Gemeente Halderberge


Archeologische vondst bij sloopwerkzaamheden Kade Oudenbosch (15 december 2004)

Bij het uitvoeren van sloopwerkzaamheden aan de Kade in Oudenbosch is een sluis met bijbehorende overkluizing gevonden. Het betreft een bakstenen gewelf en een sluis die van west naar oost over de gehele breedte van het plangebied te volgen is.

Het gewelf kon over een lengte van 33 m gevolgd worden. Het is opgebouwd uit bakstenen en kent een overspanning van 1m80. Het is in goede staat van bewaring. Naar het midden toe, is het gewelf onderbroken door een sluis. Deze sluis is 42 cm breed en heeft twee natuurstenen zijmuren waarin een brede groef is uitgehouwen voor houten sluisdeuren. Bovenop de sluis is een hoge (en brede) bakstenen constructie gebouwd van waaruit de sluis bediend werd.

de opgegraven sluis met daaronder de tunnel
Beschrijving archeologisch bouwwerk

Uit historisch onderzoek bleek dat deze bakstenen sluis een houten voorloper heeft gekend in de Late Middeleeuwen. In die periode werd in de regio Noord-Brabant turf en zout uit veen gedolven en werd dit over grote afstanden geëxporteerd. Op verschillende plaatsen werden dan ook uitvoerhavens ingericht. Zo ook langs de Zoute Vaart in Oudenbosch. Om het zoute water van de vaart en het zoete water van het spui van elkaar gescheiden te houden, werd er een sluis aangebracht tussen beide. Dit is geweten uit een Charter van 11 november 1332.

in de sleuf zakte de sluisdeur om de tunnel, en daarmee het water, af te sluiten Nadat de turfvaart verloren was gegaan, bleven de waterwerken en de bijbehorende kunstwerken behouden voor de waterhuishouding. Op dat moment, eind 18^de eeuw, is vermoedelijk ook de waterdoorgang en de sluis van Oudenbosch in baksteen opgetrokken. Wanneer het spui uiteindelijk werd gedolven, verloor de constructie haar
functie maar is dus intact bewaard gebleven.

De archeologische resten in het plangebied hebben een historische waarde voor Oudenbosch, en dit vooral door de locatie waar ze gelegen zijn. Doordat de resten goed geconserveerd zijn, komen ze in aanmerking voor een bewaring ter plaatse. Met name de sluis en de aansluiting naar het gewelf zijn beschermenswaardig.

De locatie van de sluis en het gewelf zijn terug te voeren naar de ontstaansgeschiedenis van Oudenbosch. In dat opzicht hebben de archeologische resten die werden aangetroffen in het plangebied de Kade/West Vaardeke een belangrijke historische betekenis voor Oudenbosch.

Procedure

Op 3 augustus jl. is bouwvergunning aan Van Agtmaal verleend voor de bouw van een appartementencomplex met multifunctionele ruimten. Onder het complex is een parkeergarage gesitueerd. Dit betekent dat het gewelf en de sluis niet ter plaatse te behouden kunnen worden. Vervolgens is in overleg met Van Agtmaal een aantal mogelijkheden onderzocht.

1. Het "liften" van het bouwwerk en terugplaatsen op de locatie;
2. Het definitief verwijderen van het gewelf en het tijdelijk verwijderen van de sluis en het later terugplaatsen van de sluis op een nader te bepalen locatie.

3. Het definitief verwijderen van de sluis en het gewelf.

Ad.1 Op 13 december jl. zijn het bakstenen gewelf en de sluis geheel blootgelegd en schoongespoten. Door de constructeur van Van Agtmaal is aangegeven dat het in principe mogelijk is dat het gewelf in zijn geheel wordt gelicht. Gezien de grootte van het gewelf en de kosten die dit met zich meebrengt is deze mogelijkheid niet voor de hand liggend. Ten eerste moet er een stalen kooiconstructie gemaakt worden en zal de gehele constructie met een speciale kraan gelift moeten worden. Er zijn in Nederland slechts 1 of 2 hijskranen die dit werk kunnen verrichten. Bovendien is er een gevaar voor de ondergrond in het West-Vaardeke waar de kraan opgesteld moet worden. Tenslotte is er altijd een risico dat het geheel niet in zijn geheel gelift kan worden

Ad.2 Het gewelf wordt geheel verwijderd. De sluis wordt in onderdelen verwijderd op een dusdanige wijze dat de mogelijkheid bestaat om een herkenbaar en historisch gezien meest interessant onderdeel van de sluis terug te monteren en op een nog nader aan te wijze plaats terug te zetten. Er bestaat voor dit scenario ook draagvlak bij zowel RAAP als van Agtmaal. Er moet dan wel een uitgebreide documentatie komen van het gehele bouwwerk. Dat vindt momenteel plaats.

Ad. 3 Het geheel wordt verwijderd. Het bouwwerk wordt uitgebreid gedocumenteerd, maar het historisch element is weg. Dit is een optie, maar doet naar onze mening geen enkel recht aan de bijzondere historische status van het bouwwerk.

Besluit

Gezien het advies van RAAP, de constructeur van de firma van Agtmaal en de bijzondere historische betekenis van de sluis voor Oudenbosch heeft het college besloten om te kiezen voor optie 2:
* Het definitief verwijderen van het gewelf en het "demonteren" van de sluis

* Het tijdelijk opslaan van de sluis en in de komende maanden in overleg met Van Agtmaal te bepalen op welke wijze en op basis van welke condities de sluis teruggeplaatst wordt in het gebied;
* Het uitgebreid laten documenteren van het volledig bouwwerk.

Dit betekent tevens dat de archeologische vondst bij verwijdering uitgebreid archeologisch moeten worden onderzocht, waarbij tevens onderzoek dient plaats te vinden naast en onder de archeologische resten om mogelijk oudere resten en/of constructie-elementen op te sporen en te onderzoeken.

In overleg met het thans uitvoerend bureau RAAP dient een aangepast Programma van Eisen hiertoe te worden opgesteld, waarvoor goedkeuring door provincie en ROB dient te worden verkregen. Na overleg met de provincie is gebleken dat dit op een snelle en eenvoudige wijze te regelen valt. Hierdoor hoeft het werk niet te stagneren.

Op woensdag 15 december om 13.30 uur zal wethouder S.Dirven-van Aalst op de locatie aan de Kade (voormalig pand van der Gun) nadere uitleg geven en is er gelegenheid tot het maken van fotos op locatie. Berichttype Nieuws
Mutatiedatum 29/03/2005