Ingezonden persbericht
'World Year of Physics' van start
Persbericht, 11 januari 2005
2005: Jaar van de Natuurkunde
2005 is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot het World Year
of Physics (WYP 2005). Overal ter wereld vinden activiteiten plaats
die de natuurkunde onder de aandacht van scholieren, studenten en
het grote publiek gaan brengen. Ook in Nederland organiseren
natuurkundigen tal van spannende activiteiten.
Het Internationale Jaar van de Natuurkunde begint op donderdag
13 januari. Bij de UNESCO in Parijs gaat dan de driedaagse
conferentie Physics for Tomorrow van start. Vijfhonderd geselecteerde,
veelbelovende natuurkundestudenten uit 80 landen wisselen er van
gedachten met vijfhonderd wetenschappers, onder wie vele
Nobelprijswinnaars. De conferentie vormt het startsein voor de overal
ter wereld plaatsvindende activiteiten.
Science Unlimited
In Nederland behoren twee science-wedstrijden voor scholieren tot
de hoogtepunten. Voor basisscholieren is er het Techniek Toernooi.
Dat wordt gehouden op 10 juni in het Land van Ooit. Duizend jongeren
uit de groepen 1 t/m 8 strijden daar om fraaie prijzen. Opdrachten
variëren van het maken van het hoogste zandkasteel tot het ontwikkelen
van een blijde (middeleeuwse katapult), waarmee een bepaald object
zo ver mogelijk moet worden weggeslingerd.
Middelbare scholieren kunnen hun krachten meten in de Eureka Cup.
Die vindt plaats op 20 mei in het Sciencepark in Amsterdam. De
opdrachten die zij moeten uitvoeren zijn uiteraard moeilijker. Meet de
hoogte van een lantaarnpaal vanuit de verte, is een van de zes waaruit
gekozen kan worden. Een andere gaat over persoonsherkenning: het
vinden van een bepaalde persoon aan de hand van metingen met geluid-,
kracht-, licht- of afstandsensoren. Leerlingen die uitblinken in
kunstzinnige richting krijgen een podium ter beschikking om door
middel van zang, theater, mime, acrobatiek of welke andere vorm ook
een begrip of verschijnsel uit de natuurkunde voor het voetlicht te
brengen.
Ook staan er activiteiten voor het algemeen publiek op stapel. Deze
moeten voornamelijk plaatsvinden in een feestweek, van 14 t/m 19 juni.
De universiteiten ontwikkelen daarvoor, samen met bedrijven zoals
Philips, een programma dat het publiek moet verbazen, vermaken,
overdonderen en nieuwsgierig maken: Science Unlimited. Nadere
details worden binnenkort bekendgemaakt.
Natuurkunde op de markt
In de weekeinden vóór deze feestweek treden teams van studenten
en jonge medewerkers van universiteiten en onderzoeksinstituten op
als standwerkers op de markt en in het warenhuis. Dit onderdeel luistert
naar de naam 'Natuurkunde op de Markt'.
"Met de feestweek en de activiteiten op de markt en in de warenhuizen
willen we zoveel mogelijk mensen, jong en oud, laten zien wat voor een
fantastisch vakgebied de natuurkunde is," vertelt prof.dr. Jo Hermans,
voorzitter van de Stichting World Year of Physics 2005 in Nederland
(WYP2005/NL), die namens de Nederlandse Natuurkundige Vereniging
(NNV) met de organisatie van alle activiteiten is belast. "Natuurkunde
is méér dan een schoolvak. Het is een onderzoeksterrein dat ten
grondslag ligt aan nagenoeg alle natuurwetenschappen. Je hebt natuurkunde
in de aardwetenschappen, zoals de geofysica. Maar ook in de sterrenkunde
(astrofysica), biologie (biofysica), gezondheid (medische fysica) en niet
te vergeten de techniek. Daarom brengen we tijdens het Jaar van de
Natuurkunde ook al die verschillende onderzoeksgebieden voor het
voetlicht. De nadruk ligt daarbij op verbazing wekken en het prikkelen
van de nieuwsgierigheid. Het is buitengewoon spannend om natuurkundige
én onderzoeker te zijn. Natuurkunde vind je trouwens overal om ons heen.
De mobiele telefoon en de DVD-speler zouden er nooit zonder
natuurkundig onderzoek zijn gekomen."
Energy Beach Tour
Om ook op het gebied van sport en recreatie het publiek te bereiken,
vindt in de zomer de Energy Beach Tour plaats. Een karavaan van
voertuigen, voortgedreven door duurzame energie als zon en wind,
trekt langs het strand van Den Helder naar Hoek van Holland. Op
een aantal pleisterplaatsen worden demonstraties, voorstellingen en
lezingen verzorgd.
De Energy Beach Tour bestaat uit drie elementen: de Karavaan, het
Speelstrand en het mediaprogramma. De Karavaan bestaat uit een
groep van alternatief voortgedreven voertuigen. Gedacht wordt aan
een (wedstrijd)zeilwagen, een door middel van een vlieger aangedreven
vaartuig, een fiets met hulpbron, en van brandstofcellen of zonnecellen
voorziene (race)auto's. Deze krijgen afhankelijk van de gebruikte
technologie een bepaalde handicap mee. De Karavaan start elke dag
op hetzelfde tijdstip en druppelt een paar uur later binnen op de
finishplaats. Geprobeerd wordt om de Karavaan deels of geheel
bemand te krijgen met bekende Nederlanders, van staatssecretaris
tot sporter en van astronaut tot presentator.
