Stafdienst Voorlichting telefoonnummer 070-3183040
Den Haag, 12 oktober 2004
Bijdrage van Martijn van Dam (PvdA) aan de begrotingsbehandeling van het Ministerie van Economische Zaken
Voorzitter,
In een tijd dat de economische groei in Nederland achterblijft, de werkloosheid hard stijgt en velen zich zorgen maken of hun baan niet naar Azië verdwijnt, bespreken wij de begroting van Economische Zaken. Is die begroting de hoop in bange dagen? Is deze minister de rots in de branding? Het moet blijken in dit debat. Een debat over een begroting waarover de minister zelf zegt dat hij niet kan worden aangesproken op het resultaat. Hij is slechts verantwoordelijk voor zijn inspanningen, het resultaat wordt vooral door externe factoren beïnvloed. Kortom, voorzitter, het ministerie van Economische Zaken mag niet worden afgerekend op de economie. Toch omschreef Frank Heemskerk vorig jaar op deze plek het ministerie van Economische Zaken als vriend van de PvdA. Economische Zaken is er niet voor de cijfertjes, maar voor marktwerking, innovatie en consumenten. Brinkhorst koppelde een sterke markt aan een sterke overheid en noemde zich minister van milieu en consumenten. Het stemde de PvdA hoopvol.
Maar voorzitter, er kan in een jaar veel gebeuren. De PvdA heeft een vriend verloren. Brinkhorst zorgt voor onrust en onzekerheid, hij praat de economie de put in, doet denigrerend over hardwerkende Nederlanders, maar vernieuwend beleid voor kennis en innovatie komt niet van de grond en de visie op marktwerking en toezicht blijft hangen bij de grijsgedraaide LP van sterke markt, sterke overheid .
Frank Heemskerk zei het al vorig jaar: als de minister het niet waar maakt, dan is het misschien wel beter dat op het ministerie het licht uitgaat. Heeft EZ nog bestaansrecht? De PvdA is er niet op voorhand meer van overtuigd. Kan de minister ons overtuigen? Wat gaat er mis als we de taken van EZ herverdelen over andere ministeries? Het kabinet is al integraal verantwoordelijk voor een sterke economie, dus waarom niet? En waarom zijn er twee bewindslieden nodig? Met zijn tweeën verdelen ze nog geen twee miljard euro, terwijl de collega s op OCW met drie bewindslieden 26,5 miljard te verspijkeren hebben. Per persoon 8,5 keer zoveel!
Kortom, voorzitter, doet EZ er eigenlijk wel toe?
Toch omschrijft minister Brinkhorst zich als coördinerend minister voor economische groei. Hij bedacht de groeibrief. Laat ik de minister een plezier doen en het over deze groeibrief gaan hebben. De groeibrief laat het topje van de ijsbergvisie van Brinkhorst zien. De minister wilde toch verder gaan? Klopt het dat er een eerdere versie van de groeibrief was? Klopt het dat daarin een verhoging van de AOW-leeftijd werd gesuggereerd?
Het kabinet wil op voorspraak van Brinkhorst kiezen voor groei , want groei moet!
Eenzijdiger kan het niet! Welvaart moet! En welvaart is meer dan groei. Welvaart is meer dan macro-economische kengetallen, meer dan winstcijfers van grote bedrijven, meer dan dividend voor aandeelhouders. Welvaart gaat ook over de keuzemogelijkheden van mensen om bijvoorbeeld langer of korter te werken. En over een stevig milieubeleid om onze planeet leefbaar te houden voor volgende generaties. En over zekerheid voor iedereen, omdat pech iedereen kan overkomen. Het is buitengewoon ouderwets om dat te negeren. En dat is precies wat de groeibrief doet.
Waar gaat het in de groeibrief over milieu? Een eenzijdige focus op hogere groei leidt tot grotere belasting van het milieu. En de minister doet hier vrolijk aan mee: de afschaffing van de vrijstelling van de energiebelasting voor groene stroom; afschaffing van de subsidie op zonnepanelen en nu weer bezuinigingen op de Energie Investeringsaftrek en dat terwijl de VPB-verlaging het effect van de aftrek al verkleint. De VVD vecht nu als een ouderwetse Don Quichot tegen windmolens. Is de minister bereid om te zeggen: tot hier en niet verder? Wil de minister uitspreken dat hij verdere bezuinigingen op duurzame energie niet zal accepteren? Of laat hij het volgend jaar weer gebeuren?
