1red15144
22-12-2004, NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 2, 18.50 uur
MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE WEKELIJKSE
MINISTERRAAD, OVER DE TOETREDINGSONDERHANDELINGEN MET
TURKIJE EN DE KRITIEK OP ZIJN FUNCTIONEREN
- TURKIJE -
VAN DE GRAAF:
Ik wil het met u hebben over Turkije. Besloten is dat de EU gaat onderhandelen met Turkije
vanaf volgens jaar. Tien tot vijftien jaar zal het naar verwachting duren. Dan zijn er ook nog
referenda mogelijk die de toetreding zouden kunnen blokkeren. Kan ik het netjes samenvatting
door te zeggen dat dit eigenlijk geen zekerheid biedt aan de Turken?
BALKENENDE:
Zo kunt u het niet zeggen. Het is waar dat er een heleboel waarborgen zijn in het proces. Maar
er moet ook veel gebeuren. De waarborgen zijn ook heel goed voor de zorgvuldigheid van het
proces om te komen tot een verantwoorde beslissing. Maar het wil niet zeggen dat er geen
zekerheid is. Het is wel zo dat Turkije moet presteren op tal van terreinen. Daar gaan we over
onderhandelen. Het kan inderdaad een hele tijd gaan duren. Daarom is ook afgelopen vrijdag
geconcludeerd dat het doel van de onderhandelingen toetreding is, maar dat er geen sprake is
van een garantie op een positief resultaat.
VAN DE GRAAF:
Maar die referenda. Ook als het in de onderhandelingen helemaal mooi gaat, is er geen absolute
garantie voor de Turken dat ze over vijftien jaar lid zijn.
BALKENENDE:
Er is geen absolute garantie, dat is waar. Het is alleen wel zo dat natuurlijk het besluit van
afgelopen vrijdag wel een heel belangrijk signaal is. In de Europese landen, waar natuurlijk
verschillen bestaan, landen als Oostenrijk, Frankrijk, Denemarken, en ook in Nederland zijn de
nodige kritische kanttekeningen. En uiteindelijk hebben de regeringsleiders elkaar gevonden, de
EU heeft een ja tegen Turkije gezegd om de onderhandelingen te starten. En omgekeerd heeft
Turkije ook ja gezegd.
VAN DE GRAAF:
Maar helder: de uiteindelijke garantie dat het lukt is er niet. En als het wel lukt, zegt meneer
Zalm vol trots: dan hebben we afgedwongen dat Nederland dit niet een miljard extra aan
subsidies in Europese pot gaat kosten en dat we ons ook geen zorgen hoeven te maken over
een massa Turkse arbeidsmigranten. Klopt dat?
BALKENENDE:
Het is waar dat er bijvoorbeeld ten aanzien van het vrije verkeer van personen, werknemers, er
afspraken zijn gemaakt. Dat is ook heel goed. Trouwens, dat is niet iets nieuws, want op het
ogenblik hebben we ook tijdelijke maatregelen in de Europese landen ten aanzien van nieuwe
lidstaten.
VAN DE GRAAF:
Maar als het nu zo duidelijk is, waarom zijn politieke partijen en het kabinet er dan niet in
geslaagd om heel Nederland duidelijk te maken dat dit een prima, heldere overeenkomst is?
BALKENENDE:
Er is wel het een en ander gebeurd in de Nederlandse politiek. Als ik de situatie van nu
vergelijk met die van een jaar geleden, toen was het de vraag of de politieke partijen akkoord
zouden gaan. Toen stond het helemaal nog niet vast dat het zou komen tot een positief signaal
van Nederland. Als ik nu zie wat er de afgelopen maanden is gebeurd, dan zien we dat er in de
politiek eigenlijk brede steun is ontstaan. Bij de Nederlandse bevolking ligt dat nog anders, dat
is duidelijk. Er zijn de nodige kritische kanttekeningen gemaakt. Het valt mij wel eens op dat
vaak de moeilijke dingen nogal sterk naar voren komen. Er komen zoveel mensen op ons af op
de arbeidsmarkt. Of de islam tegenover...
