In dit protocol wordt een handleiding gegeven voor het beoordelen van cliënten op het zeer moeilijk
plaatsbaar (ZMP) zijn.
1. Doelgroep van het protocol
Het protocol wordt niet bij elke cliënt toegepast. Voor de verschillende uitkeringspopulaties zijn een aantal
preselecties gemaakt.
WW-populatie
Een preselectie bij de WW-populatie vindt plaats op basis van de fase-indeling door CWI. Van fase 11 en
fase 2-cliënten kan in principe worden uitgegaan dat zij niet zeer moeilijk plaatsbaar zijn. Het protocol
wordt bij hen niet toegepast. Hieruit volgt dat fase 3 en 4 -cliënten mogelijk wel zeer moeilijk plaatsbaar
zijn. Bij hen wordt het protocol wel toegepast. De fase-indeling wordt door het CWI in de toekomst ver-
vangen door de indeling A (fase 1) en B (fase 2,3,4). Uit de B-groep dient te zijner tijd te worden onder-
zocht in hoeverre daar een nadere selectie op dient plaats te vinden. De uitkeringsduur kan daarbij een in-
dicator zijn.
WAO/WAZ-populatie
Een preselectie bij de WAO/WAZ-populatie vindt plaats op basis van de uitkeringsduur (minimaal één
jaar) in combinatie met een periode waarin niet gewerkt is. WAO'ers die (part-time) werken of recente
werkervaring hebben (minder dan één jaar geleden), worden geacht niet ZMP te zijn. Deze werkervaring
moet tenminste zes maanden hebben geduurd, aansluitend bij de definitie van duurzame plaatsing. Het
werken op arbeidstherapeutische basis wordt bij het vaststellen van de werkervaring buiten beschouwing
gelaten.
Bij WAO'ers ouder dan 55 jaar wordt het protocol altijd toegepast.
Wajongpopulatie
Bij de Wajong-populatie wordt het protocol standaard bij iedere cliënt toegepast.
Uitzonderingen
De reïntegratiecoach heeft de mogelijkheid om, beargumenteerd, in uitzonderingsgevallen cliënten die als
gevolg van deze preselectie niet op ZMP beoordeeld hoeven te worden, toch te beoordelen op ZMP.
1 Voorzover zij bij UWV terechtkomen.
1
2. Beoordeling op indicatoren
Het protocol bestaat uit een beoordeling van de situatie van de cliënt en de in te zetten reïntegratiemidde-
len op drie indicatoren. De reïntegratiecoach/arbeidsdeskundige beoordeelt per indicator of de cliënt zeer
moeilijk plaatsbaar is. Hij komt tot dit oordeel indien er belemmeringen aanwezig zijn die niet met regu-
liere reïntegratie-instrumenten binnen een regulier gefinancierd reïntegratietraject (50-50) verholpen kun-
nen worden. Het gaat dus om de relatie tussen de benodigde in te zetten instrumenten en de risico's die
daarmee samenhangen: instrumenten die niet in een regulier gefinancierd traject worden ingezet.
De uitkomst kan zijn:
-
de cliënt is op basis van één indicator ZMP;
-
de cliënt is niet op basis van één indicator ZMP, maar op basis van een combinatie van verschillende in-
dicatoren zeer moeilijk plaatsbaar;
-
de cliënt is niet ZMP op basis van de indicatoren.
De toepassing van het protocol mondt uit in een verslag waarin per indicator beargumenteerd wordt aange-
geven of er belemmeringen zijn die leiden tot de beoordeling ZMP. Ook voor cliënten die als (voorlopig)
niet plaatsbaar worden beoordeeld, moet op deze manier verslag worden gedaan.
Uitzonderingen
In uitzonderingsgevallen is er ruimte om te besluiten op basis van andere indicatoren dan in het protocol
genoemd, dat iemand als ZMP wordt beoordeeld. Voor deze gevallen dient een second opinion-procedure
te worden opgesteld. Pas indien ook na een second opinion tot hetzelfde oordeel wordt gekomen, wordt de
cliënt als ZMP beoordeeld.
3. De indicatoren
1. Aanwezigheid van direct in een beroep toepasbare vaardigheden en kennis
Indien blijkt dat een cliënt geen direct in een beroep toepasbare vaardigheden en/of kennis heeft, is dat op
zichzelf onvoldoende reden om de betrokkene ZMP te achten. Indien dit in een regulier gefinancierd (50-
50) traject dan wel in een traject dat naar verwachting duurder zal zijn dan de gemiddelde trajectprijs (
5.000,-) niet verholpen kan worden, is er sprake van een zeer moeilijk plaatsbare cliënt. Afwezigheid van
direct in een beroep toepasbare vaardigheden en/of kennis kan een gevolg zijn van het feit dat:
-
iemand langdurig buiten het arbeidsproces heeft gestaan;
-
dat het vorige beroep inmiddels op de relevante arbeidsmarkt is uitgestorven (bijvoorbeeld uitkeringsge-
rechtigden die voorheen in de grafische industrie werkzaam waren waar oude technieken inmiddels ge-
heel zijn vervangen, of in de textielindustrie die inmiddels grotendeels is verplaatst naar het buitenland;
-
dat iemand vanwege medische belemmeringen zijn oude vaardigheden niet meer kan inzetten.
2
Deze indicator, de afwezigheid van direct in een beroep toepasbare vaardigheden en kennis, zal voor
slechts een kleine groep cliënten opgaan, omdat de meeste cliënten wel over enige vaardigheden beschik-
ken of met een regulier traject voldoende vaardigheden bijgebracht kunnen worden.
Direct in een beroep toepasbare vaardigheden en kennis zijn als volgt geoperationaliseerd:
-
taalvaardigheid;
-
administratieve vaardigheid;
-
computervaardigheid;
-
handvaardigheid;
-
verzorgende, servicegerichte vaardigheid;
-
sociale vaardigheden (= vermogen tot samenwerking).
Een voorbeeld hiervan is een langdurige werkloze productiemedewerker die niet of nauwelijks beschikt
over administratieve, computer- of handvaardigheden, die wel in staat is tot samenwerking maar verder
geen ervaring met verzorgende, servicegerichte werkzaamheden heeft.
Het zeer moeilijk plaatsbaar zijn draait dus om de noodzaak van het oplossen van één of van een combina-
tie van deficiënties op deze vaardigheden, waarbij deze oplossingen binnen een regulier gefinancierd tra-
ject niet mogelijk zijn. De extra investering in het oplossen van de deficiëntie(s) maakt betrokkene wel
plaatsbaar.
In de praktijk zal het vaak gaan om cliënten die door een combinatie aan factoren (vaak leeftijd, oplei-
dingsniveau en werkervaring), zeer veel moeite zullen hebben met het zich eigen maken van bepaalde
vaardigheden. Dat wil zeggen dat de cliënt zich de nieuwe vaardigheden niet eigen kan maken binnen het
kader van een regulier gefinancierd traject.
2. Aanwezigheid van belemmeringen in de persoonlijke situatie
Het gaat hier om belemmeringen die ontstaan door de aanwezigheid van problemen in de persoonlijke si-
tuatie van de cliënt én/of door de beleving van de cliënt van deze problemen.
Een cliënt is ZMP als gevolg van:
-
verschillende beperkingen en/of de beleving daarvan, én;
-
het feit dat naar het oordeel van de arbeidsdeskundige/reïntegratiecoach de desbetreffende beperking niet
in een regulier (50-50) gefinancierd traject zodanig kan worden weggenomen dat betrokkene geplaatst
kan worden in een baan.
Essentie moet zijn dat het gaat om een complexe problematiek, die in principe wel oplosbaar is met behulp
van reïntegratie-instrumentarium of flankerende (vaak door de gemeente geboden) maatregelen, maar dat
de inzet van dergelijk instrumentarium onwaarschijnlijk is (gezien de kosten en de financiële risico's voor
het RIB) binnen reguliere trajecten.
3
Het gaat hier niet om crisissituaties die zich voor kunnen doen bij bijvoorbeeld acute huisvestingsproble-
matiek, waarbij de cliënt in feite niet plaatsbaar is op de arbeidsmarkt. Er zijn ook andere, acute, omstan-
digheden waarom een cliënt op een bepaald moment niet plaatsbaar is. In het gesprek moet nagegaan wor-
den of er sprake is van dergelijke acute crisissituaties, waarbij inzet van andersoortige interventies (door
andere instanties) aan de orde is of dat het gaat om situaties, die door bijvoorbeeld voorschakelmodules of
flankerende maatregelen oplosbaar zijn.
De belemmeringen in de persoonlijke situatie zijn als volgt geoperationaliseerd:
a. Medische beperkingen (fysiek en/of psychisch) en de beleving daarvan door de cliënt:
- Aanwezigheid van objectief vaststelbare medische beperkingen die werken moeilijk maken (bijvoorbeeld
verstandelijke of auditief/visuele beperkingen).
- Aanwezigheid van medische beperkingen die in de beleving van de cliënt werken moeilijk maken. Het
gaat hierbij vooral om cliënten die zich door de jaren heen zo vereenzelvigd hebben met hun (op enig
moment wel aanwezige) belemmeringen/beperkingen, dat zij het in de huidige situatie heel moeilijk vin-
den om zich te focussen op de dingen die ze nog wél kunnen, of juist om cliënten die recent arbeidsonge-
schikt zijn geworden en nog in een rouwproces zitten vanwege het verlies van mogelijkheden/beroep en
daarom geen oog hebben voor wat zij nog wel kunnen.
- Aanwezigheid van een negatieve prognose voor de ontwikkeling van de medische aandoening, waarmee
in het traject rekening dient te worden gehouden.
- Aanwezigheid van een verslavingsproblematiek die zo ernstig is dat deze niet in een regulier gefinan-
cierd traject in voldoende mate kan worden verholpen.
b. Rolidentificatie in uitkeringssituatie
Binnen de uitkeringssituatie heeft cliënt zijn eigen zinvolle bezigheden/daginvulling opgebouwd:
-
zorg voor gezinshuishouden;
-
mantelzorg;
-
vrijwilligerswerk.
De cliënt ervaart een zeer grote belemmering in het loslaten van deze rol in een stabiele uitkeringssituatie
en een overstap te maken naar een onzekere werksituatie.
c. Schuldenproblematiek
Het gaat hier om de cliënten die te maken hebben met een schuldenproblematiek die zo ernstig is dat deze
niet in een regulier gefinancierd traject in voldoende mate kan worden verholpen.
d. Problemen in de sociale situatie en de beleving daarvan door de cliënt.
-
Sociaal isolement ten gevolge van bijvoorbeeld een verslavingsproblematiek.
-
Sociale druk vanuit de omgeving van de cliënt om niet te gaan werken. De omgeving kan betrekking heb-
ben op de familie- en vriendenkring, maar ook op de directe buurt waarin iemand woont.
4
e. Problemen die zich voordoen in relatie cliënt en werk.
-
Problemen met sociale vaardigheden in werksituaties (gezagsverhoudingen, zelfstandig werken).
-
Realiteitsprobleem in verwachtingenpatroon van eigen functioneren op het werk (te hoge of juist te lage
ambities en verwachtingen).
f. (Beleving van) psychologische belemmeringen door de cliënt, bijvoorbeeld een niet-realistisch
zelfbeeld gelegen in een persoonlijke problematiek.
3. Vraagzijde van de arbeidsmarkt
Hier wordt gekeken naar persoons- en achtergrondkenmerken die ertoe leiden dat de cliënt een moeilijke
positie op de arbeidsmarkt heeft vanwege vooroordelen van werkgevers over bepaalde groepen, dan wel
ten aanzien van bepaalde `probleemsituaties' of belemmeringen. Het mag echter geen automatisme zijn
om cliënten uit bepaalde groepen om deze reden als ZMP te indiceren. Het zijn uitzonderingen waarbij in-
dividueel beoordeeld moet worden of een cliënt ZMP is. Hierbij moet gekeken worden naar, enerzijds de
mate waarin de cliënt voor plaatsing afhankelijk is van één sector of beroep, anderzijds naar de cultuur van
een sector of beroepsgroep en de krapte op het arbeidsmarktsegment waarop de cliënt is aangewezen.
Gevolg voor het traject kan bijvoorbeeld zijn dat hier een zeer intensieve bemiddelingsfase moet worden
ingezet die niet binnen een regulier gefinancierd traject kan plaatsvinden.
a. Oudere werknemers. Er wordt geen standaardleeftijdsgrens gehanteerd: ook hier volgt weer een in-
dividuele beoordeling. Een oudere werknemer met veelzijdige werkervaring of een uitgebreid netwerk met
een korte uitkeringsduur hoeft niet ZMP te zijn. De leeftijdsgrens zal per sector/beroep verschillen.
b. Werknemers met een psychiatrische/psychische problematiek.
c. Werknemers met een bepaalde culturele achtergrond.
d. Zichtbaar fysiek gehandicapte werknemers, afhankelijk van de sector en/of het beroep.
e. Ex-gedetineerden.
5
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid