Stafdienst Voorlichting telefoonnummer 070-3183040
Den Haag, 14 oktober 2004
Bijdrage van Hannie Stuurman (PvdA) aan het plenaire debat Wet arbeid en zorg; langdurend zorgverlof
Vandaag zou een heugelijke dag voor ons als PvdA kunnen zijn. Na vele jaren van grote inspanning vooral van mijn fractie kunnen wij mogelijk vandaag eindelijk een streep gaan zetten onder het wettelijke recht op langdurend zorgverlof.
In juli 2002 is er een wetsvoorstel tot de wijziging van de Wet arbeid en zorg en enige andere wetten in verband met het tot stand brengen van een recht op langdurend zorgverlof en het aanbrengen van enkele verbeteringen gelanceerd. Dit voorstel geeft werknemers een wettelijk recht op langdurend zorgverlof, zonder behoud van loon, voor de verzorging van een levensbedreigend zieke partner, kind of ouder. Het verlof kan opgenomen worden gedurende een aaneengesloten periode van maximaal 12 weken, voor ten hoogste 6 maal de arbeidsduur per week per jaar, voor maximaal de helft van de arbeidsduur per week. Oorspronkelijk zou dit verlof gefinancierd worden door de financieringsregeling loopbaanonderbreking met een verhoogde uitkering tot 70% van het wettelijke minimumloon. Helaas heeft de regering besloten om de financieringsregeling te laten vervallen.
De regering vindt dat werknemers en werkgevers zelf verantwoordelijk zijn voor de financiering. Met de in te voeren levensloopregeling heeft de regering een financieringsregeling voor ogen die voor alle vormen van onbetaald verlof zou kunnen worden gebruikt.
Het zal de minister natuurlijk niet verbazen dat wij als PvdA vinden dat het belangrijk is dat er een wettelijke basis komt voor langdurend zorgverlof. Ik begon mijn inbreng daar ook mee. Zeker als we spreken over arbeidsparticipatie van de vrouw, maar ook over de betere verdeling van arbeid en zorg tussen man en vrouw. Het moge duidelijk zijn dat deze wet ook voor de man een betere mogelijkheid creëert om zorgtaken op zich te gaan nemen. Ik sluit mij ogen er niet voor dat deze mogelijkheid ook in bepaalde sectoren en CAO s al aanwezig was, echter, door middel van een wettelijke regeling doorbreek je voor een grotere groep mensen de barrière om zorgtaken op zich te gaan nemen. Door een wettelijke regeling te treffen, is het voor werknemers namelijk duidelijk dat, wanneer zij geconfronteerd worden met een kind, partner of ouder die levensbedreigend ziek is, zij voor de noodzakelijke zorg een beroep kunnen doen op een langdurend zorgverlof. Dit laat onverlet dat werknemers en werkgevers zelf afspraken kunnen maken omtrent langdurend zorgverlof, zoals hiervoor al aangegeven, bijvoorbeeld bij de arbeidsvoorwaarden of bij CAO. Met de wettelijke regeling komt er een minimumregeling voor gevallen waarin niets geregeld is, of werknemer en werkgever er samen niet uitkomen.
Financiering
De PvdA betreurt het feit dat er naast een wettelijk recht op onbetaald langdurend zorgverlof geen recht meer op een (collectief gefinancierde) basisuitkering bestaat. Uit onderzoeken met betrekking tot ervaringen uit andere landen hebben wij kunnen afleiden dat een gemeenschappelijke basis van groot belang is. Een collectieve financiering houdt het best rekening met spreiding van risico s; dat is met name van belang voor werkgever met een klein bedrijf en voor werkgevers die te maken krijgen met een relatief groot aantal werknemers die verlof gaan opnemen. Wellicht nog belangrijker is dat op die manier vermeden wordt dat werkgevers de kosten van verlof afwentelen op de verlofganger. Uit onderzoek blijkt ook dat langdurend zorgverlof naast kosten ook baten biedt, zoals lager ziekteverzuim en bevordering van de arbeidsparticipatie van de vrouw, hetgeen ik hiervoor ook al heb opgemerkt. Ik spreek de hoop uit dat de Minister het vorengaande enigszins erkent, zodat hij mogelijk terug wil keren naar de situatie van voor de derde nota van wijziging waarin de financiële voorziening is afgeschaft. Helaas ben ik ook reëel en ga ik toch van de slechtst mogelijke situatie uit; geen financieringsmogelijk.
Hoe werknemers die een beroep doen op het langdurend zorgverlof dit moeten financieren is nog niet geheel duidelijk. De besluitvorming over de levensloopregeling die de regering wil inzetten voor alle vormen van verlof moet nog plaatsvinden. De regering meent dat mensen tot die tijd gebruik kunnen maken van hun spaarloonregeling en van de fiscale verlofregeling maar dan moet je als werknemer wel een dergelijke regeling hebben en een vooruitziende blik. Hoe kun je anticiperen op toekomstige gebeurtenissen waarvan je vaak niet weet dat ze gaan gebeuren? Hoeveel ouders gaan er van uit dat ze hun kind stervensbegeleiding moeten gaan geven? Deze stelling geldt ook als de levensloopregeling van kracht zal gaan zijn. Voorzover wij nu kunnen inschatten en ook onderzoeken bevestigen dit, levert het levensloopsysteem geen positief beeld ten opzichte van arbeid en zorg op. Ik leid dit af uit de emancipatie effect rapportage. Ik word toch niet echt enthousiast van de gemeten effecten op bv de emancipatie van de levensloopregeling. Dit kan alleen ondervangen worden als en dan treed ik in herhaling de financiering goed geregeld is, dus dat aan het recht op verlof ook een recht op financiering van het verlof bestaat conform het eerste voorstel van wet.
Als dan vervolgens de levensloopregeling er eenmaal is, is daarmee niet direct het financieringsprobleem opgelost. Het kost namelijk tijd om een verlofpotje op te bouwen en helaas laat een levensbedreigende ziekte zich niet uitstellen tot er voldoende tegoed is opgebouwd om tijdens het onbetaald langdurend verlof niet financieel ten onder te gaan. Daarnaast is het natuurlijk de vraag of huishoudens bewust vooraf de keuze maken om te gaan sparen voor zorgverlof. Niemand kan voorzien of en wanneer ouders veel of weinig hulp nodig zullen hebben. Dit geldt nog sterker voor intensieve mantelzorg aan anderen, zoals partners of kinderen. Het is belangrijk dat er voor werknemers die niet in staat zijn voldoende financiële reserve op te bouwen een vangnetconstructie bestaat. Wij vragen de minister hierop te reageren. Verder stellen wij voor dat tot de nieuwe wet VUT / prepensioen / levensloopregeling in werking treedt de financiering voor langdurend verlof in stand blijft. Hierdoor kan voor de zorg voor levensbedreigende zieke kinderen een beroep gedaan worden op de financieringsregeling loopbaanonderbreking. Wij willen graag de minister in overweging mee geven om naast de ouderschapsverlofkorting een zorgverlofkorting te introduceren.
Amendement
Duur en omvang verlof
Op dit moment is het voorstel dat het verlof over maximaal 18 weken kan worden uitgesmeerd. Deze begrenzing werd ontleend aan de financiering loopbaanonderbreking, welke regeling de regering nu voornemens is te schrappen. Er worden geen andere, zelfstandige argumenten genoemd die deze grens van 18 weken onderbouwen. Een levensbedreigende ziekte kan dan wel eindig zijn, wanneer het eindig is laat zich moeilijk voorspellen en zeker niet vangen in regels. Hier dient een ander objectiveerbare omschrijving van de verlofduur gehanteerd te worden. Als het langdurend zorgverlof ondergebracht gaat worden in de Wet arbeid en zorg vindt mijn fractie dat het de duidelijkheid ten goede komt wanneer er voor de begrenzing van het verlof wordt aangesloten bij de begrenzing van het ouderschapsverlof in deze wet. Wij zijn derhalve van mening dat het recht op langdurend zorgverlof 13 maal de arbeidsduur per week dient te bedragen (in een aaneengesloten periode van maximaal 6 maanden) of voor zolang als de levensbedreigende ziekte voortduurt.
Amendement
Kring van rechthebbenden en zorgbehoevenden.
Allereerst wil ik opmerken dat ik mijn amendement onder nummer 10 intrek.
De formule van de minister is dat de kring van rechthebbenden en zorgbehoevenden diegenen zijn waarvan de nauwe band met de werknemer objectief vast te stellen is. Met deze formule komt de minister tot de zeer beperkte kring van eigen ouders, kind(eren) en partner. Een verruiming van deze kring is heel goed mogelijk naar alleenwonende familieleden of goede vrienden, waarbij de nauwe band met de werknemer ook objectief vast te stellen is. Het is maar net hoe je de nauwe band met de werknemer definieert. Wij zien echter veel meer in de mogelijkheid van de keuzekaart. Mevrouw Tonkens zal samen met mij daarvoor een amendement indienen, die de mogelijkheid van een keuzekaart, naast de reeds genoemde kring van rechthebbenden en zorgbehoevenden introduceert. Wij zijn zeer benieuwd naar de reactie hierop van de Minister. De stukken die hierover reeds zijn gewisseld, naar aanleiding van de motie van mevrouw van Gent, geven ons geen voldoende uitleg, waarom de keuzekaart niet tot de mogelijkheden zou kunnen behoren. (amendement)
Uit alle stukken blijkt duidelijk dat de minister niet voornemens is om het recht op langdurend zorgverlof ook van toepassing te verklaren voor zelfstandigen en vrije beroepsbeoefenaren. De minister is de mening toegedaan dat er bij deze beroepsgroep geen gezagsverhouding en arbeidsverplichting bestaat. Dat is voor onze fractie geen voldoende argumentatie, want in geval van terminale zorg zien zij zich voor dezelfde problemen geplaatst als andere werknemers. Daarom wil ik nogmaals de vraag stellen: Waarom geen recht op langdurend zorgverlof voor deze groep?
Clausulering: In het wetsvoorstel wordt gesproken over clausulering op het verlofrecht. De werkgever zou het verlof moeten kunnen weigeren als er sprake is van een zodanig zwaarwegend bedrijfs- of dienstbelang dat het belang van de werknemer daarvoor zou moeten wijken. Wij achten het zo goed als ondenkbaar dat in geval van een terminale zieke partner, kind of ouder zwaarwegende bedrijfsbelangen in redelijkheid en billijkheid zouden prevaleren boven de zorgbehoefte van de werknemer. U zult begrijpen dat wij als PvdA ons niet kunnen vinden in de clausulering; ik verwijs in dat kader naar het recht op ouderschapsverlof, dat een ongeclausuleerd wettelijk recht is. Ik zou in dat kader dan ook graag van de minister een goed en gemotiveerde uitleg willen krijgen waarom ik alsnog niet zou behoeven te besluiten alsnog een amendement in te dienen om de geclausuleerdheid weg te krijgen.
Afwijkingsmogelijkheden
Bezwaarlijk is dat het moeizaam bereikte compromis over afwijkingsmogelijkheden voor sociale partners bij de Wet Arbeid en Zorg nu als vanzelfsprekend uitgangspunt wordt genomen, terwijl er juist ten aanzien van langdurend zorgverlof, waarbij het gaat om zeer ernstige situaties in de persoonlijke sfeer veel voor te zeggen valt uit te gaan van dwingend recht. In dat kader verwijs ik naar het amendement onder nummer dat mevrouw Tonkens mede namens mij heeft ingediend. Zij zal in haar termijn daarop nader ingaan.
Samenvattend kan ik stellen dat wij blij zijn met deze wettelijke regeling, maar dat wij nog blijer zullen zijn als de minister onze amendementen zou willen overnemen. Een goede wettelijke regeling voor langdurend zorgverlof waarin het recht op verlof duidelijk wordt vastgelegd is essentieel voor een goede verdeling van arbeid en zorg en kan een impuls geven tot een grotere mate van emancipatie van zowel vrouwen als mannen.
Partij van de Arbeid