De clausule die aan asielzoekers vertrouwelijkheid belooft wanneer zij
hun vluchtverhaal aan de Nederlandse autoriteiten doen, moet in ere
worden hersteld. Dat wil de Tweede Kamer. D66-kamerlid Ursie
Lambrechts heeft hiertoe een motie ingediend. In augustus vorig jaar
was aan de clausule een zin toegevoegd. Die komt er op neer, dat
Nederland de vertrouwelijkheid kan opheffen wanneer dit `noodzakelijk
is voor de uitvoering van de vreemdelingenwet en het houden van
toezicht op vreemdelingen'.
Volgens minister Verdonk is de clausule alleen maar gewijzigd, om wie
politiek asiel aanvraagt er op te wijzen dat ook andere onderdelen van
de IND de informatie mogen gebruiken. D66 acht de disclaimer daartoe
echter te breed, omdat deze de mogelijkheid open laat dat informatie
aan bijvoorbeeld het land van herkomst wordt doorgegeven. De discussie
werd gevoerd naar aanleiding van vermoedens die waren gerezen dat de
IND gevoelige informatie zou doorspelen aan de Kongolese autoriteiten.
Dat laatste wordt door minister Verdonk ten stelligste ontkend. D66
had hierover een spoeddebat met de minister aangevraagd, omdat een
intern IND-document de indruk wekte dat dit wel gebeurde. (Klik
hier voor het document, dat aangeboden wordt via de website van
Inlia).
`Het zou bijna niet te geloven zijn als Nederland zoiets zou doen,'
zegt kamerlid Ursie Lambrechts. `Maar de documenten die
vluchtelingenorganisatie Inlia via de rechter van Verdonk had
losgekregen, wezen toch in die richting. Ik ben dus blij dat de
minister dit met zoveel kracht tegenspreekt'. De minister kondigde
halverwege het debat aan dat de documenten in januari van dit jaar al
zijn gewijzigd, omdat de IND zelf ook begreep dat de passage over de
vertrouwelijke documenten tot misverstanden kon leiden.
Terugkeerdocument
In het werkdocument van de IND werd bij drie landen aangegeven dat bij
de aanvraag voor een laisez-passer (= vervangend reisdocument als
mensen geen paspoort meer hebben) voor terugkeer naar deze landen het
`verslag van gehoor' gevoegd dient te worden. Dit verslag, dat onder
meer informatie over de politieke activiteiten in het land van
herkomst bevat en details over de mensen die geholpen hebben bij de
vluchtpoging, wordt volgens Verdonk alleen gebruikt door de Unit
Facilitering Terugkeer (UFT) van de IND. Volgens Verdonk spreekt het
voor zich dat de UFT het document uit het pakket haalt wanneer de
aanvraag wordt doorgestuurd aan de autoriteiten van het betreffende
land. Waar de UFT zelf de documenten voor nodig heeft blijft overigens
onduidelijk.
In de schriftelijke beantwoording van kamervragen meldde Verdonk, dat
het meesturen van de vertrouwelijke documenten met de laissez
passer-aanvraag een `standaardprocedure' is. Een laissez passer is een
reisdocument dat het land van herkomst moet afgeven voor iemand die
niet over andere reispapieren beschikt. Maar dat riep weer de vraag
op, waarom dit alleen standaard is bij de Democratische Republiek
Kongo, Kongo Brazzaville en Algerije en niet bij vergelijke landen.
Volgens Verdonk is dat nu eenmaal zo: `Misschien is daar wel geen
rationele verklaring voor,' zo zei ze in het debat. Dat niet alles
even rationeel is, blijkt ook uit het feit dat documenten met
gevoelige informatie door de vreemdelingenpolitie naar de IND worden
gezonden, terwijl deze door diezelfde IND zijn opgesteld. Ze kunnen
gewoon in de computer worden opgeroepen en het is dus overbodig om
deze documenten op papier mee te sturen. Toch moet die instructie in
het terugkeerdocument zo worden gelezen; de andere manier om de
passage te interpreteren is namelijk dat de vertrouwelijke documenten
niet aan de IND maar aan de Kongolese dan wel Algerijnse ambassade
moet worden gestuurd. Die suggestie wordt door Verdonk en de IND met
de grootst mogelijke kracht tegengesproken. De minister zei in het
debat het een goede idee te vinden, wanneer dat de IND meer van de
mogelijkheden van de moderne techniek gebruik maakt door het document
in hun eigen computer op te vragen in plaats van deze aan zichzelf te
laten opsturen door de vreemdelingenpolitie.
In antwoord op kamervragen schreef minister Verdonk verder `dat nimmer
aan de Kongolese autoriteiten gemeld wordt dat het om ex-asielzoekers
gaat'. De minister heeft echter een overeenkomst met Kongo afgesloten
die groepsgewijze uitzettingen per charter mogelijk maakt. Volgens een
persbericht van haar ministerie gaat deze overeenkomst over `de
terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers'. Verdonk erkent inmiddels
dat de Kongolese autoriteiten dus wel degelijk op de hoogte zijn dat
iedereen die volgens deze procedure teruggaat naar Kongo een afgewezen
asielzoeker is. De minister heeft beloofd dat dit soort fouten bij het
sturen van persberichten nooit meer voor zullen komen.
Geheime dienst
D66 wilde ook weten, waarom de Kongolese immigratiedienst DGM door
onder meer het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten tevens als
een geheime dienst wordt beschouwd, maar door Nederland niet.
Medewerkers van deze organisatie worden door Nederland uitgenodigd om
hier met Kongolezen asielzoekers te spreken over hun terugkeer. Tot
2002 werd de DGM ook door Nederland als een geheime dienst beschouwd;
na 2002 opeens niet meer. Welke redenen ten grondslag liggen aan de
nieuwe benadering kon Verdonk niet melden. Wel meldde zij dit niet
relevant genoeg te vinden om na te gaan bij het ministerie van
Buitenlandse Zaken.
Harde kritiek
Halverwege het debat kwam Verdonk met een even geruststellende als
verassende medeling: ook de IND had zich gerealiseerd dat het
terugkeerdocument dat de aanleiding vormde voor het spoeddebat
inderdaad voor verschillende uitleg vatbaar was. Daarom was de tekst
halverwege januari al aangepast. De passage waarin de verslagen van
gehoor werden genoemd, was in zijn geheel vervallen. Daardoor zijn de
documenten van Kongo, Kongo Brazzaville en Algerije al drie maanden
gelijk aan die van vergelijkbare landen.
De minister, de IND en de Tweede-Kamerfracties van VVD en CDA uitten
harde beschuldigingen naar personen en organisaties die om opheldering
vroegen over de oude terugkeerdocumenten. CDA'er Van Fessem sprak van
reuring scheppen in een politiek gevoelig dossier, de IND eist in een
persbericht excuses van vluchtelingenorganisatie Inlia, van de
actualiteitenrubriek Netwerk en van asieladvocate Vellenga die
aandacht voor de passage vroegen. Minister Verdonk sprak in het debat
van `tendentieuze berichtgeving' en `op zijn minst tendentieus lezen'.
Die felle reacties zijn niet alleen ongebruikelijk, maar ook vreemd
aangezien de IND in januari zelf tot de conclusie kwam dat de
gewraakte passage in het terugkeerdocument wel degelijk aanleiding gaf
tot misverstanden.
Ursie Lambrechts noemt de kritiek van Verdonk op de mensen die om
opheldering vroegen dan ook volstrekt misplaatst. `De minister had
alle steeds kans om direct de kou uit de lucht te halen. Zij had al
meteen aan Netwerk kunnen melden dat het betreffende document
inmiddels was gewijzigd. Toen ik met mijn collega's van PvdA, SP,
ChristenUnie en GroenLinks schriftelijke vragen over het document
stelde, is de minister bij de beantwoording daarvan zélf uitgegaan van
het oude document. Sterker nog, zij heeft deze week alle betrokken
documenten vertrouwelijk aan de kamer ter inzage gegeven, maar ook
hier betrof het de oude documenten die in januari dus al gewijzigd
waren. Daar komt bij dat Verdonk tot vanavond niet eens heeft gemeld
dat juist de passage waarover de Kamer een spoeddebat aanvroeg was
gewijzigd. De minister had volop mogelijkheden om de onduidelijkheid
veel eerder weg te nemen. Zij had de IND, de Kamer en zichzelf dan een
hoop ellende bespaard. Natuurlijk hadden wij dan nog zeker een aantal
vragen gehad, maar het debat was dan op een andere manier verlopen.
Bovendien, het heeft geen pas voor een minister om dit soort
belangrijke informatie voor zichzelf houden en tegelijkertijd degenen
die daar niet over beschikken te beschuldigen van een moedwillige
misinterpretatie van de feiten. Zo hoort een minister niet om te gaan
met de Kamer, met journalisten, met maatschappelijke organisaties of
met personen'.
Ursie Lambrechts benadrukt dat de Kamer, de VVD voorop, de afgelopen
jaren bij herhaling om de betreffende documenten heeft gevraagd.
Verdonk heeft inzage altijd geweigerd. `Nu bereikt dit soort
informatie ons alleen maar via belangenorganisaties en via de media,
omdat zij de stukken via de rechter afdwingen. Het kan toch niet zo
zijn dat de Kamer straks naar de rechter moet stappen om informatie
van de minister te krijgen?'
23-2-2005 23:43
D66