Troonrede
Leden van de Staten-Generaal,
Sociaal-economische ontwikkeling
Vertrouwen geeft een samenleving veerkracht en daadkracht.
In Nederland hebben burgers en maatschappelijke organisaties door de jaren
heen bewezen grote veranderingen in de wereld en in onze eigen maatschappij
te kunnen opvangen. Ook nu dienen zich politieke, economische en sociale
ontwikkelingen aan die ons direct raken. Daarom heeft de regering vorig jaar
een ambitieuze agenda van hervormingen gepresenteerd die gericht is op een
sterkere economie, een veiliger samenleving, een slagvaardiger overheid en
een goed functionerende democratie. In 2005 zullen deze hervormingen volop
in uitvoering zijn. Gesteund door het beginnende herstel van onze economie,
creëert dit hernieuwd vertrouwen en nieuw perspectief.
Een sterke economie is essentieel voor werkgelegenheid en welvaart. Met een
vergrijzende samenleving moeten pensioenen, zorg en andere collectieve
voorzieningen worden opgebracht door een kleinere beroepsbevolking. Hierdoor
wordt de solidariteit op de proef gesteld.
Snelle technologische ontwikkelingen stellen nieuwe eisen aan bedrijven en
hun werknemers. De wereldeconomie groeit in hoog tempo. De Nederlandse groei
echter, blijft daarbij achter. Dit vraagt van bedrijven en werknemers een
toekomstgerichte opstelling en vergt een versterking van de Nederlandse
economische structuur. De regering acht daarom matiging van loonkosten,
vergroting van arbeidsparticipatie en stimulering van productiviteit
geboden.
Lonen en uitkeringen
Met het oog op de noodzakelijke matiging, kunnen de lonen in de collectieve
sector en de uitkeringen, behalve de AOW, in 2004 en 2005 niet worden
verhoogd. De regering doet een beroep op werkgevers en werknemers in de
marktsector om deze matiging te volgen in het belang van de werkgelegenheid
en van een solidaire inkomensontwikkeling. De regering zal er geen
verantwoordelijkheid voor kunnen nemen om werkgevers verplicht
loonstijgingen te laten doorvoeren.
Herstel van vertrouwen in de economie vergt ook het komend jaar van allen
een bijdrage. De regering wil echter de meest kwetsbare groepen in de
samenleving zo veel mogelijk ontzien. De AOW alsmede fiscale
tegemoetkomingen voor ouderen en gezinnen met kinderen zullen daarom worden
verhoogd.
Arbeidsparticipatie en levensloopregeling
Om de arbeidsparticipatie te bevorderen moeten mensen terugkeren in het
arbeidsproces en langer werken. De nieuwe Wet werk en bijstand is inmiddels
ingevoerd en levert goede resultaten op. De regering zal voorts een nieuwe
WAO-regeling voorstellen waarbij arbeidsgeschiktheid en reïntegratie van
werknemers centraal staan. Bij de werkloosheidsregelingen behoren de
prikkels tot deelname aan beroepsarbeid voorop te staan. Voorzieningen
gericht op scholing worden niet aangetast. Ontslagvergoedingen en
bovenwettelijke uitkeringen zullen worden verrekend met de
werkloosheidsuitkering.
Om de economische groei te bevorderen en voldoende arbeidsaanbod in de
toekomst te verzekeren, wil de regering langer werken stimuleren. Óf mensen
uiteindelijk langer of korter werken, blijft echter hun persoonlijke keuze.
De regering zal voorstellen doen om op 1 januari 2006 de fiscale voordelen
voor vervroegde pensionering te beëindigen. Zij beseft dat dit bij oudere
werknemers onzekerheden oproept. De voorstellen bevatten dan ook goede
overgangsregelingen. Tevens wil de regering in 2006 de levensloopregeling
introduceren, waarmee werknemers kunnen sparen voor zorg, arbeid, scholing
en verlof.
Met dit alles wordt een evenwicht bereikt tussen de noodzakelijke verhoging
van arbeidsparticipatie, het ontzien van oudere werknemers en het beheersen
van lasten voor jongere werknemers in de toekomst.
Onderwijs, kennis en innovatie
Onderwijs, onderzoek, kennis en innovatie zijn van wezenlijk belang voor de
productiviteit van de Nederlandse economie.
Het onderwijs wordt ontdaan van overbodige regels zodat scholen en
universiteiten meer ruimte krijgen voor eigen initiatief en verbetering van
kwaliteit.
Instellingen voor hoger onderwijs mogen experimenteren met selectie bij
toelating en met differentiatie van collegegeld. Scholen krijgen extra
middelen voor exacte en technische vakken.
Het Innovatieplatform heeft voorstellen gedaan voor een betere omzetting van
kennis in producten en diensten. De regering neemt praktische adviezen van
het Innovatieplatform over, zoals een vereenvoudigde toelating van
kennismigranten, een betere uitwisseling tussen universiteiten en
onderzoeksinstellingen, en het midden- en kleinbedrijf, het uitbreiden van
het aantal startende ondernemers en het benutten van de kansen die de
creatieve industrie biedt.
VROM
Een verlaging van de belasting op bedrijfswinst is goed voor het fiscale
vestigingsklimaat en draagt zo bij aan verbetering van de economische
structuur.
De productiviteit van de economie wordt eveneens gestimuleerd door
versnelling van procedures voor ruimtelijke ordening, woningbouw,
infrastructuur en milieu. De regering wil ruimte voor wonen, werken en
recreëren in sterke steden, en ook voor natuur en landschap.
De verruiming van het huurbeleid bevordert nieuwe investeringen in de
woningbouw, mede om doorstroming te bevorderen.
De herziening van de Wet op de ruimtelijke ordening zal meer armslag aan
gemeenten en provincies geven.
De regering zal in 2005 voorstellen doen die gericht zijn op een versterking
van een leefbaar en vitaal landelijk gebied.
Er wordt fors geïnvesteerd in de infrastructuur, en in het bijzonder in
onderhoud van wegen en in een betere benutting ervan.
Nederland houdt zich aan de internationale afspraken over de reductie van de
uitstoot van broeikasgassen.
Openbare orde en veiligheid
Het vertrouwen van burgers in de toekomst wordt vergroot door verbetering
van de veiligheid.
Fanatieke groeperingen trachten met terroristische daden, waarvan
onschuldige burgers en zelfs kinderen het slachtoffer worden, over de hele
wereld samenlevingen te ondergraven. Ook Nederland is niet gevrijwaard van
deze dreigingen. Om onze democratische rechtsstaat en onze pluriforme
samenleving te beschermen tegen terreur, heeft de regering aangekondigd op
korte termijn ingrijpende maatregelen te treffen. De bestrijding van
terrorisme zal worden versterkt door een betere organisatie, de mogelijkheid
om snel maatregelen te nemen en door bepaalde opsporingsbevoegdheden te
verruimen. Tevens zal, mede met het oog op adequate voorlichting, een
waarschuwings- en alerteringssysteem in werking worden gesteld.
De inspanningen van regering, gemeenten, politieregio's, rechterlijke macht,
openbaar ministerie en gevangeniswezen beginnen hun vruchten af te werpen.
Gemeenten krijgen meer mogelijkheden om bestuurlijke boetes op te leggen
voor kleine vergrijpen en parkeerovertredingen.
Internationale rechtsorde
Volgend jaar herdenken wij dat zestig jaar geleden de Tweede Wereldoorlog
eindigde. Bijdragen aan vrede en veiligheid betekent dat landen
medeverantwoordelijkheid moeten blijven nemen voor de internationale
rechtsorde en solidariteit. Uitgangspunten voor Nederland daarbij zijn een
daadkrachtige Europese Unie, een sterke transatlantische relatie, vooral in
NAVO-verband, en een effectief functioneren van de Verenigde Naties.
Door een actief buitenlands beleid en door te participeren met ruim 2000
militairen in internationale missies, ondersteunt Nederland Irak,
Afghanistan en de Balkan bij hun democratische en economische wederopbouw.
De mannen en vrouwen van onze krijgsmacht die daaraan bijdragen, verdienen
groot respect en dankbaarheid. De regering voelt zich met hen en hun naasten
verbonden; onze gedachten gaan in het bijzonder uit naar de gewonde en
gesneuvelde Nederlandse militairen en naar hun families.
Ontwikkelingssamenwerking
Internationale rechtsorde en solidariteit vergen evenzeer duurzame
bestrijding van armoede en onrecht. De Nederlandse ontwikkelingssamenwerking
wordt gekenmerkt door partnerschap, dialoog en betrokkenheid van
niet-gouvernementele organisaties en het bedrijfsleven. De regering zal
bijzondere aandacht blijven geven aan onderwijs, milieu en water,
gezondheidszorg en aids-bestrijding.
De zorg van de regering gaat in het bijzonder uit naar de ontwikkeling van
het armste werelddeel, Afrika, en naar de ernstige crisis in Soedan. Een
groot deel van de bilaterale ontwikkelingsgelden is bestemd voor Afrika ten
zuiden van de Sahara.
Bevordering van handelsbetrekkingen is gunstig voor de economische groei van
ontwikkelingslanden. De Wereldhandelsorganisatie en de Europese Unie hebben
hieraan recent een belangrijke nieuwe impuls gegeven.
Europese Unie
Met de toetreding van tien nieuwe lidstaten en met het Grondwettelijk
Verdrag, dat volgende maand zal worden getekend, heeft de Europese Unie
nieuwe mijlpalen bereikt.
De regering zal zich ervoor inzetten eenieder duidelijk te maken dat de Unie
meer betekent dan uitsluitend economische samenwerking. Dit is nodig voor
het vertrouwen in Europa.
Het is essentieel dat binnen de Unie afspraken over veiligheid en migratie,
landbouwhervorming, interne markt, mededinging, begrotingsbeleid en
economische hervormingen worden nagekomen.
Op het Nederlandse voorzitterschap rust een grote verantwoordelijkheid om
beslissingen over de verdere uitbreiding van de Europese Unie zorgvuldig
voor te bereiden, in het besef dat draagvlak daarbij onontbeerlijk is.
Daartoe zullen de gestelde toetredingscriteria strikt moeten worden
toegepast.
Maatschappelijk draagvlak
Hernieuwd vertrouwen moet ook gebaseerd zijn op maatschappelijke samenhang.
De overheid kan dat niet alléén realiseren. Het zijn burgers,
maatschappelijke organisaties en sociale partners die vorm geven aan de
Nederlandse samenleving.
De regering onderkent daarbij de grote betekenis van kunst en cultuur.
Op het gebied van werk en inkomen zullen werknemers en werkgevers nieuwe
accenten moeten kunnen leggen. De eigen rol van sociale partners staat
daarbij niet ter discussie.
Deregulering
Het beleid van deregulering en vermindering van administratieve lasten voor
bedrijven en burgers krijgt gestalte. Dit schept ook meer ruimte voor eigen
verantwoordelijkheid.
Gezondheidszorg
Om een hoogwaardig en toegankelijk stelsel van zorg te handhaven, zal de
regering keuzevrijheid en concurrentie bevorderen. Zo worden
zorgverzekeraars en zorgaanbieders gestimuleerd meer kwaliteit te leveren en
doelmatiger te werken. Een wet met één basisverzekering voor iedereen
alsmede een zorgtoeslag worden hiertoe voorbereid.
Bestuurlijke vernieuwing
De overheid zal selectiever in haar ambities en prioriteiten moeten zijn en
daarmee slagvaardiger worden. In het programma 'Andere Overheid' zullen
voorstellen worden gedaan voor herijking van taken en werkwijzen van het
rijk en voor verbetering van de dienstverlening aan de burger.
Taken moeten zo dicht mogelijk bij de mensen worden uitgevoerd. Er wordt dus
meer gevraagd van provincies en gemeenten. De regering benadrukt het belang
van goed overleg tussen de overheden en zal daarmee intensief blijven
voortgaan in het belang van een samenhangend optreden van de overheid.
De grote steden zijn in belangrijke mate sociale en economische motoren van
onze maatschappij. De regering ondersteunt die door concrete afspraken te
maken.
Burgemeestersverkiezing
Door de democratie te versterken kan het vertrouwen van de burger in de
overheid worden bevorderd. De regering heeft voorgesteld burgemeesters met
ingang van 2006 direct door de burgers te laten kiezen. Op korte termijn
zullen u wetsvoorstellen bereiken voor de herziening van het kiesstelsel,
gericht op versterking van het mandaat van de individuele
volksvertegenwoordiger.
Integratie en asielbeleid
Samenleven in een maatschappij vergt respect voor elkaars cultuur,
achtergrond en opvattingen. Velen in ons land staan, elk op eigen wijze, in
de christelijke, humanistische, joodse, islamitische of een andere wereld-
of levensbeschouwelijke traditie. In een dergelijk pluriform land is respect
van allen, autochtoon en allochtoon, voor onze grondrechten en rechtsstaat
een vereiste.
Een gemeenschappelijke basis van taal, actief burgerschap en gedeelde
waarden en normen kunnen dat versterken. Ook het integratiebeleid moet
hieraan bijdragen.
De instroom van asielzoekers is sterk gedaald. Het restrictieve
toelatingsbeleid voor asielzoekers en voor personen die naar Nederland komen
in het kader van gezinsvorming zal worden voortgezet.
Nederlandse Antillen en Aruba
De regering wil werken aan onderling vertrouwen in ons Koninkrijk. Met Aruba
en de Nederlandse Antillen heeft Nederland een unieke staatkundige en
maatschappelijke band. De regering zal de Nederlandse Antillen krachtig
ondersteunen om de zorgelijke sociaal-economische situatie het hoofd te
bieden en de toenemende criminaliteit te bestrijden. Ook de hervorming van
de bestuurlijke en financiële verhoudingen op de Nederlandse Antillen en een
nieuw perspectief voor het Koninkrijksverband vragen de aandacht.
In december vieren wij samen het 50-jarig bestaan van het Statuut.
Leden van de Staten-Generaal,
De regering beseft dat zij ook in 2005 forse inspanningen van alle
geledingen van de samenleving vraagt. Tegen de achtergrond van een stevige
internationale groei, en een opleving van de economie in Europa, is thans
ook in ons land sprake van een beginnend herstel. De werkgelegenheid zal
naar verwachting volgend jaar weer wat toenemen. Dit keerpunt schept kansen
om de economische groei te versterken en duurzaam te maken. De structurele
hervormingen zijn daarop gericht en scheppen zo perspectief voor welvaart en
werkgelegenheid en daarmee voor meer samenhang in de maatschappij. Door de
noodzakelijke inspanningen gezamenlijk op ons te nemen, kunnen we de
toekomst met vertrouwen tegemoet zien.
De regering rekent op een vruchtbaar overleg met u. Op u rust een
verantwoordelijke en zware taak. U mag zich daarbij gesteund weten door het
besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor
u bidden.
Dinsdag 21 september 2004
Sdu Uitgevers