In gesprek met Said Benayad, voorzitter ISBO
Volgens sommige politici zou Islamitisch onderwijs achterstand in stand houden, in strijd
zijn met de fundamenten van de democratische rechtsstaat en de integratie ernstig
belemmeren. Na de moord op Theo van Gogh kregen de Islamitische scholen het nog
zwaarder te verduren dan ooit tevoren. De Islamitische scholen werden zowaar het
doelwit van aanslagen. In een interview met Said Benayad, voorzitter van de Islamitische
Scholen Besturen Organisatie(ISBO), besprak de AEL het politieke en maatschappelijke
klimaat, de algemene veiligheid en de toegevoegde waarde van Islamitisch onderwijs in
Nederland.
Door Samira Talhaoui
Wat is de samenstelling van de leerling populatie, directieleden en leerkrachten, qua Na de komst van
culturele achtergrond en religie op Islamitische scholen? Islamitische scholen in
De meerderheid van de leerlingen is van Marokkaanse, Turkse, Surinaamse, Pakistaanse Nederland werd de ISBO
en Somalische komaf en hebben een Islamitische achtergrond.Verder is het een ernstige opgericht. De ISBO is
misvatting te zeggen dat op Islamitische scholen alleen moslims werken. Het belangenbehartiger en
management, de leerkrachten en leidinggevend personeel bestaat voor 85% uit autochtone, vertegenwoordiger van
niet-moslims. Wij hebben hier nooit moeilijk over gedaan. Kwaliteit en capaciteit staan verscheidene Islamitische
voorop en niet de etniciteit of godsdienstige achtergrond. Wat vooral opvalt in het geheel scholen. De
is het feit dat er een tijdje geleden heel veel ophef was ontstaan over het feit dat een scholenbesturen zijn lid
Nederlander van Marokkaanse komaf werd aangesteld als directeur van een katholieke van de ISBO. De ISBO is
school. Nochtans heeft de overgrote meerderheid van de Islamitische scholen al 20 jaar hun woordvoerder,
een niet-moslim aan het roer, en toch wordt ons het verwijt gemaakt dat we niet open lobbyist en bemiddelaar.
staan voor mensen van andere gezindten. Er zijn tussen de 42-45
scholen waarvan 2
middelbare scholen in
Biedt het Islamitisch onderwijs de leerlingen meer toekomstperspectief dan het Rotterdam en Amsterdam.
reguliere onderwijs?
De komende jaren zal het Islamitisch onderwijs een belangrijke rol spelen in de
emancipatie van moslims. Deze scholen zullen de leerlingen gelijke onderwijskansen en
meer mogelijkheden tot zelfontplooiing bieden omdat moslims hier zichzelf kunnen zijn zonder aangesproken te
worden op hun identiteit. De leerlingen zullen leren omgaan met hun religieuze identiteit binnen een seculiere
samenleving zonder zich voor die identiteit te schamen. Het komt er op neer dat het Islamitisch onderwijs ervoor
zorgt dat Islamitische leerlingen een positief zelfbeeld ontwikkelen en in de toekomst een volwaardige positie
binnen de samenleving zullen innemen.
Wat vindt u van het feit dat Islamitische scholen vaak in één adem met achterstand genoemd worden?
Veel leerlingen hebben een taalachterstand. Het is moeilijk om een taalachterstand in 8 jaar in te halen. Dit is
inderdaad een wezenlijk probleem. Dit probleem werd o.a. bestreden middels het OALT (Onderwijs in
Allochtone Levendige Talen) waarbij de moedertaal werd ingezet als ondersteuning om het Nederlands te leren.
Het is jammer dat men niet het gehele plaatje bekijkt en alleen maar oog heeft voor het feit dat er een aantal
leerlingen is die te kampen heeft met taalproblemen. Islamitisch onderwijs biedt hier vele mogelijkheden. De
voertaal op al onze scholen is het Nederlands en het is frustrerend om te constateren dat men beweert dat
Islamitische scholen geen rol hebben bij het wegwerken van taalachterstand. Onderwijsachterstanden kunnen
juist op dit soort scholen weggewerkt worden omdat deze vakdidactische en pedagogische voelbaarheid hebben
met Islamitische leerlingen. Dit kan duidelijk niet gezegd worden over de zwarte scholen die desondanks de
overige 96 % van de allochtone kinderen onderwijzen. Vanuit de politiek zou het dus beter zijn om in het
Islamitisch onderwijs te investeren als men de onderwijsachterstanden wil wegwerken en voorkomen.
Wat is er gedaan met de uitkomsten van het inspectieonderzoek, oktober 2003, "Islamitische scholen
nader onderzocht?"
