Gemeente Utrecht


2004 SCHRIFTELIJKE VRAGEN
109 Vragen van de heer R.J.F. Giesberts en mevrouw drs. A.C. den Besten
(ingekomen 1 december 2004)

Op 23 september heeft de fractie GroenLinks het College enkele vragen gesteld (SV 2004/nr. 88) over de huidige kosten voor de gemeente gemoeid met de aanschaf van licenties voor het gebruik van (Microsoft) software. De beantwoording op 2 november (!) roept nieuwe vragen op bij GroenLinks en de PvdA. Naar ons idee baseert het College zich op onjuiste informatie. Met die reden komen wij tot enkele vervolgvragen.

Het College antwoordde dat men betrokken is bij onderhandelingen met Microsoft waarin door het gezamenlijk optrekken met andere overheidsorganen een grotere korting voor de toekomst kan worden verkregen. Uitgegaan wordt daarom van een uitgave van jaarlijks EUR 540.495,- aan licentiekosten voor 4500 werkplekken. Daarnaast gaf het College in haar beantwoording aan geen toegang tot de broncode van Windows te willen kopen daar zij software ontwikkeling niet als een gemeentelijke taak ziet en meent dat specialisten dit goedkoper doen. Tenslotte stelde het College dat het alternatief via open source software wel bespaart op licentiekosten maar extra kosten genereert via bijvoorbeeld hardware, operatie, administratie, eindgebruik en computeruitval. Ter onderbouwing werd verwezen naar onderzoeksuitkomsten van de OSSOS de werkgroep van de rijksoverheid die zich met open source bezig houdt. Uit deze onderzoeken zou ook volgen dat er rekening gehouden moet worden met migratiekosten (van het ene besturingssysteem naar het andere, zoals Linux) en dat er mogelijk juridische risico's zijn.

Ten aanzien van de mogelijke besparingen maakt GroenLinks een andere rekensom. Naar ons idee vergeet het College namelijk de bijkomende kosten voor ondersteuning en support. Normaal gesproken bedragen deze rond de 20% van de initiële investeringskosten. Dit levert naar ons idee de volgende berekening: licentiekosten gemeente Utrecht: EUR 540.495 per jaar is na 5 jaar (afschrijvingstermijn) een uitgave van EUR 2.702.475. Bijkomende supportkosten zijn dan uitgaande van de 20%: EUR 540.495. Dit maakt in totaal in 5 jaar een uitgave van EUR 3.242.970 aan licenties en support (EUR 648.594 per jaar)
En dat brengt ons meteen op het tweede relevante punt, want na die afschrijvingstermijn start het hele circus weer opnieuw! En juist omdat het College kiest voor Microsofts Windows en dus voor zogenaamd 'closed source' software is de gemeente gedwongen om na de 'afschrijvingsperiode' wederom te kiezen voor deze leverancier. Een eventueel kostenvoordeel door de flexibiliteit om concurrerend te kiezen wordt dus gemist.

Ten aanzien van aanvullende kosten die de overstap naar open source zou opleveren wil GroenLinks het volgende opmerken. Er is inmiddels onderzoeksmateriaal beschikbaar via het A7-project en voor de gemeenten Haarlem en Vlieland dat een ander licht op het kostenverhaal werpt. Uit deze voorbeelden blijkt dat de vervanging van de Microsoft producten voor open source componenten altijd bespaart. De licentiekosten zijn bij open source nihil en de kosten voor supportcontracten zijn beperkt. Voor open source software wordt trouwens door verschillende grote bedrijven support verzorgd. Voor support op Open Office is 20 euro per werkplek per jaar een gangbare prijs. De gemeente kan hier dus zowel op kwaliteit als prijs selecteren. Ons baserend op al deze gegevens zou voor de gemeente Utrecht het volgende beeld kunnen ontstaan:
Licentiekosten gemeente Utrecht Open Office Licenties op basis van 4500 werkplekken: EUR 0,00; Support EUR 100,00 per werkplek voor 5 jaar (afschrijvingstermijn). In totaal zijn de kosten dan voor de vijf jaar periode EUR 450.000. Dat zou dus een besparing zijn van EUR 2.792.970 ( EUR 558.594 jaarlijks)

Ten aanzien van enkele overige kosten die het College als 'beren op de weg' opvoert leert onze informatie het volgende:
- Hardware: Over het algemeen stelt Open Source Software minder eisen aan de gebruikte hardware. En in ieder geval zijn de eisen minstens gelijkwaardig aan wat de huidige software vraagt.
- Operatie: operatieve kosten zoals opleiding zijn er nu ook het leren werken met nieuwe Windowsversies. Hierin zal niet veel veranderen.
- Administratie: doordat er geen licentiekosten zijn zijn er ook geen administratiekosten.
- Eindgebruik: er zijn geen aanwijzingen op basis van de huidige praktijk dat eindgebruikers minder effectief werken in open source software dan in closed source omgevingen. Training blijft hoe dan ook altijd een belangrijke faciliteit.
- Computeruitval: onderzoek uitgevoerd door IDC en Microsoft wees juist uit dat Linux stabieler is en minder computeruitval te vertonen.