Elke morgen wordt op de start- of finishplaats het Speelstrand
ingericht. Daar wordt de tour verslagen en toegelicht. Ook wordt
aandacht besteed aan de 'energie van het strand'. Een Vliegerteststation
leert kinderen en volwassenen hoe je vliegers kunt maken en hoe je
beter kunt vliegeren. Een Zandkastelenreservaat legt uit hoe je een
succesvol zandkasteel maakt. De Zonnebar is een geheel op wind-,
zonne- en menselijke energie draaiende strandtent, voorzien van
fietssimulators ('koel je eigen drankje'), zonnepanelen en een echte,
mobiele windmolen. De Windstrijd is een wedstrijd met windwagens
en zeilfietsen voor kinderen. Iedereen die daaraan meedoet, krijgt
een windmolen voor eigen gebruik.
Fietsica
"Naast deze 'nationale' activiteiten zijn er in elke universiteitsstad
locale initiatieven ontwikkeld," zegt Jan Heijn, directeur van stichting
WYP2005/NL, die de dagelijkse leiding heeft van alle activiteiten.
"Die betreffen onder meer filmvoorstellingen en theaterstukken met
natuurwetenschappelijke onderwerpen, speciale voordrachtseries
en 'café scientifique' programma's. Ook worden bepaalde thema's
uitgelicht."
Zo organiseert de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) onder meer de
manifestatie 'Fietsica'. Daarbij kan iedereen zijn fietsvermogen testen
in een energiewedstrijd. 'Natuurkundige weetjes over de fiets' luidt
de titel van het boekje, dat verkrijgbaar zal zijn bij de rijwielhandel
en bij de vele wielerrondes die van maart tot september plaatsvinden
in Groningen, Friesland en Drenthe.
De RuG opent het Jaar van de Natuurkunde op 2 februari met een
'Muzikale ontdekkingsreis'. Op 28 april is er 'Girls Day', met de
nadruk op natuurkunde voor en door vrouwen. Op 2, 3 en 4 juni is
er een Wetenschapscircus, met natuurkundeproeven in winkels in de
Groninger binnenstad. Zo kun je optische proeven doen bij de opticiën,
zijn er lachspiegels in de paskamers en een spijkerbed bij een
gereedschapswinkel. Op 4 juni worden grootschalige proeven vertoond,
zoals die met de 'Maagdenburger halve bollen'. Dat zijn twee halve,
metalen bollen die tegen elkaar worden gehouden, waarna de lucht
ertussen wordt weggepompt. De druk van de omringende atmosfeer
is dan zo sterk, dat zelfs twee spannen paarden de halve bollen niet
van elkaar kunnen trekken. In juni, juli en augustus wordt in de
Martinitoren de historische proef met de slinger van Foucault uitgevoerd.
Draait de aarde nou wel of niet?
WYP-zonnebril
"Verder hebben we ook natuurkundige 'gadgets' ontwikkeld," vervolgt
Heijn. "Zo is er een toepasselijk computerspel in de maak en de
WYP-zonnebril, die internationaal al de aandacht heeft getrokken.
Verschillende landen hebben laten weten die bril ook te willen gaan
verspreiden."
De WYP-zonnebril bevat voor elk oog twee achter elkaar geplaatste
polaroid glaasjes. Van die glaasjes is er telkens één vast en zijn de andere
draaibaar. Zo is de donkerte van de bril traploos instelbaar.
"Op onze WYP-site (www.wyp2005.nl), op Kennislink (www.kennislink.nl)
en op Natuurkunde.nl (www.natuurkunde.nl) zijn straks allerlei wetens-
waardigheden te vinden over licht in het algemeen en over gepolariseerd
licht en de werking van de bril in het bijzonder, " zegt Heijn. De bril zal
worden uitgevoerd in karton of kunststof en gaat ongeveer 2 euro kosten.
Wonderjaar
Waarom 2005 als Internationaal Jaar van de Natuurkunde? Een
eeuw geleden lanceerde Albert Einstein drie baanbrekende theorieën,
alle drie in één jaar: 1905, zijn 'wonderjaar' of annus mirabilis. Het
eeuwfeest van dat 'wonderjaar' wordt als World Year of Physics 2005
(WYP) nu wereldwijd gebruikt om de rol en betekenis van de
natuurwetenschappen onder de aandacht van het brede publiek te
brengen.
"Het leven is in de afgelopen honderd jaar ingrijpend veranderd,"
benadrukt prof. Hermans: "Radio, TV, auto, vliegtuig, magnetron, het
internet. We blijven ook langer gezond en worden een stuk ouder. Niet
iedereen realiseert zich dat natuurkundig onderzoek aan dit alles ten
grondslag ligt. De invloed van de bèta-wetenschap op ons dagelijks
leven is enorm, maar steeds minder mensen lijken zich hiervan bewust
te zijn. Zo liep de afgelopen jaren de belangstelling van jongeren voor
een bètastudie dramatisch terug. Daar moet verandering in komen.
Natuurkunde is buitengewoon nuttig en noodzakelijk. Maar het is ook
een uitdagend onderzoeksvak en daarmee buitengewoon spannend.
Dat gaan we dit jaar uitdragen!"
+ + +