Den Haag, 8 december 2004
Bijdrage van Kris Douma (PvdA) aan de plenaire begrotingsbehandeling SZW
1. Voorzitter. De regering wil meer banen door het arbeidsaanbod te stimuleren. Deels terecht, maar doe dat dan ook! En deels heeft de regering gewoon de foute analyse, want er komen gewoon te weinig banen bij!
Even leek er sprake van een kleine economische opleving, maar die lijkt alweer te zijn verdampt. Het gaat de verkeerde kant uit. De werkloosheid stijgt, van een kwart miljoen mensen in 2001 naar meer dan een half miljoen volgend jaar. Er dreigt opnieuw een situatie van langdurige werkloosheid onder jongeren. De werkloosheid onder allochtonen stijgt weer, discriminatie op de arbeidsmarkt neemt toe. Het beleid van de regering jaagt vrouwen terug naar huis, weg van de arbeidsmarkt.
Volgens de regering ligt het probleem bij te weinig mensen die werken. Om mensen te prikkelen om te gaan werken verslechtert de regering de uitkeringen. Als je het als werkloze maar slecht genoeg hebt ga je vanzelf op zoek naar werk. Meer aanbod van arbeid zorgt voor lagere lonen. Die lagere lonen zorgen dan wel dat er meer banen komen. Dat is de letterlijk armoedige redenering van dit kabinet. Het kan anders. Want in de jaren negentig lukte het onder premier Kok wél om een gezonde economie te hebben met een goed stelsel van sociale zekerheid.
Deze regering zorgt juist voor méér werkloosheid. De regering draait stap voor stap al het beleid terug uit de paarse kabinetten dat is gericht op meer vraag naar arbeid. Ik noem het afschaffen van de SPAK per 2006, verdwijnen van banen in de WSW en beëindiging van de stimuleringsregeling ID banen. Er is niets voor in de plaats gekomen. De minister doet helemaal niets aan stimulering van de vraag naar arbeid.
Nederland was in de jaren negentig Europees een voorbeeld voor succesvol activerend arbeidsmarktbeleid. Die tijd is voorbij. In Europa zijn afspraken gemaakt dat iedereen binnen een jaar van werkloosheid een arbeidsmarktgericht aanbod krijgt. In Nederland lukt dat slechts voor 44%!! Nederland voldoet dus niet aan de Europese verplichtingen. Erger, de Nederlandse regering voldoet niet aan de verplichtingen aan de Nederlandse werkzoekenden. Graag uw reactie.
De meeste mensen willen graag werken. Alleen dreigen we weer in een situatie te komen van onvoldoende banen. De PvdA heeft in haar Beterbegroting een pakket maatregelen voorgesteld. Voor bevordering van de vraag gaat het om een loonkostenkorting voor ouderen (400 miljoen) en premieverlaging voor werkgevers (1,7 miljard). Die plannen zijn door het CPB doorgerekend en leveren een positief werkgelegenheidsresultaat op. Toch heeft de regering geen van onze plannen overgenomen. Of het beleid nu meer banen oplevert of niet, het kan de regering blijkbaar weinig schelen.
2. Voorzitter. De deelname van vrouwen op de arbeidsmarkt is door een slechte combinatie van Arbeid en Zorg nog onvoldoende
In Nederland is het aantal werkende vrouwen sterk gestegen. Toch is het nog te laag. Vooral omdat vrouwen nog teveel vast zitten in deeltijdbanen. We moeten vooral zorgen dat al die vrouwen die graag betaald werk willen, maar dat om allerlei redenen niet doen, in de gelegenheid worden gesteld dat juist wél te doen.
De regering had zichzelf verplicht tot 50.000 herintredende vrouwen. Het resultaat tot op heden is nog geen 3000. Ik hoop toch dat de minister ons iets kan vertellen hoe die 50.000 alsnog gehaald gaan worden?
We hebben de afgelopen tijd de invoering van de nieuwe regeling voor kinderopvang goed in de gaten gehouden. Wat blijkt? De administratieve rompslomp voor werkende ouders is een drama. De contracten met de centra voor kinderopvang worden omgezet van jaarcontracten in urencontracten. Dat is veel minder flexibel. Tegelijk stijgen de kosten van kinderopvang. De werkgevers trekken hun bijdrage in of verminderen die. De onzekerheid neemt toe. Steeds meer vrouwen trekken zich terug van de arbeidsmarkt om weer zelf voor de kinderen te gaan zorgen. Vrouwen die werkloos worden kunnen de kosten van kinderopvang al helemaal niet meer dragen en laten hun kinderopvang vervallen. Dat maakt het nog moeilijker weer aan de slag te gaan.
In de Beterbegroting hebben wij voorstellen gedaan over een basisvoorziening voor kinderopvang. Kinderopvang wordt voor bedrijven gratis en voor ouders goedkoper. De regering heeft onze plannen afgewezen. Misschien verandert de minister nog van mening? Maar hij zal toch tenminste iets moeten doen voor mensen die in de WW komen en die gedurende het eerste halfjaar de kosten van kinderopvang niet kunnen betalen. Daarmee komen ze verder af te staan van herintreding op de arbeidsmarkt, wat absoluut moet worden voorkomen. Graag uw reactie.