VAN DE GRAAF:
Maar u weet al maanden dat u dat niet gaat laten gebeuren als het Nederland ligt. Waarom is
het kabinet er niet in geslaagd dit aan het Nederlandse publiek uit te leggen? Ondertussen is er
één politicus met dat ene issue aan de haal gegaan en die staat in de peilingen op 25 zetels. Dat
is toch doodzonde voor u?
BALKENENDE:
Als minister-president moet je eigenlijk één ding doen, dat geldt ook voor de andere leden van
het kabinet, om aan te geven waar we het precies over hebben, want er zijn ook wel eens
beelden geweest van Turkije dat het volgend jaar lid is. Dat is natuurlijk helemaal niet zo. Het
gaat om het begin van toetredingsonderhandelingen. Dat is één. Het tweede is, we hebben het
over veiligheid in Europa, laten we dan ook eens kijken naar een aantal positieve
ontwikkelingen: ik denk dat de betrokkenheid van Turkije bij de Europese Unie een
behoorlijke belangrijke invloed kan hebben op de versterking van veiligheid. Wanneer het gaat
om de economische contacten, begin dit jaar heb ik in Davos tal van mensen gesproken uit het
bedrijfsleven, die zijn juist voor toetreding van Turkije vanwege de economische
mogelijkheden.
VAN DE GRAAF:
Ik geeft het allemaal toe, maar de vraag was: u weet al maanden waar u op koerst, en in die
tussentijd laten we één Kamerlid weglopen met een issue, een soort angstissue van we worden
overspoeld door de Turken, terwijl u al lang weet dat het daar niet op uit gaat draaien. Hij staat
op 25 zetels. Hebt u allen niet gefaald in het uitleggen?
BALKENENDE:
Wat u nu zo zegt van hebt u niet gefaald, we weten dat het onderwerp gevoelig ligt, dat geldt
voor Duitsland, voor Frankrijk, voor Oostenrijk, voor andere landen. En wat zien we op het
ogenblik, dat iemand als president Chirac de politiek moed heeft om te zeggen van er zijn
positieve ontwikkelingen. En we weten allemaal, dat geldt in de politiek en in de media dat vak
de negatieve dingen veel meer aandacht krijgen dan de positieve dingen.
VAN DE GRAAF:
Maar hebt u dan niet teveel energie gestoken in het bestrijden van dat standpunt?
BALKENENDE:
Ik heb de afgelopen maanden altijd gezegd: we moeten kiezen voor fair play in de richting van
Turkije. Er zijn eerdere beloften gedaan. Het tweede is, zaken als veiligheid, wat betekent
Turkije in een moeilijk gebied met de buurlanden die ze hebben, wat kunnen ze daar voor
betekenen. Mensen realiseren zich vaak niet dat Turkije een gewaardeerd lid is van de NAVO.
VAN DE GRAAF:
Maar met permissie, u hoeft het mij niet uit te leggen. Ik constateer alleen dat de helft van
Nederland nu nog niet geloofd dat het veilig is. Wat gaat er dan mis in de communicatie tussen
u en de kiezer?
BALKENENDE:
Dit is niet iets dat je in enkele maanden kunt oplossen. En ik begrijp ook best de kritische
gevoelens. Laten we eerlijk zijn, een paar jaar geleden maakten velen zich terecht zorgen over
mensenrechten, de rol van het leger, martelingen. Lang niet alles is goed in Turkije. Dan zeg ik:
de afgelopen jaren heb je gezien dat in Turkije al veel ten goede is gekeerd. Laten we oog
hebben voor die positieve ontwikkeling. En we hebben eerder ook al meegemaakt dat er angst
en twijfel was. Ik herinner me nog heel goed de jaren '80, ik was net afgestudeerd, toen we het
hadden over landen als Spanje en Portugal, toen was er angst in dat geval van wat gebeurt er
met onze arbeidsmarkt, wordt onze markt overspoeld door mensen uit die gebieden. Dat is niet
gebeurd. Dus het zou best eens kunnen zijn van in de loop van de tijd, wanneer we een issue
krijgen over pro's en contra's, als we ook goed oog hebben voor de positieve mogelijkheden,
dat we een ander type debat zullen krijgen.
VAN DE GRAAF:
De boodschap is moeilijk over te brengen, maar ik heb tien jaar de tijd, dus dat komt wel in
orde?