Wie groei agendeert, moet het milieu met evenveel passie agenderen. Strenge regels, onderzoek naar duurzame energie en prijsmaatregelen helpen het milieu en dragen bij aan innovatie. Het is tijd voor een actieplan milieu en innovatie. Wil de minister dat idee omarmen en echt werk maken van een beter milieu?
De groeibrief is gewoon een snoeibrief waar het gaat om de zekerheden en keuzemogelijkheden van mensen. Brinkhorst zegt het steeds weer: Nederlanders moeten harder, langer en meer werken. Het zijn ouderwetse praatjes voor een ouderwetse agenda. De minister heeft blijkbaar de ontwikkelingen van de laatste vijftien jaar gemist. Nederland kent veel deeltijdwerkers. Nieuwe generaties delen de taken in huis, of niet staatssecretaris van Gennip?. Jongeren zoeken zelf de balans tussen werk en privé, tussen tijd voor de baas en tijd voor de kinderen. Onze grote hoeveelheid deeltijdwerkers is geen probleem, maar een verworvenheid. Daarnaast willen veel deeltijders best meer uren werken. Maar zij worden hiervan weerhouden door het gebrek aan betaalbare kinderopvang. Wie wil dat mensen meer gaan werken, moet de kosten van kinderopvang verlagen en niet verhogen, zoals dit kabinet heeft besloten. Kinderopvang is niet meer te betalen, de WW wordt uitgekleed, prepensioen en levensloop zijn alleen nog weggelegd voor mensen met een goedbetaalde baan. Is dat de overtuiging van deze minister? Dat mensen die te weinig werken straf verdienen? Dat mensen wel aan het werk gaan als je maar bezuinigt op hun uitkering, op scholing en reactivering?
Laat de minister nog eens goed kijken naar de PvdA-voorstellen. Investeren in kinderopvang, in scholing van ouderen, in lagere arbeidskosten voor jongeren en in een werkbonus voor iedereen met een baan. Dat leidt tot meer werkgelegenheid en lagere kosten voor bedrijven. Waarom kiest het kabinet niet voor deze win-win situatie, maar komt de minister met een ouderwetse knoeibrief?
Brinkhorst bemoeit zich graag met het ministerie van Sociale Zaken. Mogen we dan ook iets van hem verwachten? Is hij bereid zich in te spannen voor werkgelegenheid voor jongeren? En dan niet zoals op prinsjesdag. Toen vroeg een jonge juriste hem om een baan. Live op televisie zei de minister dat ze contact op kon nemen met het ministerie. Dat heeft ze gedaan, maar ze heeft nog niks gehoord. Het is schandalig als de minister op zo n manier mooie sier maakt maar zijn beloften niet nakomt.
Is de minister bereid niet alleen voor haar, maar ook voor andere jongeren op te komen? Is hij bereid stageplaatsen te betalen voor VMBO-ers, zoals het innovatieplatform hem heeft gevraagd? Is de minister bereid de werkgevers te bewegen nu eens echt te investeren in scholing van hun werknemers? Is de minister bereid bij elk bedrijf waar hij langskomt leerwerkplaatsen te regelen voor jongeren om zo Hans de Boer en de taskforce jeugdwerkloosheid een handje te helpen?
We moeten niet alleen meer werken, we zijn ook te duur, zegt Brinkhorst. Zelfs duurder dan onze buurlanden zei hij vorige week bij Buitenhof. Het is niet waar. Belgische en Duitse werknemers zijn duurder dan Nederlandse. Los daarvan is het streven naar loonmatiging niet verkeerd, maar ook geen wondermiddel. Het verbetert op korte termijn onze concurrentiepositie, maar op de lange termijn is concurrentie op loonkosten niet reëel. En bovendien is de vraag of het gaat lukken? Gaat het lukken als de werknemers hun kosten voor kinderopvang, ziektekosten en prepensioen zien oplopen of gaan ze dat verhalen op hun werkgevers? Gaat het lukken als tegenover loonmatiging geen investering staat in mensen via scholing, leven lang leren en reactivering? Gaat het lukken als je de gespannen verhoudingen nog verder op scherp zet door CAO s niet algemeen verbindend te verklaren. Dat laatste is olie op het vuur, terwijl de maatregel volgens het CPB nutteloos is. Gaat het lukken als topambtenaren van EZ het slechte voorbeeld geven door hoge bonussen op te strijken?
De econoom Michael Porter zei het ook al, nota bene in de Ridderzaal in 2001: een strategie van (loon-)kostenbeheersing is op langere termijn niet effectief. Alleen innovatie, die leidt tot een hogere productiviteit, biedt kansen. Alleen op deze wijze kunnen wij de concurrentie met Zuidoost-Azie aan. Het Brabantse bedrijf VDL laat het zien. Massaproductie, maar wel met de modernste machines. Robots die het werk doen, mensen die de robots bedienen.
Dit vraagt om een beleid, waarvan in deze begroting niets is terug te vinden. Zoals professor Dany Jacobs zei: als iets niet innovatief is, is dat het innovatiebeleid. De PvdA had al eerder kritiek op de tekentafeleconomie van Brinkhorst. Vanachter je bureau bedenken waar Nederland goed in moet zijn, terwijl de bottom-up benadering van het innovatieplatform tot andere conclusies leidt.
Op ons voorstel steunde de Kamer moties vóór fiscale innovatieregelingen, vóór beleid dat sterke sectoren ondersteunt. Subsidies aan bedrijven moeten van de Kamer worden geschrapt. Brinkhorst kwam vorige week met een evaluatie van zijn bestaande regelingen. Ondernemers hebben goede dingen gedaan met de subsidie en zijn er heel tevreden mee. Alsof Sinterklaas een tevredenheidsonderzoek heeft gedaan onder kinderen! Verrassende uitkomst: de kinderen waren blij!
Maar daar ging het de Kamer niet om. Brinkhorst blijft weigeren de wil van de Kamer uit te voeren. Als Brinkhorst de motie niet uitvoert, moet de Kamer dat zelf maar doen. Ik heb een amendement ingediend om een aantal subsidies te schrappen en het geld te besteden aan een tweetal nieuwe fiscale maatregelen, aan de instelling van een nieuw fonds dat geld gaat uitlenen voor risicovolle projecten en aan de uitbreiding van de TTI s, volgens velen een groot succes, maar volgens de TTI s krijgen ze volgend jaar minder geld.
Het genoemde fonds zou een grotere vulling nodig hebben dan waarin het amendement voorziet. Ziet de minister mogelijkheden voor een innovatiefonds dat wordt gevuld uit het Fonds voor Economische Structuurversterking? Het beheer van het fonds moet in handen komen van een nieuw bedrijvenloket voor innovatie waarin Senter, Syntens en STW opgaan. De nieuwe organisatie moet naar het voorbeeld van het Finse Tekes ook het toegepast onderzoek gaan aansturen. Eén loket voor innovaties en onderzoek.
Voorzitter, aan dit soort wijzigingen hebben innovatieve bedrijven veel meer dan aan een algemene belastingverlaging. Zeker wanneer de verlaging van de vennootschapsbelasting betaald wordt door op innovatie te bezuinigen. De vpb-verlaging komt vooral terecht bij banken en verzekeraars.
Tot slot breedband. Innovatie ontstaat volgens Porter vooral door concurrentie. Soms heeft de markt een duwtje nodig. Zoals bij duurzame energie. En zo ook bij breedband. Wij hebben eerder een garantiefonds voorgesteld voor dat duwtje. Begrijpen we nu goed dat de minister daar nu ook enthousiast over is? Het moet wel een duwtje blijven en geen overheidsinvestering. Breedband brengt ook risico s met zich mee, waarvan consumenten zich vaak niet bewust zijn. Mevrouw Gerkens en ik hebben na lang aandringen nu maar zelf een amendement gemaakt.
Voorzitter, ik ga afronden, het kabinet kiest voor belastingverlaging voor bedrijven, snoeiharde maatregelen die de keuzevrijheid en zekerheid van werknemers en burgers beperken, maar laat de echte vernieuwingsagenda van kennis, milieu en innovatie liggen. Dit kabinet heeft een ouderwetse agenda en deze minister presenteert zich als een ouderwetse liberaal. De PvdA kiest wel voor investeren in kennis, een vernieuwend innovatiebeleid en een duurzaam energiebeleid. Onze agenda is beter voor de economie en, belangrijker, beter voor de burgers van dit land.
Partij van de Arbeid