VPRO
Atoomspion Khan stal veel geavanceerdere nucleaire technologie
Atoomspion Khan stal veel geavanceerdere Nederlandse nucleaire
technologie dan tot nu toe bekend
De Pakistaanse atoomspion Abdul Qadeer Khan heeft veel geavanceerdere
Nederlandse ultracentrifugetechnologie meegenomen naar Pakistan dan
tot nu toe bekend was. En de Nederlandse regering heeft die informatie
sinds 1979 geheim gehouden voor de Tweede Kamer. Dat meldt het VPRO
Radioprogramma Argos vandaag (Radio 1, De Ochtenden, vrijdag 14
januari 2005, 11.00-12.00 uur) op grond van een geheim
regeringsrapport. De ultracentrifuges die het afgelopen jaar in Iran
en Libië zijn aangetroffen, zijn op basis van die moderne technologie
gebouwd. Khan bekende vorig jaar dat hij atoomgeheimen heeft
doorverkocht aan andere landen, waaronder Libië, Noord Korea en Iran.
Tot nog toe werd aangenomen dat Khan verouderde ontwerpen en
documenten stal tijdens zijn werk voor de ultracentrifugefabriek
Urenco in Almelo in de jaren '70.
'Geconcludeerd kan worden dat Khan (..) bij FDO alle bij dit bedrijf
aanwezige kennis over de Ultra Centrifugetechnologie heeft kunnen
vergaren. (..) FDO heeft ten behoeve van het Ultra Centrifuge
laboratorium de fabricagetechniek ontwikkeld voor (..) waarschijnlijk
ook de 4M. (..) Khan kan deze tekeningen hebben ingezien.'
Dit is een citaat uit het 'Rapport van de onderzoeksgroep betreffende
de activiteiten van Dr. Ir. A.Q. Khan'. Argos beschikt over dit als
geheim geclassificeerde rapport, dat in juli 1979 in opdracht van
verschillende ministeries werd opgesteld. Het is nooit openbaar
gemaakt. De 4M waarop bovenstaand citaat duidt, was in 1979 de
modernste versie van de ultracentrifugetechniek. FDO, het Fysisch
Dynamisch Onderzoekslaboratorium, in Amsterdam was het bedrijf waarbij
Khan van mei 1972 tot maart 1976 in dienst was. Als aan de TU Delft
afgestudeerde metaalkundige werkte Khan bij FDO aan metallurgisch
onderzoek ten behoeve van het uiterst geheime ultracentrifugeproject.
Ook bij de ontwikkeling van de modernste versie van de
ultracentrifugetechniek, de 4M, was FDO in de jaren '70 dus betrokken,
zoals uit bovenstaand citaat blijkt. Bijvoorbeeld via een nauw aan FDO
gelieerd bedrijf, waar Khan ook veel over de vloer kwam, zo staat in
het geheime rapport te lezen: 'In de periode 1972-1975 werden (..)
motoronderdelen voor de (..) 4M centrifuges gefabriceerd en
samengesteld.'
Die 4M-technologie is zo van belang, omdat tot nu toe in de
affaire-Khan altijd is beweerd
- ook door de Nederlandse regering - dat Khan weliswaar
ultracentrifugetechnologie naar Pakistan - en van daaruit naar landen
zoals Libië en Iran - heeft gesmokkeld, die afkomstig was uit
Nederland, maar dat Khan slechts beschikte over verouderde versies van
die techniek.
In het geheime onderzoeksrapport uit 1979 wordt geconcludeerd dat Khan
ook die moderne 4M-technologie 'mogelijk' heeft vergaard: het 'kan'
zijn gebeurd. Maar uit andere onderdelen en bijlagen van het rapport
blijkt dat dat helemaal geen vraag is, maar een zekerheid. En dat
wordt ook heel precies uitgelegd:
'Het was noodzakelijk dat rapporten over fabricageontwikkeling van
bepaalde onderdelen (..) vertaald werden in het engels. Khan heeft
spontaan aangeboden deze rapporten te laten vertalen door zijn
echtgenote. Aldus geschiedde en Khan nam deze rapporten (dienstgeheim
tot en met vertrouwelijk gerubriceerd) mee naar huis.'
Daarbij wordt verwezen naar een bijlage bij het onderzoeksrapport. In
die bijlage inventariseert het hoofd personeelszaken, tevens
beveiligingsinspecteur van FDO welke rapporten 'door de heer of
mevrouw Khan vertaald zijn'.
Om welk type ultracentrifuge het gaat, blijkt hieruit nog niet direct.
Maar het FDO-hoofd geeft nadere uitleg: 'Voorts verwijs ik naar het
ongedateerde schrijven met als titel: 'Directe opdrachten aan Khan
(..) waarin een en ander reeds gememoreerd is.'
Ook dit met de hand geschreven overzicht - omschreven als: 'een
opsomming van de aan Khan verstrekte UC opdrachten' - is als bijlage
bij het rapport opgenomen. Het bevat een tabel waaruit blijkt op welk
onderzoeksgebied en voor welk type ultracentrifuge Khan opdrachten
heeft uitgevoerd. Onder het onderzoeksgebied 'productietechniek' staat
voor het type 4M vanaf 1975: 'vertaling rapporten'. In een voetnoot
staat daarbij geschreven:
'Vertaling van een aantal rapporten van de afdeling
fabrikage-ontwikkeling van de Nederlandse in de engelse taal.'
Ook op andere onderzoeksterreinen heeft Khan voor het type 4 M
opdrachten uitgevoerd, zo blijkt uit de tabel. Op het onderzoeksgebied
'metaalkunde' bijvoorbeeld deed hij daarvoor onderzoek naar bepaalde
metaalsoorten en onderzoek ten behoeve van de aandrijving. En op het
onderzoeksgebied 'cascade' hield Khan zich voor het 4M type bezig met
'lasverbinding cascade-piping'.
En dan duikt er in deze geheime bijlage uit juli 1979 een naam op, die
in verband met de huidige actualiteit erg interessant is. De bijlage
gaat namelijk als volgt verder: 'met inbegrip van bezoeken van de heer
Sleebos'. De heer Sleebos is de latere zakenpartner van Khan, als die
uit Nederland naar Pakistan is verdwenen. Sleebos zou zich ontwikkelen
tot een van de belangrijkste leveranciers van materiaal en andere
spullen voor Khans atoomwapenproject in Pakistan. Na eerdere
veroordelingen voor deze verboden leveranties staat Sleebos aanstaande
maandag opnieuw terecht.
Khan heeft dus in zijn tijd bij FDO volop kennis genomen van het
geavanceerde type ultracentrifuge, de 4M. En dat staat dus al sinds
1979 in een rapport van de Nederlandse regering, maar die heeft dat al
die tijd geheim gehouden, ook voor de Tweede Kamer.
En juist die kennis bij Khan van het 4M type ultracentrifuge blijkt
extra explosief door een onderzoek, dat het vooraanstaande vakblad
voor nucleaire aangelegenheden 'Nuclear Fuel' op 3 januari 2005
publiceerde. De auteur van artikel, Mark Hibbs, maakte een nauwgezette
analyse van de gegevens, die zowel het Internationaal Atoom Energie
Agentschap, IAEA, als de Amerikaanse geheime dienst afgelopen jaar
hebben verzameld over de kernwapenprogramma's van Iran en Libië. Hibbs
komt tot de conclusie dat zowel Iran als Libië via Pakistan de knowhow
hebben verkregen van het geavanceerde ultracentrifugeprogramma 4M.
Deze uitzending van Argos is terug te luisteren via
http://www.vpro.nl/argos
14 jan 05 15:11