Ministerie van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer Postbus 90801
2509 LV Den Haag
der Staten-Generaal Anna van Hannoverstraat 4
Binnenhof 1a Telefoon (070) 333 44 44
Telefax (070) 333 40 33
2513 AA Den Haag
Uw brief Ons kenmerk
AI/AMF/04/81106
Onderwerp Datum
aanhoudende illegale arbeid in tuinbouw 30 november 2004
Tijdens het "Vragenuurtje" van 26 oktober j.l. zijn vragen gesteld naar aanleiding van
zorgelijke berichten over aanhoudende illegale arbeid in de tuinbouw. Met betrekking
tot een drietal onderwerpen heb ik aangegeven hierop terug te komen. Deze
onderwerpen zijn omkering bewijslast, aanpak van huisjesmelkers in het kader van
integrale overheidsaanpak van illegale arbeid en van de organisatie achter constructies
die in de tuinbouw worden toegepast om de Wet arbeid vreemdelingen te omzeilen. In
het navolgende informeer ik u nader omtrent deze onderwerpen.
Omkering bewijslast
Tijdens het "Vragenuurtje" heb ik gezegd dat binnen het Ministerie van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid wordt nagedacht over de vraag of omkering van de bewijslast voor
overtreding van de Wet arbeid vreemdelingen mogelijk is. Aanleiding hiervoor is dat
inspecteurs van de Arbeidsinspectie bij het uitvoeren van de toezichthoudende taak
(indien daarbij geen vreemdelingenpolitie aanwezig is) in het kader van de Wet arbeid
vreemdelingen steeds vaker worden geconfronteerd met arbeidskrachten, van wie de
juiste identiteit niet aanstonds kan worden vastgesteld. Het niet kunnen of willen
voldoen aan identiteitsverplichtingen bemoeilijkt de controle op de naleving van de Wet
arbeid vreemdelingen in ernstige mate of wordt daardoor onmogelijk gemaakt. In een
aantal gevallen is sprake van feiten en omstandigheden, op basis waarvan de
Arbeidsinspectie redelijkerwijs kan vermoeden dat de Wet arbeid vreemdelingen wordt
overtreden. Zolang de identiteit van de arbeidskrachten echter niet vaststaat, kan de
Arbeidsinspectie geen overtreding van de Wet arbeid vreemdelingen vaststellen en niet
handhavend optreden.
De controle zou effectiever uitgevoerd kunnen worden indien voor de werkgever, in
gevallen waarin de Arbeidsinspectie redelijkerwijs kan vermoeden dat de Wet arbeid
2
vreemdelingen wordt overtreden, een zogenaamde omgekeerde bewijslast geldt. Met het
kunnen toepassen van omgekeerde bewijslast zou de druk op de werkgever verhoogd
kunnen worden en wordt door het opleggen van sancties voorkomen dat de werkgever
indirect voordeel haalt uit een arbeidskracht, die zich niet wil of kan identificeren.
Momenteel wordt onderzocht in hoeverre deze vorm van omgekeerde bewijslast
juridisch mogelijk is en zo ja, in welke vorm en onder welke voorwaarden. Ik kom
hierop terug zodra hierover meer duidelijkheid bestaat.
Huisjesmelkers
Met betrekking tot integraal overheidsoptreden tegen illegale arbeid en de aanpak van
huisjesmelkers kan ik u melden dat in het kader van de repressieve aanpak door diverse
interventieteams in op dit moment lopende projecten ook wordt gecontroleerd op
illegale bewoning en of zich daarbij vormen van overlast voordoen. Voorts wordt
gecontroleerd op misbruik van vereiste gemeentelijke vergunningen of het geheel
ontbreken daarvan.
Het interventieteam in Utrecht tracht via de controle-acties in het gebied
Amsterdamsestraatweg ook te komen tot beëindiging van clandestiene bewoning en
onderverhuur. In Brabant-zuidoost wordt gecontroleerd op illegaal wonen, de daaruit
voortvloeiende zwarte inkomsten en de met illegale bewoning gepaard gaande
onveiligheid in woonomstandigheden. Er vinden huisvestingscontroles plaats waarbij
met name van de zijde van de gemeenten inbreng is op het gebied van brandveiligheid,
hygiène en gebruik van opstallen. Het interventieteam in de wijk Transvaal te Den Haag
controleert ook op vestigingsvergunningen en het gebruik of de exploitatie van
gebouwen (o.a. gebruik voor illegale kamer-verhuur, of exploitatie als belwinkel of als
recreatieinrichting). In het interventieproject Sofinummer-/ID-fraude te Rotterdam wordt
gecontroleerd of illegale arbeidskrachten die op vals ID/sofinummer werken een beroep
doen op gemeentelijke voorzieningen en of zij illegaal gehuisvest zijn. Het Horeca
Interventie team tracht via de werkplekcontroles ook illegale bewoning vast te stellen te
bestrijden en de met illegale bewoning samenhangende misstanden in de horeca-branche
tegen te gaan.
Aanpak organisatie achter constructie
Met betrekking tot de vragen van de heren Bruls (CDA) en de Wit (SP) of achter de
constructie in de tuinbouw niet een criminele organisatie zit, die vanuit strafrechtelijke
hoek fors aangepakt moet worden meld ik u het volgende.
De constructie in de tuinbouw houdt in dat agrarische producten van te voren (op papier)
aan een buitenlands bedrijf worden verkocht en de koper met eigen personeel komt
oogsten. Dergelijke koop/verkoop constructies zijn niet nieuw en bestaan al sinds begin
jaren `90. Bij de uitvoering van de constructies maken de organisatoren zich veelal
schuldig aan diverse strafbare feiten. Niet zelden worden sociale verzekeringen en
belastingen ontdoken, worden werknemers illegaal tewerk gesteld tegen lonen die ver
onder de marktconforme/CAO beloning liggen en worden arbeidsomstandigheden- en
voorwaarden met voeten getreden. Dit geheel wordt overgoten met een geraffineerd
opgezette schijnconstructie die uitsluitend in het leven is geroepen om de wettelijke
regelingen te omzeilen. Om de organisatoren van dergelijke juridische constructies
strafrechtelijk aan te pakken is vaak een intensief strafrechtelijk onderzoek nodig
waarbij alles in het werk wordt gesteld om de schijnconstructie te ontmantelen. Hiervoor
3
is dikwijls de inzet van bijzondere opsporingsbevoegdheden noodzakelijk. De SIOD is
binnen het domein van SZW de organisatie die dergelijke criminele organisaties
strafrechtelijk onderzoekt. Bij dergelijke onderzoeken wordt naast premie- en
belastingontduiking tevens valsheid in geschrift en georganiseerde illegale
tewerkstelling ook deelname aan een criminele organisatie ten laste gelegd.
Of de organisatoren van dergelijke constructies als criminele organisaties kunnen
worden aangemerkt is afhankelijk van de feiten en omstandigheden. Met betrekking tot
het zogenoemde Agri 2-onderzoek heeft de arrondissementsbank in Den Bosch
geconcludeerd dat er geen sprake was van een criminele constructie. Het Hof in
Amsterdam daarentegen heeft in 2001 de organisatoren van een soortgelijke constructie
veroordeeld tot gevangenisstraffen oplopend tot 40 maanden. Deze veroordeling was
mede gebaseerd op de deelname aan een criminele organisatie.
De Staatssecretaris van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid,
(H.A.L. van Hoof)
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid