Opinie 07: `Puur Nederlandse beslissing over gebruik kernenergie is illusie'
Het kabinet vraagt zich hardop af wat er na 2013 met de kerncentrale
in Borssele moet gebeuren. Daarmee is het debat over kernenergie weer
opgelaaid. Voor en tegenstanders beklimmen de barricaden, principes
zijn in het geding. Volgens econoom Catrinus Jepma leeft het volk in
de verkeerde veronderstelling dat kernenergie uit Nederland verdwijnt
als Borssele dicht gaat. En de overheid zou duidelijker moeten stellen
dat `een puur Nederlandse beslissing over het gebruik van kernenergie
een illusie is'.
Stroom laat zich niet controleren bij de grens. De energiemarkt is
inmiddels internationaal, of je dat als land of burger nu wilt of
niet. Daarom hoort het vraagstuk kernenergie niet primair thuis in Den
Haag, maar vooral in Brussel, vindt Jepma. Probleem is alleen, dat
Brussel op dit vlak tot nu toe ontzettend achter de feiten aanloopt:
`In het oorspronkelijke verdrag van Rome stond niets over een
gemeenschappelijk energiebeleid. In de tijd van de ratificatie had je
bijna overal nog gewoon nationale energiebedrijven.'
Liberalisering
Geïnspireerd door Angelsaksische ideeën heeft Europa begin jaren
negentig de liberalisering van de energiemarkt doorgedrukt,
constateert de energie-expert: `Er heerste een heilig geloof in
liberalisering. De beslissing om de energiemarkt open te gooien is in
feite op basis van dit geloof genomen. De beste experts hebben zich in
dat proces niet zorgvuldig over de mogelijke consequenties gebogen.'
De gevolgen van deze liberalisering tekenen zich af tegen de
achtergrond van een wereldwijde strijd om fossiele brandstoffen. Over
ruim dertig jaar is de aardolie op en ook de gasvoorraad heeft geen
eeuwig leven. Als Europa een wereldmacht wil zijn en blijven, moet het
beslissingen nemen, ook over kernenergie.
Toekomstscenario's
Voor de toekomst ziet Jepma globaal drie mogelijke energiescenario's.
Eén: het maximaal rekken van het fossiele tijdperk, met een sterk
accent op gas en uiteindelijk een terugkeer naar kolen en CO opslag
in de grond. Twee: energie-efficiënte verbetering en alternatieve
brandstoffen (zonnepanelen, windenergie), maar vooral grootschalige
biomassa. En drie: verdere ontwikkeling van kernenergie.
Dat kernenergie weer opkomt, valt volgens de energie-expert niet uit
te sluiten, daarom moet er snel een debat over worden gevoerd op
Europees niveau. Voordeel van zo'n debat is dat je de energiestroom
beter kunt reguleren, zodat je minder afhankelijk wordt van
marktpartijen. En je kunt nadenken over waar je eventueel nieuwe
centrales wilt plaatsen. `Daar is nu iets geks mee aan de hand. Woon
je in Frankrijk, dan heb je bijna altijd een centrale in je
achtertuin, terwijl die dingen eigenlijk niet in een dichtbevolkt
gebied horen. Zet ze dan liever neer in het noorden van Scandinavië,
of in gebieden in Polen, waar niemand woont.'
Nationaal belang
Nederland kan meepraten in het kernenergiedebat. Méér dan dat kan ze
niet doen, ook niet door het sluiten van Borssele. `De kerncentrale in
Borssele is een symbool geworden in de Nederlandse publieke opinie.
Door hem ter discussie te stellen tast de Nederlandse regering af hoe
er gedacht wordt over kernenergie.'
Nederlanders moeten vooral niet de indruk krijgen, waarschuwt Jepma,
dat het gebruik van kernenergie in ons land één op één gerelateerd is
aan die centrale. `Lange tijd is het energiedebat erg gericht geweest
op duurzame energie. Er was veel PR en subsidie voor groene stroom,
windmolens en zonnepanelen. Dat heeft de aandacht afgeleid van het
feit dat we eigenlijk redelijk massaalkernenergie zijn gaan gebruiken.
Ik meen dat zo'n veertig procent van ons verbruik uit kerncentrales
komt, terwijl Borssele hooguit een paar procent produceert. Veel
mensen beseffen dat niet. Als je af wilt van kernenergie, dan is daar
maar één methode voor: trek de stekker uit het stopcontact!'
Curriculum Vitae
Catrinus Jepma studeerde economie en rechten in Groningen. Sinds 1977
is hij verbonden aan de RUG, waar hij ook promoveerde op een onderzoek
naar handelsstromen van derdewereldlanden. Jepma doceert
internationale economie aan de RUG en is hoogleraar internationale
(milieu)economie aan de Universiteit van Amsterdam en de Open
Universiteit.
Zo'n vijftien jaar geleden begon hij zich vanuit de internationale
economie te concentreren op energie- en duurzaamheidvraagstukken. In
zijn onderzoek richt hij zich de laatste vijf jaar met name ook op de
liberalisering van de energiemarkt in Europa. Vanwege zijn expertise
op energiegebied is hem gevraagd om wetenschappelijk directeur van het
binnenkort op te richten Energy Delta Research Centre van de RUG te
worden.
Informatie
prof. dr. mr. C.J. Jepma, tel: (050) 309 68 15, 's avonds: (050) 309
15 72, e-mail: c.j.jepma@eco.rug.nl
Rijksuniversiteit Groningen