3. Voorzitter. Intensivering van de aanpak van de nieuwe jeugdwerkloosheid is nodig
Opnieuw dreigt een generatie jongeren langdurig zonder werk te zitten. De regering heeft Hans de Boer aan het werk gezet om banen voor jongeren te zoeken. Maar hij wordt met lege handen op pad gestuurd. Wij stellen voor dat werkgevers voor jongeren met een loon tussen minimumloon en 110% WML geen werkgeverspremies meer hoeven te betalen. Dit maakt deze werknemers veel goedkoper. De maatregel geldt voor jongeren met een grote deeltijdbaan of voltijds dienstverband. Afschaffing van de premies voor jongeren op het minimumloon kost circa 200 miljoen Euro. Dat bedrag kan gemakkelijk gevonden worden in de huidige reserves in de WW-fondsen. Graag uw reactie.
4. Voorzitter. Voor de PvdA is het overduidelijk: discriminatie op de arbeidsmarkt hindert de integratie van allochtonen
Eric en Abdel schrijven identieke sollicitatiebrieven. Eric wordt uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek, Abdel niet. Maar Eric en Abdel zijn één en dezelfde allochtone jongen. Het is duidelijk: we hebben te maken met onaanvaardbare discriminatie op de arbeidsmarkt. Iedereen vindt dat betaalde arbeid een belangrijke bijdrage levert aan integratie. Dat vinden allochtonen zelf ook! Maar de roep om integratie verliest aan geloofwaardigheid als aan de voordeur van bedrijven de deur in je gezicht wordt dichtgegooid.
Bij krapte op de arbeidsmarkt worden werkgevers kleurenblind, zei Hans de Boer gisteren. Vanaf begin jaren negentig werd de achterstand van allochtonen op de arbeidsmarkt inderdaad kleiner. Maar die inhaalrace lijkt nu om te slaan in een afvalrace. Ook al stijgt het gemiddelde opleidingsniveau van allochtone jongeren, toch neemt de werkloosheid toe. In 2003 nam de werkloosheid onder etnische minderheden toe naar 14 procent. Jongeren uit etnische minderheden zijn tweemaal zo vaak werkloos als autochtone jongeren.
De beschamende verhalen over toenemende discriminatie op de arbeidsmarkt, laten zien dat maatregelen nodig zijn. Er zullen gedragscodes moeten komen dóór en vóór bedrijven, gericht op het tegengaan van discriminatie en racisme. De arbeidsinspectie moet op naleving van de wetgeving tegen discriminatie scherp toezien. De minister moet eventueel undercoverinspecteurs inzetten, de Arbeidsinspectie er achteraan sturen en veelplegers vervolgen. Ik citeer de aanbevelingen van de Commissie Blok die de Kamer unaniem heeft overgenomen: Negatieve beeldvorming wordt vooral bestreden door het versterken van de sociaal-economische positie en arbeidsparticipatie. En iets verderop: Discriminatie wordt actief vervolgd. Tot nu toe heeft de minister die aanbeveling niet opgevolgd. Graag uw reactie.
5. Voorzitter. Om onze economie en werkgelegenheid te verbeteren moeten we slimmer werken, onder andere door scholing van werkenden
In 1999 deed jaarlijks één op de zeven werknemers mee aan scholing. Zeker gezien de vergrijzing en het feit dat met name laaggeschoolde en oudere werknemers weinig deelnemen is dat onvoldoende. Bovendien zijn er duidelijke aanwijzingen dat de scholingsinspanningen sinds 1999 met bijna 25% zijn gedaald! In een bloeiende economie zijn werkgevers bang goede mensen kwijt te raken. In een slechte economische situatie is er geen geld voor scholing. Zo is er altijd wat! Werknemers zijn soms bang voor verlies van hun baan omdat hun werkgever bij een scholingsverzoek vraagt He, wil je weg? Ze blijven zitten waar ze zitten.
Dat spiegelgevecht van werkgevers en werknemers leidt tot onderinvestering. Het is een klassiek voorbeeld van het falen van de markt. We hebben een beter opgeleide beroepsbevolking hard nodig. Daarom moet de overheid een handje helpen. Actieve werkgevers mogen dus beloond worden. Dat kan door deze werkgevers een gerichte lastenverlichting te geven via een korting op de WW-premie. Ondernemingen worden zo gestimuleerd hun investeringen in de scholing van werkenden substantieel te verhogen. Bovendien wordt die WW-premiekorting deels terugverdiend omdat werknemers na een eventueel ontslag sneller een nieuwe baan vinden. Graag uw reactie.
6. Voorzitter. Samenvattend. Wat wij van de regering verwachten is:
* dat ze niet blijft steken in bevordering van het arbeidsaanbod, maar ook een beleid voert om de vraag naar arbeid te stimuleren;
* dat er eindelijk een sluitende aanpak komt voor alle mensen die zonder werk komen te zitten, jong en oud, man en vrouw, allochtoon en autochtoon
* verbetering van de regeling voor kinderopvang, zeker voor mensen die net werkloos zijn geworden en die we snel weer aan het werk willen hebben
* stimulering van de vraag naar jongeren, door een premievrijstelling voor werkgevers die jongeren aannemen op of net boven het wettelijk minimumloon
* een actief vervolgingsbeleid tegen discriminatie op de arbeidsmarkt
* en een korting op de WW-premie voor werkgevers die meer dan gemiddeld investeren in scholing van werkenden.
Partij van de Arbeid