In het licht van voorgaande ziet GroenLinks alleen in de migratiekosten een extra uitgave. Zij het niet voor zover er sprake zou zijn van juridische risico's zoals Die is echter eenmalig en wordt, blijkens de hier gepresenteerde berekeningen, makkelijk terug verdiend.

Dit brengt ons tot de volgende vragen:

1. Is het College met ons van mening dat voor een goed totaalbeeld van kosten gemoeid met closed source software ook de supportkosten bij de rekensom betrokken moeten worden?
2. Is het College bereid aan te geven wat de jaarlijkse kosten voor support van de closed (Microsoft) software van de gemeente Utrecht zijn, intern en extern?
3. Is het College met ons van mening dat bij gebruik van open source software naast het ontbreken van licentiekosten er ook sprake kan zijn van besparing op of in ieder geval gelijke uitgave aan supportkosten?
4. Is het College bereid in te gaan op hetgeen wij opmerken ten aanzien van door het College vermeende nieuwe kosten voor hardware, operatie, administratie, eindgebruikers en computeruitval?
5. Is het College het met ons eens dat een overstap naar open source uiteindelijk altijd bespaart? In het antwoord op de (niet gestelde) derde vraag geeft het College aan dat uit onderzoek van de politie Amsterdam Amstelland blijkt dat veel software en hardware in beperkte mate wordt ondersteund door Open Source Software. In dit onderzoek wordt echter gesteld dat voor specifieke toepassingen drivers ontbreken. Daarnaast zijn inmiddels bij grote fabrikanten voldoende drivers beschikbaar. De eisen die door Open Source Software aan hardware worden gesteld, zijn doorgaans lager of minstens gelijkwaardig aan Microsoft-producten.
6. Is het College het met GroenLinks eens dat de technische bezwaren op te lossen zijn tegen acceptabele inspanningen en kosten?


Antwoorden van Burgemeester en Wethouders
(verzonden op 11 januari 2005)

1. Het college is van mening dat voor een goed totaalbeeld van de kosten van Open en Closed Source Software supportkosten ook meegenomen moeten worden. Het college is echter van mening dat voor een totaalbeeld dat ook geldt voor de andere kosten voor hardware, operatie, administratie, eindgebruikers en computeruitval. Er dient een integraal beeld van de ICT infrastructuur te zijn in relatie tot de noodzakelijk te leveren functionaliteit. In de toegezegde workshop zal hierop nader ingegaan worden.

2. Gezien de omvang van de supportkosten die u aangeeft (het getal van 20%) gaan wij ervan uit dat u doelt op een alternatieve licentievorm waarbij gebruik gemaakt wordt van een garantie om de meest recente versie van het betreffende Microsoftprodukt te mogen gebruiken, de zogenaamde Software Assurance. Hierbij moet gedacht worden aan een overstap van bijvoorbeeld Windows 95 naar Windows XP. De Gemeente Utrecht is van mening dat deze licentievorm geen meerwaarde heeft gezien de termijn waarop Utrecht denkt naar volgende versies te gaan. Daarom is de gemeente niet voornemens deze Software Assurance licenties aan te schaffen. In de visie van het college valt deze licentievorm echter niet onder supportkosten maar onder licentiekosten. Support in de betekenis van onderhoud en ondersteuning op Microsoft produkten wordt als volgt ingevuld door de gemeente Utrecht. Voor technische ondersteuning wordt gebruik gemaakt van zgn. updates en fixes die Microsoft levert op haar produkten. Deze zijn gratis te verkrijgen. Daarnaast zal de leverancier van de Microsoft licenties in het nieuw af te sluiten contract de mogelijkheid moeten bieden om problemen in de Microsoftprogrammatuur die door de Gemeente Utrecht geconstateerd worden, bij Microsoft in behandeling te geven: de zogenaamde derde lijns support. In geval van Open Source Software zal ook die vorm van ondersteuning georganiseerd moeten worden, hetgeen hoe dan ook geld kost. Naast technische ondersteuning (derde lijns support) bestaat er ook functionele ondersteuning op de Microsoftprodukten. Het gaat hierbij om ondersteuning die aan de eindgebruiker geleverd wordt. De Gemeente Utrecht biedt deze ondersteuning aan haar gebruikers via een eigen helpdesk. Ook deze vorm van ondersteuning moet altijd, ongeacht de leverancier van de gebruikte software, georganiseerd worden. Belangrijkste kosten hierbij zijn de opleidingskosten van helpdeskmedewerkers en beheerders van de IA afdeling van de gemeente Utrecht.

3. Op voorhand kan niet gesteld worden dat support kosten van Open Source lager zijn dan kosten voor Closed Source. Zoals hierboven aangegeven zullen ongeacht Open of Closed Source Software kosten voor support gemaakt moeten worden.

4. Ja, hierop zal in de eerder toegezegde workshop ingaan worden.

5. Neen, zoals bij eerdere beantwoording, op basis van onderzoek van OSOSS reeds is aangegeven kan dit niet zonder meer gesteld worden.

6. Het college kan niet zeggen dat technische bezwaren tegen acceptabele inspanningen en kosten zijn op te lossen. Dit zal uit nader onderzoek naar de mogelijkheden van inzet van Open Source in de ICT infrastructuur van de gemeente Utrecht bepaald moeten worden.


---- --