Kritiek klimaatreconstructie (hockeystick) verandert niets aan
klimaatverwachtingen
Rob van Dorland, KNMI
De Canadese onderzoekers McIntyre en McKitrick hebben in het vaktijdschrift
'Geophysical Research Letters' kritiek geuit op de reconstructie van het
temperatuurverloop in het laatste millennium. De grafiek, die hierbij hoort
wordt door zijn vorm ook wel de hockeystick genoemd. De suggestie, in
sommige media gewekt, dat het Kyoto Protocol op een fout zou berusten en de
verandering in het klimaat als gevolg van het versterkte broeikaseffect
minder ernstig zou zijn dan vastgesteld, is volkomen onterecht. Hieraan
verandert niets. Bovendien is er met deze publicatie niets nieuws onder de
zon: klimaatonderzoekers richten zich al jaren op een verdere verbetering
van klimaatreconstructies.
Wat is de hockeystick?
De temperatuurreconstructie van Mann et al (1999) vanaf het jaar 1000 tot
1982 wordt ook wel hockeystick genoemd (zie dikke zwarte lijn in figuur 1).
Deze reeks is gereconstrueerd uit indirecte metingen, zoals boomringen,
koralen, ijskernen en andere historische bronnen met een grote geografische
spreiding en houdt rekening met de ruimtelijke patronen in het
klimaatsysteem ter compensatie van ontbrekende data. Deze reconstructie
wordt op dit moment als het meest representatief beschouwd. Behalve de Mann
reeks zijn in het meest recente rapport van het Intergovernmental Panel On
Climate Change (IPCC) uit 2001 nog drie andere reconstructies gepubliceerd,
waarvan er één ook teruggaat tot het jaar 1000 (Jones et al., 1996). Verder
is in figuur 1 te zien dat de onzekerheid (weergegeven als grijze band) in
de gereconstrueerde temperatuur toeneemt naarmate de gegevens ouder zijn. De
met thermometers bepaalde temperaturen in de afgelopen 10 jaar overstijgen
de bovengrens van de bandbreedte in het afgelopen millennium.
Wat is de kritiek op de hockeystick?
De Canadese onderzoekers, McIntyre en McKitrick, hebben een herberekening
uitgevoerd op basis van de ruwe gegevens (proxy data) van Mann. Volgens deze
herberekening zou de gemiddelde temperatuur van het Noordelijk Halfrond
tussen 1400 en 1450 enkele tienden graden hoger uitvallen dan de hockeystick
laat zien. In hun publicatie beschrijven zij dat de analysemethode van Mann
de voorkeur zou geven aan die boomreeksen waarvan de jaarringen een
temperatuurverloop aangeven dat in de pas loopt met de hockeystickvorm.
Hoe belangrijk is de hockeystick voor de menselijke invloed op het klimaat?
De hockeystick is in de media gaan fungeren als een soort beeldmerk van
klimaatverandering. De belangrijkste conclusie van het IPCC (de mens is
waarschijnlijk verantwoordelijk voor het grootste deel van de wereldwijde
opwarming vanaf 1950) wordt evenwel niet getrokken op basis van de
hockeystick, maar op basis van wetenschappelijk inzicht in de werking van de
atmosfeer en de (bewezen) significante invloed van de mens op de hoeveelheid
broeikasgassen (+35 % CO2 sinds aanvang industriële revolutie). Dit is
voornamelijk gebaseerd op de gegevens van de 20e eeuw, die veel nauwkeuriger
zijn dan de gegevens tussen 1000 en 1900. Ook McIntyre en McKitrick beweren
in hun publicatie dat de herberekeningen niets zeggen over de huidige
opwarming en de menselijke invloed op het klimaat. Overigens zouden grotere
klimaatfluctuaties dan in de hockeystick kunnen duiden op een grotere
gevoeligheid van het klimaatsysteem voor verstoringen. In dat geval zouden
de prognoses voor de temperatuurstijging (+1,4 tot 5,8 graden
temperatuurstijging in de loop van de 21ste eeuw) naar boven moeten worden
bijgesteld.
