Senaat debatteert over uitleg Grondwet
dinsdag 14 december 2004
De Eerste Kamer heeft dinsdag 14 december in een debat van bijna vier
uur met minister De Graaf (bestuurlijke vernieuwing) over de uitleg
van artikel 137 van de Nederlandse grondwet geschiedenis proberen te
schrijven. De uitkomst van het debat is nog ongewis.
Er komt een derde termijn nadat minister De Graaf terug is uit de
Nederlandse Antillen, waar hij de viering van vijftig jaar
Koninkrijksstatuut bijwoont. Aanstichter van het unieke debat was
PvdA-senator Erik Jurgens. Samen met Bert van den Braak van het
Parlementair Documentatie Centrum had Jurgens al in maart 2003 de
vraag opgeworpen of het niet in strijd met de Grondwet zou zijn als de
in januari 2003 gekozen Tweede Kamer de voorstellen tot wijziging van
de Grondwet zou behandelen.
Nadat de voorstellen tot herziening van de Grondwet (o.a. betreffende
het schrappen van de benoemde commissaris van de Koningin en de
burgemeester en de verankering van de samenwerkingsschool in de
Grondwet) door Tweede en Eerste Kamer waren aanvaard in eerste lezing,
volgden in mei 2002 periodieke verkiezingen voor een nieuwe Tweede
Kamer. Volgens Jurgens en Van den Braak zou de toen gekozen nieuwe
Kamer de grondwetsvoorstellen in tweede lezing hebben moeten
behandelen. Doordat het kabinet Balkenende I al na acht maanden viel
kwam het er niet van. De vertraging was mede een gevolg van een
verzuim van het aftredende kabinet Kok, dat de grondwetsvoorstellen na
de verkiezingen niet meteen weer had ingediend bij de Tweede Kamer.
Het artikel van Jurgens en Van den Braak in het dagblad Trouw leidde
tot vragen in de Tweede Kamer. SGP-er Van der Staaij vroeg minister
Remkes om opheldering. Deze liet weten dat er niets aan de hand was.
Later bleek minister De Graaf gevoeliger voor de opgeworpen vraag. Hij
vroeg de Raad van State, het hoogste adviesorgaan van de regering om
een reactie. De Raad van State liet in oktober 2003 weten dat art.
137, lid 4 van de Grondwet het behandelen van grondwetsvoorstellen in
tweede lezing door een volgende nieuwe Kamer niet in de weg staat. De
regering nam dit advies over en ook de Tweede Kamer tilde er niet
zwaar aan dat voor het eerst in de parlementaire geschiedenis een
tweede lezing van grondwetswijzigingen werd behandeld door een andere
nieuwe Kamer dan de grondwetgever bedoeld zou kunnen hebben.
De Tweede Kamer nam de voorliggende grondwetswijzigingen met de in
tweede lezing vereiste meerderheid van twee derden onlangs aan.
Alvorens de Eerste Kamer ook de tanden gaat zetten in de tweede lezing
kreeg Jurgens zijn collega's zover dat zij eerst een principieel debat
hielden over de door hem opgeworpen kwestie. In het grondwetdebat
kreeg de PvdA-senator dinsdag 14 december steun van de fracties van
GroenLinks, Socialistische Partij en SGP/ChristenUnie. De VVD en D66
stonden vierkant achter minister De Graaf die de gang van zaken met
een beroep op het advies van de Raad van State verdedigde. Het CDA
vond wel dat Jurgens 'een punt' had, maar vond toch ook dat de
regering in dit geval binnen de marges van de mogelijkheden, die de
Grondwet biedt, was gebleven.
In 1995 is het omstreden artikel 137 voor het laatst gewijzigd. Als
gevolg daarvan hoeft de Eerste Kamer voor een tweede lezing van een
grondwetswijziging niet meer te worden ontbonden en opnieuw gekozen te
worden door provinciale staten. De tekst van lid 4 is destijds ook
gestroomlijnd. Volgens de oude tekst zou ook naar de mening van de
Raad van State alleen de eerstvolgende nieuwe Tweede Kamer over
grondwetswijzigingen in tweede lezing hebben mogen beslissen. Volgens
de nieuwe tekst zou, naar het oordeel van de Raad van State, een
volgende nieuwe Tweede Kamer grondwetsvoorstellen in behandeling mogen
nemen.
Minister De Graaf voegde daar nog als argument aan toe, dat Nederland
geen 'valbijl' bij wetgeving kent, zoals bijvoorbeeld het Verenigd
Koninkrijk. Daar geldt dat alle wetsvoorstellen die niet zijn
behandeld voor de verkiezingen van een nieuw parlement vervallen. De
redering van de PvdA komt erop neer dat Nederland voor
grondwetsvoorstellen een valbijl zou invoeren, redeneerde minister De
Graaf. De PvdA-fractie zoekt nog naar mogelijkheden om zonder geweld
te doen aan haar uitleg van de Grondwet alsnog mee te doen aan de
behandeling in de senaat van de voorstellen tot wijziging van de
Grondwet in tweede lezing, begin volgend jaar.
Als winstpunt noteerden alle fracties in de senaat dat de regering
heeft toegezegd dat zij voortaan onmiddellijk na verkiezingen bij een
nieuwe Tweede Kamer voorstellen tot wijziging van de Grondwet in
tweede lezing aanhangig zal maken. Ook komt er een apart debat met de
Eerste Kamer over een notitie van minister De Graaf. In deze notitie
zal de minister aangeven hoe de kiezers meer bij wijzigingen van de
Grondwet betrokken kunnen worden. De oorspronkelijke bedoeling dat
kiezers zich over wijzigingen onmiddellijk en rechtstreeks zouden
moeten kunnen uitspreken is ver naar de achtergrond gedrongen. Al
sinds jaar en dag is het gebruikelijk om grondwet-verkiezingen te
laten samenvallen met periodieke of vervroegde verkiezingen. In de
verkiezingscampagnes sneeuwen grondwetswijzigingen meestal onder.
Tot slot had minister De Graaf nog een opsteker voor de senaat. Hij
zei: "Ik kom graag naar de Eerste Kamer om te debatteren over de
grondwet. Het debat van vandaag is interessant en relevant en van
belang voor de rechtswetenschap. Ik ervaar het als verdieping van onze
kennis over het staatsrecht. U heeft ook buiten deze Kamer een groot
gehoor".
Aan de informatie op deze site kunnen geen rechten worden ontleend.
Eerste Kamer der Staten Generaal