25-11-2004
Duurzaam Inkopen door de overheid: het begin is er
(@ Nieuwsbrief Stichting Milieukeur, nr. 43, september 2004)
Met een inkoopvolume van rond de 30 miljard op jaarbasis is de
overheid met gemak de grootste `afnemer' op de Nederlandse markt voor
producten en diensten. Als die megaklant nu eens uitsluitend duurzaam
zou inkopen, door milieu- en sociale criteria te gebruiken, op alle in
aanmerking komende producten en diensten?
In 1997 ging het programma Duurzaam Inkopen (DI) van start, bedoeld om
inkopers bij de overheid (rijk, provincies, gemeenten, waterschappen)
te motiveren én instrumenten te verschaffen om duurzaamheid een rol te
laten spelen bij de inkoopprocessen. Nu, zeven jaar later, heeft
SenterNovem een evaluatie uitgevoerd. Een steekproef, die moest
uitwijzen in hoeverre inkopers bij `de overheid' nu werkelijk bezig
zijn met duurzaam inkopen. Christel Ankersmit, bij het ministerie van
VROM beleidsmatig belast met het project, vat het evaluatierapport
aldus samen: `Het begin is er, het huiswerk is gedaan, de
uitgangspunten zijn goed, maar nu gaat het om het doen.'
Bij het onderzoek, bleek dat in 20% van de gevallen een
overheidsinkoper overwegingen van duurzaamheid een rol laat spelen bij
de keuze van het product of dienst. Op papier, PC's en de inkoop van
elektriciteit wordt momenteel het beste gescoord; dat is ook niet
verwonderlijk, want de markt voor dit soort producten is al aan het
verduurzamen. Op de inkoop en aanbesteding van biologische catering en
duurzaam geproduceerd hout, maar ook schone voertuigen valt echter nog
veel te winnen. Er is overigens een `lichte' definitie gehanteerd van
het begrip `duurzaam'; hetgeen betekent dat men ook duurzaam inkoopt
als er ongebleekt papier wordt ingekocht en dat niet per sé
kringlooppapier de maatstaf is. Het gaat er nu vooral om bij die
productgroepen waar al duurzaam wordt ingekocht, de lat wat hoger te
leggen en met die productgroepen waar duurzaamheidscriteria nog niet
of nauwelijks een rol spelen, een begin t emaken.
Stap in de goede richting
Doel van DI is en blijft versterking van de vraag naar duurzame
producten en diensten, om de leveranciers te stimuleren deze producten
en diensten aan te bieden. Tijdens de informele milieutop in juli 2004
in Maastricht werd daar nog door EUCommissaris Wallström de wens aan
toegevoegd om overheden alléén nog innovatieve producten te laten
kopen, die het milieu minder belasten. In dat kader is 20% nog niet
meer dan een stap in de goede richting. Het streven is, aldus
Ankersmit, om binnen enkele jaren te klimmen naar 50% duurzame
overheidsinkoop. Essentieel bij het streven naar duurzame
overheidsinkoop is uiteraard het antwoord op de vraag: wanneer is een
inkoop duurzaam, welke criteria worden er gehanteerd? Het zou voor de
hand liggen als, bij de producten waarvoor Milieukeur bestaat,
Milieukeur als eis zou worden gehanteerd. `Maar dat mag een overheid
helaas niet. Ook het Europees Ecolabel of de FSC-keur voor tropisch
hout mag een overheidsinkoper niet als eis stellen', vertelt
Ankersmit. `De EU-regels voor de interne markt verbieden dat, omdat
het discriminerend kan werken voor leveranciers die hetzelfde product
of dienst kunnen aanbieden, zonder dat het vrijwillige Milieukeur
eraan verbonden is. Wél kunnen de onderliggende criteria van de
diverse keurmerken gebruikt worden. Deze kan de overheidsinkoper
opnemen in zijn Programma van Eisen. Dergelijke duurzaamheidscriteria
zijn intussen voor 28 productgroepen geformuleerd; deze zijn te vinden
op www.duurzaaminkopen.novem.nl. Bij het vaststellen van die criteria
is dankbaar gebruik gemaakt van de criteria van Milieukeur'. Het
keurmerk geeft dan aan dat aan de onderliggende criteria wordt
voldaan.
De criteria zijn gepubliceerd als handreiking voor de vele honderden
overheidsinkopers, niet als verplichting. De inkopers kunnen de
criteria raadplegen als ze, dankzij informatie vanuit het programma DI
of op last van hun politieke en ambtelijke leiding, op zoek gaan naar
mogelijkheden om duurzaam in te kopen. Van dwang van bovenaf, vanuit
`Den Haag', kan geen sprake zijn. Wel heeft het kabinet aangegeven dat
een duurzame bedrijfsvoering door overheden een belangrijke voorwaarde
is om te komen tot duurzame ontwikkeling. Het gaat er nu om daar
concrete invulling aan te geven. Dat betekent onder meer dat, zoals in
het evaluatierapport ook wordt aanbevolen, communicatie een belangrijk
instrument zal zijn om de overheidsinkopers op het spoor van duurzame
inkoop te krijgen.
Alle rechten voorbehouden. © Novem
Novem