Algemene Rekenkamer

Algemene Rekenkamer

- 7 oktober 2004 -

Normen voor veiligheid ontbreken
Toezicht minister op Luchtverkeersleiding Nederland schiet tekort

De minister van Verkeer en Waterstaat moet het toezicht op Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) verbeteren. De minister kan op dit moment niet goed beoordelen of LVNL haar taken goed uitvoert. Zo ontbreken er veiligheidsnormen voor luchtverkeersleiding en beschikt het ministerie over te weinig expertise op dit terrein. Dat blijkt uit het onderzoek Toezicht op Luchtverkeersleiding Nederland van de Algemene Rekenkamer. Het rapport verschijnt op 7 oktober 2004.

Het onderzoek
LVNL is belast met het geven van luchtverkeersleiding in het Nederlandse burgerluchtruim. Bij het geven van luchtverkeersleiding moet LVNL letten op veiligheid, capaciteit en milieu. De minister van Verkeer en Waterstaat (VenW) is ervoor verantwoordelijk dat LVNL haar wettelijke taken uitvoert en dat goed doet.
De Algemene Rekenkamer is nagegaan hoe het Ministerie van VenW toezicht houdt op LVNL. Daarnaast heeft zij onderzoek uitgevoerd naar het kwaliteits- en veiligheidssysteem bij LVNL.

Veiligheidsnormering ontbreekt
Wettelijk is nog niet vastgelegd aan welk veiligheidsniveau LVNL moet voldoen.
Het ministerie kan dus formeel de veiligheid van de taakuitvoering door LVNL niet beoordelen. LVNL zelf wordt door het ontbreken van veiligheidsnormen ook gehinderd in haar taakuitvoering. Dit is met name aan de orde bij het ontwikkelen van verkeersleidingsprocedures (bijvoorbeeld bij het in gebruik nemen van een nieuwe baan). De staatssecretaris van VenW heeft een voorstel voor veiligheidsnormering van LVNL voorgelegd aan Eurocontrol. Het is de bedoeling deze normering, na een positieve beoordeling door Eurocontrol, te gaan toepassen. De Algemene Rekenkamer beveelt de minister aan te zorgen voor politieke legitimering van de veiligheidsnormering. De Algemene Rekenkamer heeft overigens geen aanwijzigingen dat de veiligheid door de taakuitvoering van LVNL in het geding zou zijn.

Gebrek aan expertise en functiescheiding binnen ministerie De Algemene Rekenkamer heeft knelpunten in de organisatie van het toezicht aangetroffen. Ten eerste beschikt het ministerie over onvoldoende expertise op het gebied van luchtverkeersleiding. Deze expertise is noodzakelijk omdat er complexe afwegingen gemaakt moeten worden tussen veiligheid, capaciteit en milieu.
De druk op de zorgvuldigheid van dit afwegingsproces zal in de toekomst alleen maar toenemen. Daarnaast heeft het ministerie de toezichtfunctie voor LVNL onvoldoende gescheiden van de beleidsfunctie. Het ministerie kan bijvoorbeeld geen oordeel geven over de kostenontwikkeling van LVNL omdat het beleid van het ministerie deze kostenontwikkeling zelf beïnvloedt.

Veiligheidsvoorvallen
Luchtverkeersleiders blijken niet alle veiligheidsvoorvallen te melden. Het risico hiervan is dat LVNL niet leert van haar fouten en dezelfde fouten bij herhaling kunnen optreden. Ook is de informatievoorziening aan de minister hierdoor niet volledig. Een oorzaak is dat het ministerie de bescherming van de melders van voorvallen nog niet afdoende heeft geregeld. Luchtverkeersleiders vrezen dat ze door eigen medewerking strafrechtelijk vervolgd worden. De Algemene Rekenkamer beveelt de minister aan op de kortst mogelijke termijn te zorgen voor de bescherming van de melders van voorvallen. Een dergelijke bescherming is internationaal overigens wel overeengekomen.

Reactie VenW en LVNL
In reactie op het rapport zegt de staatssecretaris van VenW, als verantwoordelijke bewindspersoon voor de luchtvaart, toe zich krachtig te blijven inspannen om in Eurocontrol-verband bruikbare veiligheidsnormering gerealiseerd te krijgen en zorg te dragen voor politieke legitimering daarvan. In een brief aan de Tweede Kamer gaat ze in op de rechtsbescherming van melders van voorvallen. Zij erkent dat de expertise op verkeersleidingsgebied bij VenW beperkt is en gaat proberen dit probleem op te lossen. LVNL wijst erop dat veiligheid als ongenormeerde grootheid in de verdrukking dreigt te komen tussen milieu en capaciteit. Voor milieu gelden immers wel regels en grenswaarden, en om commerciële redenen staat er een sterke opwaartse druk op de capaciteit. LVNL stelt daarnaast dat de ontbrekende bescherming van de melders van voorvallen negatief uitwerkt op de veiligheid.