BALKENENDE:
Ik denk dat als de onderhandelingen goed gaan, er begrip over en weer is, het debat zeg over
zeven, acht, negen, tien jaar heel anders zal zijn dan het nu is gevoerd.
- KRITIEK -
VAN DE GRAAF:
Ondertussen komt u thuis, u hebt net lof toegezwaaid gekregen op het niveau dat je maar
hoogstzelden te zien krijgt, en niet van de minsten, en u wordt door 12.000 tv-kijkers
uitgeroepen tot slechtste politicus van Nederland. Hoe kan dat?
BALKENENDE:
Uw vraagstelling geeft het eigenlijk wel aan. Want je kunt over twee dingen praten. We kunnen
het ook hebben over de grote waardering die Nederland als voorzitter heeft gekregen van de
EU, en ook de bejegening daarvan. U vraag gaat vooral over zo'n peiling van gisteren. Ik kan er
ook veel andere dingen tegenover zetten. Als ik zie de steun die ik heb gekregen toen ik in het
ziekenhuis lag van allerlei mensen. Weet u, als je dit vak uitoefent, en je bent bezig met
moeilijke maatregelen, en dat is ook gebeurd het afgelopen jaar - maar maatregelen die
noodzakelijk zijn om Nederland economisch sterker te maken, om in te springen op het feit dat
we vergrijzen met elkaar - dan moet je wel eens politieke moed hebben, moet je tegen de
stroom in durven te gaan. En dat wordt je niet altijd in dank afgenomen. En dat zie ik met
Tony Blair, met Schröder, en ook met anderen.
VAN DE GRAAF:
Daar moet je mee leren omgaan?
BALKENENDE:
Natuurlijk. Je moet je niet gek laten maken door peilingen of internetpeilingen. Je moet datgene
doen dat in het belang is van het land. En zo zit ik in elkaar.
VAN DE GRAAF:
Maar u maakt mij niet wijs dat het u niet persoonlijk raakt. Er was ook persoonlijke kritiek deze
week, de ouders van Theo van Gogh die nogal forse kritiek op u uitte. Vervolgens laat de RVD
weten dat die brief wel is verstuurd, maar het is toch weer gezegd. Dat moet u toch raken?
BALKENENDE:
Wat mij natuurlijk raakt dat is het verdriet van de ouders van Theo van Gogh. Dat is wat mij
raakt. Het feit dat zij praten over hun kleinkind, een jongen van dertien dat zijn vader moet
missen. Dat doet mij pijn. De situatie van die familie die dag in dag uit worden geconfronteerd
met verlies. Dat doet mij pijn. En dan maak ik een onderscheid tussen het verdriet van de
familie en wat vervolgens in de media naar voren komt. Ik heb diezelfde dag een toespraak
gehouden, ik heb een statement afgelegd namens het kabinet en het meeleven overgebracht aan
de familie. En ik heb de volgende dag ook een persoonlijke brief aan de familie geschreven. En
ik heb alles met wat in mij is geprobeerd aan te geven wat mij bewoog en ik heb aangegeven
dat wij de familie op afstand natuurlijk steunen. Dat heb ik gedaan vanuit de beste motieven,
vanwege de pijn die de familie heeft en die natuurlijk iedereen voelt. Wat is gebeurd met Theo
van Gogh, dat blijft je raken. Kijk, Theo was natuurlijk geen lieverdje in zijn opvattingen. Niet
iedereen was gelukkig met zijn media-uitingen, dat is natuurlijk zo. Maar nooit mag het zo zijn
dat iemand als Theo van Gogh op deze manier aan zijn eind is gekomen. Dat doet me nog
steeds pijn.
VAN DE GRAAF:
Wat wenst u uzelf voor kerst, meneer Balkenende?
BALKENENDE:
Ik wens mezelf, en dat geldt ook voor Nederland, een witte kerst. Dat zou mooi zijn. Maar
vooral een kerst waarin we niet worden opgeschrikt door verdriet, door aanslagen, door
geweld, door haat. Ik hoop dat het een vredige kerst zal worden. Dat wens ik mezelf toe, maar
ook alle Nederlanders.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, WI)
Ministerie van Algemene Zaken