De uitkomsten van het onderzoek waren zeer positief. Dit neemt echter niet weg dat we zullen blijven werken
aan de minder positieve zaken om Islamitisch onderwijs te versterken. De scholen hebben fantastisch gereageerd
op het rapport en er flink op ingebeten om te werken aan de aandachtspunten die voor verbetering vatbaar waren.
Er zijn drie aspecten die aandacht dienen te krijgen. Het eerste negatieve punt dat aangekaard werd, is de
verstrengeling van functies. Een punt dat overigens vaak voorkomt binnen het gehele onderwijs. Een heleboel
scholen hebben dit zelf ter hand genomen en hebben dubbele functies afgeschaft. Andere scholen hebben
afgewacht op het advies van de ISBO alvorens stappen te ondernemen.
Ten tweede wordt in het rapport aangekaard dat er gewerkt moet worden aan bestuurlijke vaardigheden. De
ISBO ontwikkelde daarom in samenwerking met andere onderwijsorganisatie's een gericht cursusaanbod voor
bestuurs- en directieleden van Islamitische scholen om dit probleem te verhelpen.
Tot slot heeft de inspectie kritisch gekeken naar het godsdienstonderwijs. Zij concludeerden dat er behoefte is
aan geschikt lesmateriaal dat geënt is op de Nederlandse context. Het lesmateriaal werd voornamelijk door de
docenten zelf ontwikkeld. Dit wordt als problematisch aangetekend. Ook hier zijn de schouders eronder gezet. Er
is een stuurgroep in het leven geroepen waarin o.a. de ISBO en de Stichting Leerplan Ontwikkeling(SLO) in
vertegenwoordigd zijn. Deze stuurgroep zal de verantwoordelijkheid dragen voor het ontwikkelen van het
lesmateriaal. Verwacht wordt dat met de zomer alle lesmateriaal lopend van groep 1 tot 8 klaar zal zijn.
Wat vindt u van de pogingen van verschillende politici om artikel 23 af te schaffen?
Een aantal politici heeft meerdere malen gepleit voor afschaffing van artikel 23 en dit op de politieke agenda
gezet om destijds stemmen te winnen. Dit thema wordt als schijnmiddel gebruikt om zogenaamde concentratie
en segregatie tegen te gaan. Nederland telt ongeveer 500 zwarte scholen waarvan slechts 40 Islamitische zijn.
Echter wordt er geïmpliceerd dat Islamitisch onderwijs zwarte scholen veroorzaakt. Tevens wordt ten onrechte
het Islamitisch onderwijs verweten dat het segregatie in de hand zou werken, immers het Islamitisch onderwijs
staat ook voor niet-moslims open.
Wat vindt u van de stelling dat Islamitische scholen segregatie in de hand werkt?
Dat is natuurlijk onzin, 9 van de 10 scholen zijn een afspiegeling van de wijk, zoals dat ook hoort. De ervaring
heeft geleerd dat wanneer de wijk gemixt is de scholen ook een afspiegeling zijn van de wijk.
Het probleem waar we nu mee te kampen hebben is de witte vlucht. Autochtone ouders vluchten van scholen
zodra deze dreigen te"verzwarten". Het is moeilijk voor autochtone ouders om hun kind toe te vertrouwen aan
een Islamitische school omdat Islamitische scholen een slecht imago hebben. De afgelopen tijd zijn Islamitische
scholen veel verwijten gemaakt. Moslims hebben het zwaar te verduren gehad, wat natuurlijk weer samenhangt
met de mondiale tendensen.
Dit alles doet niet af aan de kwaliteit van de school. De onderwijskwaliteit zal zichzelf verkopen. En we zullen
hier ook hard aan blijven werken. We zijn ervan overtuigd dat we dit te boven zullen
komen. Said Benayad (35) is in
Marokko geboren. Op
Er wordt vaak gesproken over spreiding als middel om segregatie tegen te gaan. tweejarige leeftijd kwam
Bent u het hier mee eens? hij naar Nederland. Hij is
Sjak Rutten van het onderwijsadviesinstituut Sardes heeft onderzoek verricht naar nummer twee in een gezin
"bussing" dat destijds in Amerika werd toegepast om segregatie binnen het onderwijs van zeven kinderen, drie
tegen te gaan. Aan het eind van de rit werd geconcludeerd dat het de segregatie alleen in broers en drie zussen. In
de hand heeft gewerkt, het de staat handen vol geld heeft gekost en de keuze vrijheid van Zaandam doorliep hij de
ouders heeft beperkt. lagere school, de mavo en
de MTS. Daarna ging hij
Dezelfde argumenten werden aangedragen om het VMBO in te stellen. Het plaatsen van naar de hts in Amsterdam.
een zwakke leerling bij een sterke leerling in de veronderstelling dat de zwakkere leerling Aan de Universiteit
zich optrekt aan de sterkere leerling. De ervaring heeft echter geleerd dat dit niet het Twente studeerde hij af in
uiteindelijke effect is. Het VMBO heeft alleen maar meer problemen gecreëerd. De technische bedrijfskunde.
kwaliteit van het onderwijsproces wordt slechts omlaag gehaald. De stelling: "zolang je Hij werkt daar sinds 1999
het maar goed bedoelt, komt het goed" gaat niet op voor het onderwijs. als studentendecaan. Hij is
getrouwd, heeft een kind
op komst, zijn vrouw is
kandidaat-notaris in
Enschede.
