Persbericht van de Universiteit Utrecht
Faculteit Rechtsgeleerdheid
4 januari 2005
Systeem van aansprakelijkheidsrecht schiet tekort
Bij de rampen in Enschede en Volendam schoot de overheid als toezichthouder tekort. Sindsdien is zij op zoek naar manieren om haar aansprakelijkheid bij onvoldoende toezicht te beperken. Prof.mr. Ivo Giesen, hoogleraar Privaatrecht van de faculteit Rechtsgeleerdheid, vindt dit geen gunstige ontwikkeling. De overheid zou, net als iedere andere toezichthouder, voor de gevolgen van gebrekkig toezicht moeten opdraaien. Tot deze conclusie komt Giesen in zijn boek 'Toezicht en aansprakelijkheid', dat onlangs is verschenen bij uitgeverij Kluwer.
Toezicht
Voor de handhaving van regels wordt door de overheid steeds vaker een speciale instantie in het leven geroepen. Zulke toezichthoudende instanties worden geacht de markt, bepaalde bedrijfstakken, maar ook de consument voor schade te behouden. Een aantal voorbeelden daarvan zijn De Nederlandsche Bank, de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMA). Binnenkort komt daar een speciale toezichthouder voor consumentenzaken bij. Ondanks de vele aandacht voor toezicht en toezichthouders blijft de civielrechtelijke aansprakelijkheid van de toezichthouder onderbelicht. Het is onduidelijk in hoeverre slachtoffers van gebeurtenissen waarbij de toezichthouder onvoldoende toezicht heeft uitgeoefend, verhaal op de toezichthoudende instantie kunnen halen. Daardoor blijven zij vaak met lege handen zitten.
De overheid als (falend) toezichthouder
De overheid kan niet alleen een toezichthouder aanwijzen, maar treedt ook zelf als toezichthouder (gemeente/rijk) op. In die hoedanigheid laat de overheid de nodige steken vallen, zo hebben de gebeurtenissen in respectievelijk Enschede en Volendam uitgewezen. Toch blijft een en ander nog meestal zonder gevolgen. Zo bleek het toezicht op de brandveiligheid in Volendam niet goed geregeld, maar is die zaak recentelijk geschikt. Ook in Enschede was de controle ten opzichte van de vergunningverkenning niet helemaal in orde, maar ligt op dit moment een vonnis bij de Rechtbank, waarin wordt gesteld dat de gemeente niets te verwijten viel. Ook kan men zich afvragen of de AFM in de LegioLease/DEXIA zaak niet beter toezicht had moeten uitoefenen op de betrokken banken, en of de AFM niet aansprakelijk gesteld kan worden ten opzichte van de gedupeerde burgers.
Aansprakelijkheid
Door allerlei recente voorvallen lijkt de overheid bang te zijn geworden en zoekt zij naar wegen om haar aansprakelijkheid wegens gebrekkig toezicht steeds verder te beperken. Zo heeft het wetenschappelijk centrum van het ministerie van Justitie, het WODC, recentelijk een onderzoek uitgezet naar de vraag hoe dat gerealiseerd zou kunnen worden. Een toezichthouder kan en mag haar aansprakelijkheid echter niet te beperkt zien, vindt Giesen. De toezichthouder, dus ook de overheid wanneer die als toezichthouder optreedt, dient aansprakelijk te zijn volgends dezelfde normen die voor iedere willekeurige burger of bedrijf gelden, en moet dus verplicht kunnen worden tot het betalen van schadeloosstelling.
Meer informatie
'Toezicht en aansprakelijkheid' van prof.mr. Ivo Giesen
In de serie 'Recht en praktijk', uitgeverij Kluwer, Deventer (
Voorlichter Roy Meijer, (030) 253 3705,
Universiteit van Utrecht