Vakantie bij uitstek geschikt voor contacten leggen én onderhouden
Datum: 11 januari 2005
Bijna tachtig procent van de Nederlanders gebruikt de vakantie om
familiebanden aan te halen of tijd aan vrienden te besteden. Ruim 36
procent gaat op vakantie bovendien nieuwe relaties aan. Dat
concludeert promovenda Carlijne Philips in haar proefschrift over
gemeenschapsvorming tijdens vakanties. Philips beschrijft hierin drie
uiteenlopende vakantiebestemmingen: de partyscène op Ibiza, een
vakantiedorp van Club Med op Mallorca en de Amsterdamse camping
Bakkum. Philips verrichtte een grootschalig kwantitatief onderzoek
naar gemeenschapsvorming van de Nederlander op vakantie. Ze promoveert
op 20 januari 2005 aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Bij onderzoek over gemeenschapsvorming ligt de nadruk meestal op
wijken, buurten en straten. Maar de tijd dat gemeenschappen zich
alleen in de stamkroeg op de hoek of bij de buurtvereniging vormden,
is voorbij. In de moderne, welvarende samenleving zijn mensen mobiel.
Ze hebben veel vakantie, reizen er lustig op los en leren graag nieuwe
mensen kennen buiten hun eigen woongebied. Zelfs in een korte periode,
bijvoorbeeld een weekje vakantie, blijkt dat goed mogelijk.
Gemeenschappen
Belangrijk in het onderzoek is de term `gemeenschap'. Het gaat om twee
of meer mensen met onderlinge relaties. Die mensen delen normen met
elkaar en hebben het gevoel dat ze bij elkaar horen. Bovendien moeten
de relaties multifunctioneel zijn. Ze hebben een fysieke en sociale
component. Philips: `Je hebt marktrelaties, als je bijvoorbeeld iets
van iemand koopt of verkoopt. Zo'n eenmalig contact bevat alleen de
fysieke component, die zich bijvoorbeeld uit in comfort.
Gemeenschapsrelaties gaan verder. Die hebben wél een sociale
component, bijvoorbeeld in de vorm van status of affectie.'
Enquête
Uit haar enquête die werd ingevuld door 1209 vakantiegangers, blijkt
dat mensen behoefte hebben aan een gemeenschap om zich heen. En dat
vakantie bij uitstek geschikt is om aan die gemeenschap te werken.
Philips onderscheidt in haar proefschrift `refreshergemeenschappen' en
gelegenheidsgemeenschappen. De eerste omvatten bijvoorbeeld `quality
time' met familieleden of een intensivering van vriendschappen.
Gelegenheidsgemeenschappen zijn nieuwe relaties. Deze categorie bevat
(in enkele jaren) gegroeide gemeenschappen, instant gemeenschappen en
sfeergemeenschappen. Alle soorten ontstaan makkelijker wanneer voldaan
wordt aan een aantal voorwaarden, zo blijkt uit Philips' onderzoek.
Tijd en sfeer
De factor tijd heeft de grootste invloed op het wel of niet ontstaan
van gemeenschapsrelaties. `Op Bakkum sprak ik iemand die het heel mooi
verwoordde', aldus de promovenda. `Ze zei: als je zo veel tijd met
elkaar doorbrengt, word je vanzelf vrienden.' Is tijd minder
voorradig, dan kunnen nog steeds sociale relaties ontstaan, zo blijkt
uit het bezoek aan feesteiland Ibiza: `Op korte vakanties is
homogeniteit erg belangrijk. Ik zag dat aan een gedeelde visie op
properheid in Bakkum, het spreken van dezelfde taal in Club Med en een
gedeelde interesse in muziek en uiterlijk op Ibiza.' Tenslotte spelen
ook fysieke nabijheid, een duidelijke sfeer (feesteiland Ibiza) en
persoonlijke karaktertrekken een rol bij het ontstaan van
gemeenschappen.
Nieuwe contacten
In het onderzoek worden persoonskenmerken minder belicht. Dat komt
vooral omdat persoonskenmerken niet bepalend hoeven te zijn voor de
mate van gemeenschapsvorming. Philips: `Als iemand heel verlegen is,
maar een ander in de vriendengroep niet, dan kan het voor diegene tóch
heel makkelijk zijn om nieuwe contacten te leggen.' In Club Med wordt
heel duidelijk rekening gehouden met verschillende persoonskenmerken.
De sfeer is zodanig ontspannen dat de gasten makkelijk contact leggen.
`Club Med is de eerste organisatie die `all in' arrangementen aanbood.
Naar het dorp waar ik was reizen veel vrijgezellen, die vervolgens
kunnen deelnemen aan allerlei sociale activiteiten. Zo leg je
makkelijk nieuwe contacten in korte tijd.'
Curriculum vitae
Carlijne Frederike Philips (Amsterdam, 1971) studeerde sociologie aan
de RUG. Zij verrichtte haar promotieonderzoek bij het Interuniversity
Center for Social Science Theory and Methodology (ICS) in Groningen.
Philips promoveert tot doctor in de psychologische, pedagogische en
sociologische wetenschappen bij prof.dr. S.M. Lindenberg en dr. R.J.J.
Wielers. Sinds mei 2003 is Philips onderzoeker bij de afdeling
Onderzoek en Statistiek van de gemeente Purmerend. De titel van het
proefschrift luidt: Vakantiegemeenschappen: kwalitatief en
kwantitatief onderzoek naar de gelegenheid- en refreshergemeenschap
tijdens de vakantie. Het onderzoek werd gefinancierd door NWO en maakt
onderdeel uit van het aandachtsgebied `The Future of Communities' van
NWO.
Noot voor de pers
Rijksuniversiteit Groningen