorg om ziekten en plagen te beheersen.
De opdracht is om minder chemische gewasbeschermingsmiddelen in het
bodem- en watersysteem terecht te laten komen. Het beleid is er al op
gericht minder van deze middelen te gebruiken, maar er wordt hard
gewerkt aan meer manieren. Zo moeten proefprojecten, opgezet samen met
LNV en LTO, uitwijzen hoe effectief natuurlijke ziekte- en plaagwering
kan zijn om de gewassen afdoende te beschermen. Het gaat om twee
projecten; Het project Functionele AgroBiodiversiteit natuurlijke
ziekten en plaagregulatie (FAB) en het project Bodem(kwaliteit),
Omgeving en Bedrijfssystemen (BOB).
Robuuste landbouw; ik noemde het net al even. Gebruik van
biodiversiteit kan de landbouw duurzaam, concurrerend en
maatschappelijk verantwoord maken. Milieuvriendelijke innovaties
waarbij biodiversiteit wordt benut, versterken de concurrentiekracht
en maken bovendien de weg vrij voor duurzame landbouw. Duurzaam
gebruik van biodiversiteit vormt zo dus een kans. De zoektocht naar
milieuvriendelijke, eco-efficiënte manieren van werken, maakt
innovatie noodzakelijk. Dat stimuleert vanzelfsprekend ondernemerschap
en levert veerkracht in de landbouw op.
En zo draagt biodiversiteit bij aan landbouw dat tegen een stootje
kan; landbouw dat weerstand kan bieden tegen verstoringen, zoals
extreme weersomstandigheden, en daarbij ook beter bestand is tegen
ziekten en plagen. Biodiversiteit helpt in die zin de natuurlijke
weerstand van landbouwbedrijven te versterken. Biodiversiteit is dus
zeer belangrijk in het proces om de landbouw te verduurzamen; het zet
de vitaliteit van het platteland centraal. Dat sluit naadloos aan bij
het plattelandontwikkelingsbeleid. Kernbegrippen daarbij zijn: Een
sterke identiteit, een goed functionerend ecosysteem, een duurzame
concurrerende landbouw en een aantrekkelijk landschap.
Biodiversiteit biedt mogelijkheden voor schonere productiemethoden en
om een robuuste landbouw te verkrijgen, maar ook om een aantrekkelijk
landschap te creëren. Een flink deel van de natuur en het landschap in
Nederland heeft op een bepaalde manier te maken met landbouw. Zo'n 70
procent van het Nederlandse grondoppervlak is in gebruik door het
agrofood complex. Trekken wij die gedachtegang door, dan speelt
biodiversiteit in onze natuurbeleving een hoofdrol. Het gekke is dat
mensen zo 'verstedelijkt' raken dat zij zich vaak nauwelijks verbonden
voelen met de landbouw en de bijbehorende biodiversiteit. Zij raken
het contact met de landbouw en de agrarische natuur kwijt. En ik weet
uit eigen ervaring; dat is een gemis!
Het Rijk staat aan de lat om kennis over biodiversiteit in de landbouw
te ontwikkelen en vervolgens de verspreiden. Ik heb u net al een
aantal projecten genoemd die nuttige informatie moeten opleveren.
Daarnaast moeten wij een ondernemersklimaat stimuleren waarin
ondernemende boeren alle mogelijke innovaties kunnen verkennen en
benutten, waarbij biodiversiteit het uitgangspunt is. Het kabinet wil
zoveel mogelijk hobbels en moeilijkheden wegnemen die partijen hierbij
op hun weg kunnen vinden. Ik wil daarom graag van u horen waar die
problemen zitten. Provincies, waterschapen en gemeenten moeten wat mij
betreft op hun beurt een open, motiverende en faciliterende houding
innemen, vooral natuurlijk als het gaat om lokale, gebiedsgerichte
initiatieven.
VROM heeft geld beschikbaar uit het potje Subsidieregeling
Gebiedsgericht Beleid (SGB) om tussen 2005 en 2006 minimaal zes
proefprojecten te laten doen naar biodiversiteit in de landbouw.
Provincies moeten dat gaan doen. Dat kunnen proefproefprojecten zijn
gericht op biologische bestrijding van ziekten en plagen of over
bodemdiversiteit en nutriënten. Van een aantal provincies weten wij al
dat zij één of meer projecten willen gaan doen.
VROM heeft ook een project laten uitvoeren waarbij samen met boeren
werd bekeken hoe zij in hun bedrijf biodiversiteit op een slimme en
duurzame manier kunnen gebruiken. Wij willen dus voortvarend aan de
weg timmeren en plaveien die weg daarmee hopelijk voor u.
Vandaag gaat het dus om biodiversiteit in de landbouw. Wat betekent
biodiversiteit voor de bodem, voor de natuurlijke weerbaarheid van het
landbouwsysteem tegen ziekten en plagen, wat betekent het voor de
reproductie van vee en voor de agrarische natuur? Ik wil graag weten
wat uw ideeën zijn en of u suggesties heeft voor proefprojecten.
Natuurlijk wil ik ook weten welke problemen u in praktijk tegenkomt.
Waar mogelijk wil ik deze wegnemen. Zo kunnen wij biodiversiteit in de
landbouw behouden en beter benutten, op weg naar een duurzame,
concurrerende en maatschappelijk gewaardeerde sector op de langere
termijn.
Ik dank u wel
Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer