Informatie voor de pers. Vrije Universiteit Amsterdam.
24/09/2004
---
Verbazing is het begin van vrolijke wetenschap
EMBARGO TOT 01.10.04, 15.45 UUR
Het nieuwe onderwijsconcept Community of learners kan Nederland helpen
bij het aanvullen van het tekort aan hoogopgeleide kenniswerkers.
Onderzoekend leren, de basis van het concept, brengt leerlingen en
studenten passie bij voor de wetenschap en inspireert hen om
wetenschappelijk onderzoek niet te zien als doel, maar als middel om
te komen tot oplossingen voor (maatschappelijke relevante) problemen
en tot ontwikkeling van kennis. Dat stelt prof.dr. Jos Beishuizen
vrijdag 1 oktober in zijn oratie De vrolijke wetenschap; over learning
communities als kweekplaats voor kenniswerkers, ter aanvaarding van
zijn ambt als hoogleraar Algemene Onderwijskunde aan de VU.
Jaarlijks leveren de universiteiten vierduizend masters of science
minder af dan er nodig zijn. Deze krapte is een typisch Nederlands
probleem en stimuleerde Beishuizen, directeur van het Onderwijscentrum
van de VU, zich te buigen over de vraag hoe het beeld van de
wetenschap als vrolijk bedrijf versterkt kan worden, zowel in de
alfa-, bèta- als gammasector. Volgens Beishuizen is een Communitiy of
learners een flinke stap in de goede richting.
De basis van het concept is onderzoekend leren. Leerlingen pikken
namelijk vooral nieuwe kennis op, wanneer ze merken dat hun bestaande
kennis van de werkelijkheid niet klopt. Zo wordt bij een populaire
scheikundeproef staalwol verbrand; na verbranding blijkt het metaal
(tegen de intuïtie in) méér te wegen dan voor de verbranding. Deze
ervaring leidt tot een nieuw beeld van de werkelijkheid, dat
leerlingen vervolgens weer kunnen toetsten in een nieuw experiment.
Kennis vormt dus het vertrekpunt van onderzoekend leren en verbazing
het begin van vrolijke wetenschap. Onderzoekend leren resulteert
volgens Beishuizen in verdieping van kennis (learning science), tot
versterking van algemene onderzoeksvaardigheden (learning to do
science) en tot een houding gericht op levenslang leren (learning
about science).
In een Community of learners zijn leerlingen en studenten vooraleerst
onderzoekers en daarmee serieuze partners in het proces van
kennisontwikkeling. Ze maken deel uit van de wetenschappelijke
gemeenschap en werken volgens de daarin geldende methoden voor
onderzoek, samenwerking en communicatie. Reflectie zorgt ervoor dat
voor nieuwe probleemsituaties al onderzoekend een oplossing wordt
gevonden. De docent speelt vooral de rol van ontwerper, expert, model
en coach. Beishuizen meent dat docenten de vrijheid en faciliteiten
moeten krijgen om rondom afgesproken kernbegrippen en -vaardigheden
uit de leerstof, zelf op creatieve wijze het onderwijs in te richten.
Voor het slagen van dit onderwijsconcept is implementatie in
middelbaar én universitair onderwijs noodzakelijk. Student en leerling
moeten daarbij beschikken over dezelfde voorzieningen als docenten
(zoals toegankelijke laboratoria). Ook mobiele
communicatiemogelijkheden, zoals draadloze computers, zijn van belang:
samenwerking en communicatie die voortkomt uit de Community, zet zich
dan voort buiten de muren van de instellingen. In eerder onderzoek is
aangetoond dat onderwijs waarbij de nadruk lag op
laboratoriumonderzoek, leidt tot hogere prestaties in
wetenschapstoetsen en tot vermindering van ongelijkheid als gevolg van
sexe, ras en sociaal-economische status.
In een concrete poging aan de slag te gaan met de verbetering van het
beeld van en de belangstelling voor wetenschap, heeft de VU in
samenwerking met het Sint Ignatiussymnasium in Amsterdam het project
De Vrolijke School gestart. Het doel is een Community of learners op
gang te brengen, waaraan onderzoekers en vakdidactici van de VU
deelnemen, en die inspireert tot de visie dat wetenschappelijk
onderzoek spannend en stimulerend is, en een onmisbare bijdrage levert
aan de oplossing van maatschappelijke vraagstukken op locale en
globale schaal.
Vrije Universiteit Amsterdam
Vrije Universiteit Amsterdam