Nieuwjaarstoespraak burgemeester H.J.Meijer 10 januari 2005 gehouden in
gemeenteraad.
.
Leden van de raad,
Tijdens het afgelopen kerstreces waren de beelden van de tsunami in ZO Azië
allesoverheersend. Vorige week maandag tijdens onze nieuwjaarsreceptie heb
ik daaraan aandacht besteed en ook onze gemeentelijke bijdrage kunnen
bekendgemaakt. Vanavond wordt deze door u vastgesteld. Ik heb overdacht
welke woorden ik vanavond aan u wil meegeven en ben tot de conclusie
gekomen dat woorden eigenlijk in elk opzicht te kort schieten.
Toch moeten wij verder en kunnen wij ons slechts van woorden bedienen in
deze politieke arena. Woorden om onze idealen verder te brengen. Deze
laatste zinsnede brengt me bij een nieuwjaarswens die ik u enkele jaren
geleden meegaf. Die wens wil ik als metafoor mijn woorden laten
vergezellen. De tekst luidde als volgt:
Zonder idealen geen politiek
Zonder fracties geen raad
Zonder coalitie geen college
Zonder oppositie geen positie
Zonder scheiding geen dualisme
Zonder woorden geen debat
Zonder fouten geen werk
Zonder respect geen relatie
Zonder vertrouwen geen basis
Zonder vrijheid geen democratie
Zonder begin en einde is er geen tijd
Zonder overdenking geen nieuw begin
Zonder mensen kan geen mens
Spanningen
De oplettende luisteraar in deze zaal zal gemerkt hebben dat ik één regel
heb toegevoegd: zonder vrijheid geen democratie. Ik heb bewust opnieuw voor
deze woorden gekozen, om ze daarmee in de actualiteit van het huidige
tijdsgewricht te plaatsen. Sinds 2 november vorig jaar kenmerkt onze
samenleving zich door angst.
De vrees voor de islam heeft velen van ons in zijn greep. Dat is niet
zonder risico, zo moeten we constateren. Ook al is het in Zwolle niet
direct merkbaar. Waar een dergelijke vrees zich in een samenleving
voordoet, ebt de vrijheid weg en daarmee de democratie. Het moment is
kennelijk bereikt waarop het elan, de kracht en de alertheid die nodig zijn
om de democratie draaiende te houden, dreigt te verzwakken. Dit laatste
plaatst de politiek, ons, voor een zware verantwoordelijkheid. Daarbij
moeten we ons niet laten verleiden door een politiek leiderschap dat met
veel vertoon van krachtdadigheid suggereert complexe problemen radicaal op
te lossen.
Dialoog
Meer en meer zien we dan ook dat opiniemakers van naam kiezen voor de
confrontatie. Dat is m.i. de verkeerde weg, daar heb ik afgelopen maandag
ook over gesproken. Tegenover confrontatie staat de dialoog. In Zwolle
kiezen wij er uitdrukkelijk voor om met elkaar de dialoog aan te gaan. Wij
hebben als college direct na de moord op Theo van Gogh kerkelijke
richtingen in de samenleving opgezocht om de discussie op gang te brengen
over de recente gebeurtenissen en hoe wij daarmee om willen en moeten gaan.
Ook in 2005 blijft deze dialoog centraal staan. In januari vindt een
vervolggesprek plaats. Terecht is ook de raad hierbij betrokken. De
multiculturele samenleving bestaat uit mensen. Geen mens kan zonder mensen
en geen relatie zonder respect.
In de Week van de Stad, die plaats heeft van 4 tot en met 9 april zoeken we
elkaar weer op een andere manier op, om te kijken wat stad en stadsbestuur
voor elkaar kunnen betekenen. Het is goed als de raad ook hierin
participeert. Want de Zwolse samenleving, die bouwen we samen.
Let wel, de dialoog is geen gemakkelijke weg. Het is een weg, die vraagt om
tijd en energie. De winst zal langzaam geboekt worden.
Drietal agenda´s
Deze woorden wil ik vergezeld laten gaan van een oproep aan uw raad. In het
kader van het dualisme worden aan de raad het beheer van een drietal
agenda's toegedacht: de bestuurlijke agenda, de politieke agenda en de
maatschappelijke agenda. De bestuurlijke agenda bestaat uit de stukken die
door het college worden voorbereid, de politieke agenda uit onderwerpen
waarbij de raad qua sturing het voortouw neemt en de datum van behandeling
bepaalt. De maatschappelijke agenda wordt bepaald door de signalen die de
raad uit de samenleving oppakt. Laat de dialoog hoog op de maatschappelijke
agenda komen te staan en laten de uitkomsten daarvan hun neerslag krijgen
in het politieke debat in deze zaal: zonder woorden geen debat.
Dualisme
Vanavond wil ik in het bijzonder iets zeggen over het dualisme. Dit naar
aanleiding van het op 15 december vorig jaar verschenen rapport van de
commissie-Leemhuis. Mevr. Leemhuis-Stout was voorzitter van de Stuurgroep
Evaluatie Dualisering Gemeentebestuur. Deze stuurgroep is ingesteld door
minister Thom de Graaf van Bestuurlijke Vernieuwing. De bevindingen van de
stuurgroep zijn mede gebaseerd op een onderzoeksverslag van Bureau
Berenschot.
Hoewel het rapport is bedoeld als verslag aan de Staten-Generaal over de
doeltreffendheid en praktijk-effecten van de Wet dualisering
gemeentebestuur, neemt dit niet weg dat de gemeenten, wij dus ook, met het
rapport hun voordeel kunnen doen. Het gaat om een tussenstand en niet om
een afrondende evaluatie. Daarvoor is de invoeringstermijn te kort.
De belangrijkste conclusie van het rapport luidt dat de doelstellingen van
de wet nog niet bereikt zijn. In onvoldoende mate is gebleken:
dat de positie van de gemeenteraad als het belangrijkste politieke forum
is hersteld;
dat de volksvertegenwoordigende functie van de gemeenteraad is hersteld;
dat de herkenbaarheid van het lokale bestuur voor de burger is
versterkt.
Ik moet zeggen dat deze conclusie mij niet verrast. Wat doen we daar nu
mee? De impact van een zo rigoureuze ingreep in het lokale bestuur is door
velen zwaar onderschat. Ook door mij. Een succes op zo'n korte termijn ligt
ook niet voor de hand, maar moet in het ontwikkelingsperspectief van de
tijd worden geplaatst. Bij de start van het dualisme werd al gesproken over
twee à drie raadstermijnen om het geheel tot een goed einde te brengen. Die
tijd is inderdaad nodig.
Samenspel, helderheid, eindverantwoordelijkheid
Een belangrijke voorwaarde voor een goede invoering van het dualisme, zo
stelt het rapport, is het samenspel tussen raad en college. Goed samenspel
betekent ook "vruchtbaar bestuurlijk tegenspel". Bekijk ik dit in het licht
van de Zwolse praktijk, dan ben ik, ondanks wat strubbelingen in de
aanvangsperiode, niet ontevreden. Er zijn nog vele slagen te maken, maar we
kunnen ook terugkijken op een periode waarin belangrijke besluiten voor de
stad zijn genomen. Daarin was naar mijn mening zeker sprake van vruchtbaar
bestuurlijk tegenspel.
In het rapport wordt verder geconcludeerd dat onvoldoende helderheid is
ontstaan over te hanteren spelregels en omgangsvormen en dat deze
onvoldoende zijn beproefd en uitgekristalliseerd. Het is te veel een
"zelfzoekend leerproces" geweest waardoor de richting verloren is gegaan en
verwarring is ontstaan. Kortom, binnen de gemeente voelt niemand zich
eindverantwoordelijk voor het veranderingsproces. Ook de burgemeesters
worden in dit verband niet ontzien: zij hebben veelal geen aanleiding
gezien tot het nemen van een bijzondere verantwoordelijkheid vanuit de zorg
voor een goed procesverloop.
Waar het gaat om de eindverantwoordelijkheid voor het proces heeft de
stuurgroep een punt, ook waar het Zwolle betreft. In het laatstgehouden
fractievoorzittersoverleg op 15 december jl., waarbij we onder meer hebben
teruggeblikt op de afgelopen periode, is het ontbreken van deze
eindverantwoordelijkheid juist aan de orde geweest. We hebben in dit
verband moeten constateren dat ook in Zwolle niemand zich werkelijk
verantwoordelijk voelt. Daarom is in dit overleg voorgesteld om hiermee aan
de slag te gaan en een nieuwe impuls aan het dualisme te geven, zeker ook
met het oog op de nieuwe raadsperiode. Hoe op welke wijze? Daarop wordt
binnenkort teruggekomen. Er zijn verschillende creatieve en waardevolle
suggesties gedaan om verbeteringen aan te brengen. Overigens zou niet
alleen de raad, maar ook het college een grotere bijdrage kunnen leveren
aan de invoering van het dualisme.
Brugfunctie
Waar het gaat om de bijzondere verantwoordelijkheid van de burgemeester
voor een goed procesverloop, blijft "de spagaat" van de burgemeester een
moeilijke positie. Ik heb mijn functie destijds zelf gekarakteriseerd als
een brugfunctie. Daar heb ik me voor ingezet. Een moeilijke positie blijft
het wel en dat erken ik ruiterlijk. De voorgenomen invoering van de gekozen
burgemeester over minder dan veertien maanden maakt die spagaat alleen maar
pijnlijker.
Daarom wil ik u een aantal behartigenswaardige woorden uit het rapport van
de commissie-Leemhuis over de invoering van de gekozen burgemeester niet
onthouden. De dualiseringsoperatie vergt grote inspanningen op lokaal
niveau en raakt de kern van de lokale bestuurlijke verhoudingen.
Spanningen, onzekerheden en soms conflicten zijn daarvan het gevolg. Het
is noodzakelijk dat "Den Haag" de intensiteit en de zwaarte van deze
veranderingsoperatie erkent door bij een besluit over de gekozen
burgemeester expliciet af te wegen of het lokale bestuur klaar is voor een
volgende verandering. Ik vind in ieder geval van niet. Bovendien dient
gezorgd te worden dat een nieuwe benoemingswijze van de burgemeester de
dualistische verhoudingen verheldert en niet bemoeilijkt. Dit zijn woorden
van de commissie-Leemhuis, die naar mijn mening door de raad gedeeld
kunnen worden, gelet op het debat dat we hebben gevoerd over de gekozen
burgemeester.
Tot slot
Naar mijn mening is het rapport in zijn totaliteit wat aan de sombere kant.
Wanneer gesproken wordt over een herstart van de dualisering, vind ik dat
te zwaar aangezet. Een nieuwe impuls lijkt me beter op zijn plaats. Het
rapport vraagt echter wel om verdere bespreking in onze kring, gelet ook op
het aantal aanbevelingen dat wordt gedaan.
Laat ik de hoop uitspreken dat het jaar een goede dialoog mag opleveren en
het dualisme aan inhoud mag winnen. Maar bovenal wens ik u, zoals ik velen
al persoonlijk heb gedaan, gezondheid en geluk toe in uw privé-leven.
---
Gemeente Zwolle