Wat zullen de consequenties van de afschaffing van de 1.9 regeling zijn?
Het is in eerste instantie een goede zaak om etniciteit niet als meetmiddel voor achterstand te gebruiken. Er zijn
een aantal voorstellen voor de indicatie gemaakt. Er is bijvoorbeeld gepleit om naar het opleidingsniveau van de
ouders te kijken en op die manier vast te stellen of het kind een zogenaamde 1.9-leerling1 is. Dat zou
bijvoorbeeld inhouden dat mijn kind, omdat zowel de moeder als ik hoogopgeleid zijn, geen
onderwijsachterstand zal oplopen. De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is het hier principieel mee
eens. Echter, uit onderzoek blijkt dat etniciteit op dit moment nog steeds een goede indicator is om
onderwijsachterstand te meten.
Tevens is er voorgesteld om de peutertoets bij kinderen af te nemen. Het gevaar hierbij is dat kennis op die
leeftijd fluctueert, je weet als het ware dan niet wat je meet. Immers de taalontwikkeling verschilt per kind. Het
gevaar is dat een kind dan al vroeg in een bepaald hokje geplaatst wordt en dit bepalend is voor de rest van zijn
schooltoekomst.
We wachten de plannen af. Ik hoop wel dat de gewichtenregeling een systeem zal zijn dat daadwerkelijk de
problematiek met betrekking tot onderwijsachterstand zal aanpakken en voorkomen. En dat het geld dus daar
terecht komt waar het ook daadwerkelijk nodig is.
Per augustus 2006 worden de oprichtingsvoorwaarden aangescherpt. Welke gevolgen voorziet u hiervan
voor de toekomst van Islamitische onderwijs?
Het kan inderdaad zo zijn dat het alleen het Islamitisch onderwijs treft, er komen namelijk nauwelijks andere
bijzondere scholen bij. Integendeel tot Islamitische scholen waarvan er elk jaar een aantal nieuwe scholen
gesticht worden. Maar op dit moment bevinden die voorwaarden zich nog in een brainstorm fase. Er dient nog
gekeken te worden naar de uitvoerbaarheid en de juridische houdbaarheid. Een van die voornemens is de eis om
de Nederlandse nationaliteit te verplichten voor bestuurders van rechtspersonen (schoolverenigingen of
stichtingen). Echter, hierdoor wordt de vrijheid van vereniging aangetast en dat heeft niet alleen gevolgen voor
scholen maar ook voor bijvoorbeeld voetbalverenigingen of belangenorganisaties. Met deze maatregel wordt dus
ook aan het grondrecht geknibbeld.
Hoe kijkt de Nederlandse samenleving tegen Islamitisch onderwijs aan? Wat is de impact van de media en
politiek hierin? Waar is het negatieve beeld van Islamitisch onderwijs volgens u aan te wijten?
Velen bekijken het vanuit het oogpunt van de huidige politiek en media. Wat er in de afgelopen tijd verschenen
is in de media en de politiek was niet alleen vaak feitelijk onjuist maar ook suggestief. De politiek die
bijvoorbeeld riep dat Islamitische scholen buitenlandse tegoeden ontvangen, is feitelijk onjuist.
Wat betreft buitenlandse financiering is het duidelijk dat dit niet kan omdat scholen gefinancierd worden door de
staat, het Ministerie houdt geldstromen in de gaten en tevens dienen geldstromen vermeld te worden in de
schoolplannen. De onjuistheid hiervan werd bevestigd door de AIVD, die hier in 2002 onderzoek naar deed. Met
het verspreiden van onjuiste informatie wordt een bepaalde stemming gecreëerd die niet ten goede komt aan het
Islamitisch Onderwijs.
De ISBO kan procederen tegen dergelijke verstrekking van onjuiste informatie. Echter kiezen we daar bewust
niet voor omdat je dan alle energie moet steken in juridische strijd. In plaats daarvan hebben we gekozen om ons
transparanter op te stellen naar iedereen en banden aan te gaan met iedereen die daar behoefte aan heeft. We
hebben gesprekken gevoerd met gemeenteraadslieden, collega organisaties, onderzoeksinstituten etc. Tevens
hebben we deel genomen aan verschillende debatten. Dit heeft zijn vruchten afgeworpen. Om het beeld bij
autochtonen recht te zetten organiseren scholen open dagen en verschillende activiteiten met andere scholen uit
de wijk. De directe contacten die scholen al hadden met de wijk zijn versterkt. We zijn zeer tevreden over deze
zaken.
In Eindhoven is door de buurt, autochtoon en allochtoon, een mooi symbolisch menselijk beeld neergezet door
hand in hand een keten rondom de Islamitische school te maken nadat deze door een bomaanslag was getroffen.
Waarbij ze duidelijk de boodschap overgebracht hebben dat de Islamitische school toebehoort aan de buurt en
dat het beschermd dient te worden. Natuurlijk blijf je ook mensen hebben die ongevoelig zijn voor dit soort
dingen. We hebben sinds de oprichting van Islamitische scholen te maken gehad met een tegenstroom. We zijn
eraan gewend geraakt om hier tegen te werken en dat blijven we ook gewoon doen.
1 Onder 1.9 leerlingen worden, kort gezegd, allochtone leerlingen met laagopgeleide ouders bedoeld. Scholen krijgen op basis van de
zogenaamde gewichtenregeling extra financiële middelen voor leerlingen met een onderwijsachterstand.
Welk invloed heeft dit op de leerlingen en leerkrachten?
Leerkrachten zijn zich meer bewust geworden van de vijandige sfeer die er heerst tegen Islamitisch onderwijs.
Leerlingen zijn zich hier in mindere mate van bewust omdat ze zich in een bepaalde leeftijdsfase bevinden die
niet verder strekt dan de huiskamer, kinderspeelplaats, de school en dus ver weg van de buitenwereld staat. Het
gevoel speelt meer bij leerkrachten. Zij vragen zich af of ze wel willen werken voor een Islamitische school en
als ze dat doen vragen ze zich af waarvoor ze het doen. Wel zeg ik erbij dat er veel leerkrachten bewust kiezen
voor Islamitisch onderwijs omdat ze begaan zijn met onze leerlingen. Ik heb veel bewondering en respect voor
leerkrachten die ondanks deze tegenwind zich dag in dag uit inzetten voor de leerlingen.
N.a.v. de aanslagen op Islamitische scholen heeft de ISBO een persbericht (10 november, ISBO vraagt om
bescherming Moslimscholen) verzonden. In het persbericht sprak de ISBO haar diepe bezorgdheid uit
over de maatschappelijke ontwikkelingen. Hoe is hier op gereageerd door bewindslieden zoals minister
Remkes en de plaatselijke autoriteiten.
Ontzettend positief. We hebben veel steunbetuigingen van scholen, burgers, organisaties en politici gehad. Er is
waardering uitgesproken over hoe met de omstandigheden is omgegaan. Het is niet te bevatten. Lokaal was er
sterke behoefte aan veiligheid en bewaking. Ik ben er dankbaar voor dat de verantwoordelijken dit ook gedaan
hebben. Er was volledige medewerking in een tijd dat het land in rep en roer was. De autochtonen en allochtonen
zijn naar mijn mening dichter naar elkaar toegegroeid.
Wat heeft de politie en de overheid concreet gedaan om de veiligheid van leerkrachten en leerlingen te
waarborgen?
Er is extra gesurveilleerd door de politie. Er is gesproken over hoe de veiligheid verhoogd kon worden. Er zijn
voorlichtingsbijeenkomsten geweest waarbij er advies gegeven is over het vergroten van veiligheid, voorkomen
van inbraak en de rol van de politie in het geheel. Verder hebben wethouders, burgermeesters en wijkagenten
scholen bezocht om ouders en leerlingen een hart onder de riem te steken. Dit heeft mensen veel goed gedaan.
Hoe is de sfeer op de scholen na alle aanslagen en de algehele anti-Islam tendens?
Er heerste veel onrust na de moord op Theo van Gogh. Daarna is het rustig wegebt. Leerkrachten, leerlingen en
de schoolbesturen hebben zich na de aanslagen heel erg onveilig gevoeld. Scholen stonden voor elkaar klaar
tijdens deze moeilijke tijden. Er is goed gehandeld om door deze moeilijke tijden heen te komen. Zo werd er
bijvoorbeeld vrijwel 24 uur gesurveilleerd door ouders, leerkrachten en politie om de veiligheid te garanderen.
Zijn er nog andere zaken die u wilt meegeven in dit interview?
Op dit moment wordt er door de scholen heel hard gewerkt aan het imago van Islamitisch Onderwijs. De scholen
willen onderdeel zijn van het Nederlandse onderwijsbestel niks meer en niks minder. Islamitisch Onderwijs
voldoet aan de Nederlandse wet- en regelgeving en dient om die reden dan ook behandeld te worden als alle
andere vormen van onderwijs die Nederland rijk is.
Dit gesprek vond plaats op 18 februari 2005.
Arabische Europese Liga