Figuur 1. Vier reconstructies van de gemiddelde temperatuur op het
Noordelijk Halfrond in de afgelopen 1000 jaar. Het grijze gebied geeft de
onzekerheid aan in de meest geavanceerde reeks (zwarte getrokken lijn van
Mann et al., 1999)
Zie het origineel
Hoe vergelijkt de hockeystick met de andere reconstructies?
Zoals figuur 1 laat zien is de hockeystick van Mann niet de enige
reconstructie. In totaal zijn in het IPCC rapport vier reconstructies
gepubliceerd van het temperatuurverloop, waarvan er twee beginnen in het
jaar 1000. Hoewel ze onderling op details verschillen, laten alle
reconstructies precies hetzelfde beeld zien namelijk dat er sprake is van
een opvallende opwarming in de 20e eeuw. De andere reconstructies maken geen
gebruik van de ingewikkelde statistische techniek van Mann waarop de
Canadese onderzoekers hun kritiek richten. Bovendien zijn die reconstructies
gebaseerd op deels onafhankelijke gegevens. Dit suggereert dat de gevonden
fouten nauwelijks effect hebben op het eindresultaat.
Wat is de rol van het IPCC?
In de recente berichtgeving wordt de indruk gewekt dat het IPCC de
betrouwbaarheid van de hockeystickcurve nooit zou hebben laten controleren.
Dit terwijl juist deze reeks (met onzekerheidsband) als enige van de vier
temperatuurreconstructies (zie figuur 1) in de samenvatting voor
beleidsmakers is opgenomen. Het IPCC heeft echter voor Mann gekozen omdat
zijn reconstructie de meest representatieve reeks is. De reeks houdt
rekening met de diversiteit aan proxy data en de structuur van
klimaatpatronen. Controle op de kwaliteit van wetenschappelijk werk is
bovendien een continu proces van lange adem. Naast de interne controle van
studieresultaten door het team van wetenschappers dat hieraan werkt, wordt
vóór publicatie het werk door experts, die geen binding hebben met het
onderzoeksteam, beoordeeld. Dit is het zogeheten review proces. Pas na deze
kwaliteitscontrole worden resultaten gepubliceerd in vaktijdschriften. Het
IPCC baseert zich op gepubliceerde kennis in deze vaktijdschriften. De
kracht van het IPCC ligt in de integratie van de informatie die in al die
artikelen aanwezig is. Ook hierbij speelt review een belangrijke rol.
Uiteraard vormen de IPCC-rapporten een momentopname. Naarmate de tijd
vordert komen er immers steeds nieuwe inzichten. Deze zullen in het volgende
IPCC rapport verwerkt worden.
Hoe nu verder?
Kritiek op een artikel is in de wetenschap heel gebruikelijk. Zo is ook veel
af te dingen op de resultaten van de critici McIntyre en McKitrick: in hun
artikel hebben zij nagelaten de volledig gecorrigeerde reconstructie op te
nemen. Mann heeft onlangs in een reactie aangetoond dat het verschil tussen
zijn grafiek en de volledig gecorrigeerde versie marginaal is. De kritiek
over en weer getuigt dus van gewone wetenschappelijke vooruitgang! Ook de
grafiek van Mann is voor verbetering vatbaar zoals dat geldt voor iedere
wetenschappelijke conclusie. Eventuele verbeteringen zijn echter marginaal
en liggen hooguit in de orde van enkele tienden van graden. Dat is niets
vergeleken bij de verwachte stijging van wereldgemiddelde temperatuur die
enkele graden bedraagt!
Meer:
Hockeystick onder vuur (Dagblad Trouw)
Zie het origineel
Laatste wijziging: 4 februari 2005
PR & Voorlichting KNMI
Copyright © KNMI
Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut