Het Koninklijk Huis
21/09/04 Troonrede 2004
Leden van de Staten-Generaal,
Vertrouwen geeft een samenleving veerkracht en daadkracht.
In Nederland hebben burgers en maatschappelijke organisaties door de
jaren heen bewezen grote veranderingen in de wereld en in onze eigen
maatschappij te kunnen opvangen. Ook nu dienen zich politieke,
economische en sociale ontwikkelingen aan die ons direct raken.
Daarom heeft de regering vorig jaar een ambitieuze agenda van
hervormingen gepresenteerd die gericht is op een sterkere economie,
een veiliger samenleving, een slagvaardiger overheid en een goed
functionerende democratie. In 2005 zullen deze hervormingen volop in
uitvoering zijn. Gesteund door het beginnende herstel van onze
economie, creëert dit hernieuwd vertrouwen en nieuw perspectief.
Een sterke economie is essentieel voor werkgelegenheid en welvaart.
Met een vergrijzende samenleving moeten pensioenen, zorg en andere
collectieve voorzieningen worden opgebracht door een kleinere
beroepsbevolking. Hierdoor wordt de solidariteit op de proef gesteld.
Snelle technologische ontwikkelingen stellen nieuwe eisen aan
bedrijven en hun werknemers. De wereldeconomie groeit in hoog tempo.
De Nederlandse groei echter, blijft daarbij achter. Dit vraagt van
bedrijven en werknemers een toekomstgerichte opstelling en vergt een
versterking van de Nederlandse economische structuur. De regering acht
daarom matiging van loonkosten, vergroting van arbeidsparticipatie en
stimulering van productiviteit geboden.
Met het oog op de noodzakelijke matiging, kunnen de lonen in de
collectieve sector en de uitkeringen, behalve de AOW, in 2004 en 2005
niet worden verhoogd. De regering doet een beroep op werkgevers en
werknemers in de marktsector om deze matiging te volgen in het belang
van de werkgelegenheid en van een solidaire inkomensontwikkeling. De
regering zal er geen verantwoordelijkheid voor kunnen nemen om
werkgevers verplicht loonstijgingen te laten doorvoeren. Herstel van
vertrouwen in de economie vergt ook het komend jaar van allen een
bijdrage. De regering wil echter de meest kwetsbare groepen in de
samenleving zo veel mogelijk ontzien. De AOW alsmede fiscale
tegemoetkomingen voor ouderen en gezinnen met kinderen zullen daarom
worden verhoogd.
Om de arbeidsparticipatie te bevorderen moeten mensen terugkeren in
het arbeidsproces en langer werken. De nieuwe Wet werk en bijstand is
inmiddels ingevoerd en levert goede resultaten op. De regering zal
voorts een nieuwe WAO-regeling voorstellen waarbij arbeidsgeschiktheid
en reïntegratie van werknemers centraal staan. Bij de
werkloosheidsregelingen behoren de prikkels tot deelname aan
beroepsarbeid voorop te staan. Voorzieningen gericht op scholing
worden niet aangetast. Ontslagvergoedingen en bovenwettelijke
uitkeringen zullen worden verrekend met de werkloosheidsuitkering. Om
de economische groei te bevorderen en voldoende arbeidsaanbod in de
toekomst te verzekeren, wil de regering langer werken stimuleren. Óf
mensen uiteindelijk langer of korter werken, blijft echter hun
persoonlijke keuze.
De regering zal voorstellen doen om op 1 januari 2006 de fiscale
voordelen voor vervroegde pensionering te beëindigen. Zij beseft dat
dit bij oudere werknemers onzekerheden oproept. De voorstellen
bevatten dan ook goede overgangsregelingen. Tevens wil de regering in
2006 de levensloopregeling introduceren, waarmee werknemers kunnen
sparen voor zorg, arbeid, scholing en verlof.
Met dit alles wordt een evenwicht bereikt tussen de noodzakelijke
verhoging van arbeidsparticipatie, het ontzien van oudere werknemers
en het beheersen van lasten voor jongere werknemers in de toekomst.
Onderwijs, onderzoek, kennis en innovatie zijn van wezenlijk belang
voor de productiviteit van de Nederlandse economie.
Het onderwijs wordt ontdaan van overbodige regels zodat scholen en
universiteiten meer ruimte krijgen voor eigen initiatief en
verbetering van kwaliteit.
Instellingen voor hoger onderwijs mogen experimenteren met selectie
bij toelating en met differentiatie van collegegeld. Scholen krijgen
extra middelen voor exacte en technische vakken.
Het Innovatieplatform heeft voorstellen gedaan voor een betere
omzetting van kennis in producten en diensten. De regering neemt
praktische adviezen van het Innovatieplatform over, zoals een
vereenvoudigde toelating van kennismigranten, een betere uitwisseling
tussen universiteiten en onderzoeksinstellingen, en het midden- en
kleinbedrijf, het uitbreiden van het aantal startende ondernemers en
het benutten van de kansen die de creatieve industrie biedt.
Een verlaging van de belasting op bedrijfswinst is goed voor het
fiscale vestigingsklimaat en draagt zo bij aan verbetering van de
economische structuur.
De productiviteit van de economie wordt eveneens gestimuleerd door
versnelling van procedures voor ruimtelijke ordening, woningbouw,
infrastructuur en milieu. De regering wil ruimte voor wonen, werken en
recreëren in sterke steden, en ook voor natuur en landschap. De
verruiming van het huurbeleid bevordert nieuwe investeringen in de
woningbouw, mede om doorstroming te bevorderen.
De herziening van de Wet op de ruimtelijke ordening zal meer armslag
aan gemeenten en provincies geven.
De regering zal in 2005 voorstellen doen die gericht zijn op een
versterking van een leefbaar en vitaal landelijk gebied.
Er wordt fors geïnvesteerd in de infrastructuur, en in het bijzonder
in onderhoud van wegen en in een betere benutting ervan.
Nederland houdt zich aan de internationale afspraken over de reductie
van de uitstoot van broeikasgassen.
Het vertrouwen van burgers in de toekomst wordt vergroot door
verbetering van de veiligheid.
Fanatieke groeperingen trachten met terroristische daden, waarvan
onschuldige burgers en zelfs kinderen het slachtoffer worden, over de
hele wereld samenlevingen te ondergraven. Ook Nederland is niet
gevrijwaard van deze dreigingen. Om onze democratische rechtsstaat en
onze pluriforme samenleving te beschermen tegen terreur, heeft de
regering aangekondigd op korte termijn ingrijpende maatregelen te
treffen. De bestrijding van terrorisme zal worden versterkt door een
betere organisatie, de mogelijkheid om snel maatregelen te nemen en
door bepaalde opsporingsbevoegdheden te verruimen. Tevens zal, mede
met het oog op adequate voorlichting, een waarschuwings- en
alerteringssysteem in werking worden gesteld.
De inspanningen van regering, gemeenten, politieregios, rechterlijke
macht, openbaar ministerie en gevangeniswezen beginnen hun vruchten af
te werpen.
Gemeenten krijgen meer mogelijkheden om bestuurlijke boetes op te
leggen voor kleine vergrijpen en parkeerovertredingen.
Volgend jaar herdenken wij dat zestig jaar geleden de Tweede
Wereldoorlog eindigde. Bijdragen aan vrede en veiligheid betekent dat
landen medeverantwoordelijkheid moeten blijven nemen voor de
internationale rechtsorde en solidariteit. Uitgangspunten voor
Nederland daarbij zijn een daadkrachtige Europese Unie, een sterke
transatlantische relatie, vooral in NAVO-verband, en een effectief
functioneren van de Verenigde Naties.
Door een actief buitenlands beleid en door te participeren met ruim
2000 militairen in internationale missies, ondersteunt Nederland Irak,
Afghanistan en de Balkan bij hun democratische en economische
wederopbouw.
De mannen en vrouwen van onze krijgsmacht die daaraan bijdragen,
verdienen groot respect en dankbaarheid. De regering voelt zich met
hen en hun naasten verbonden; onze gedachten gaan in het bijzonder uit
naar de gewonde en gesneuvelde Nederlandse militairen en naar hun
families.
Internationale rechtsorde en solidariteit vergen evenzeer duurzame
bestrijding van armoede en onrecht. De Nederlandse
ontwikkelingssamenwerking wordt gekenmerkt door partnerschap, dialoog
en betrokkenheid van niet-gouvernementele organisaties en het
bedrijfsleven. De regering zal bijzondere aandacht blijven geven aan
onderwijs, milieu en water, gezondheidszorg en aids-bestrijding.
De zorg van de regering gaat in het bijzonder uit naar de ontwikkeling
van het armste werelddeel, Afrika, en naar de ernstige crisis in
Soedan. Een groot deel van de bilaterale ontwikkelingsgelden is
bestemd voor Afrika ten zuiden van de Sahara.
Bevordering van handelsbetrekkingen is gunstig voor de economische
groei van ontwikkelingslanden. De Wereldhandelsorganisatie en de
Europese Unie hebben hieraan recent een belangrijke nieuwe impuls
gegeven.
Met de toetreding van tien nieuwe lidstaten en met het Grondwettelijk
Verdrag, dat volgende maand zal worden getekend, heeft de Europese
Unie nieuwe mijlpalen bereikt.
De regering zal zich ervoor inzetten eenieder duidelijk te maken dat
de Unie meer betekent dan uitsluitend economische samenwerking. Dit is
nodig voor het vertrouwen in Europa. Het is essentieel dat binnen de
Unie afspraken over veiligheid en migratie, landbouwhervorming,
interne markt, mededinging, begrotingsbeleid en economische
hervormingen worden nagekomen.
Op het Nederlandse voorzitterschap rust een grote verantwoordelijkheid
om beslissingen over de verdere uitbreiding van de Europese Unie
zorgvuldig voor te bereiden, in het besef dat draagvlak daarbij
onontbeerlijk is. Daartoe zullen de gestelde toetredingscriteria
strikt moeten worden toegepast.
Hernieuwd vertrouwen moet ook gebaseerd zijn op maatschappelijke
samenhang. De overheid kan dat niet alléén realiseren. Het zijn
burgers, maatschappelijke organisaties en sociale partners die vorm
geven aan de Nederlandse samenleving.
De regering onderkent daarbij de grote betekenis van kunst en cultuur.
Op het gebied van werk en inkomen zullen werknemers en werkgevers
nieuwe accenten moeten kunnen leggen. De eigen rol van sociale
partners staat daarbij niet ter discussie.
Het beleid van deregulering en vermindering van administratieve lasten
voor bedrijven en burgers krijgt gestalte. Dit schept ook meer ruimte
voor eigen verantwoordelijkheid.
Om een hoogwaardig en toegankelijk stelsel van zorg te handhaven, zal
de regering keuzevrijheid en concurrentie bevorderen. Zo worden
zorgverzekeraars en zorgaanbieders gestimuleerd meer kwaliteit te
leveren en doelmatiger te werken. Een wet met één basisverzekering
voor iedereen alsmede een zorgtoeslag worden hiertoe voorbereid.
De overheid zal selectiever in haar ambities en prioriteiten moeten
zijn en daarmee slagvaardiger worden. In het programma Andere Overheid
zullen voorstellen worden gedaan voor herijking van taken en
werkwijzen van het rijk en voor verbetering van de dienstverlening aan
de burger.
Taken moeten zo dicht mogelijk bij de mensen worden uitgevoerd. Er
wordt dus meer gevraagd van provincies en gemeenten. De regering
benadrukt het belang van goed overleg tussen de overheden en zal
daarmee intensief blijven voortgaan in het belang van een samenhangend
optreden van de overheid.
De grote steden zijn in belangrijke mate sociale en economische
motoren van onze maatschappij. De regering ondersteunt die door
concrete afspraken te maken.
Door de democratie te versterken kan het vertrouwen van de burger in
de overheid worden bevorderd. De regering heeft voorgesteld
burgemeesters met ingang van 2006 direct door de burgers te laten
kiezen. Op korte termijn zullen u wetsvoorstellen bereiken voor de
herziening van het kiesstelsel, gericht op versterking van het mandaat
van de individuele volksvertegenwoordiger.
Samenleven in een maatschappij vergt respect voor elkaars cultuur,
achtergrond en opvattingen. Velen in ons land staan, elk op eigen
wijze, in de christelijke, humanistische, joodse, islamitische of een
andere wereld- of levensbeschouwelijke traditie. In een dergelijk
pluriform land is respect van allen, autochtoon en allochtoon, voor
onze grondrechten en rechtsstaat een vereiste.
Een gemeenschappelijke basis van taal, actief burgerschap en gedeelde
waarden en normen kunnen dat versterken. Ook het integratiebeleid moet
hieraan bijdragen.
De instroom van asielzoekers is sterk gedaald. Het restrictieve
toelatingsbeleid voor asielzoekers en voor personen die naar Nederland
komen in het kader van gezinsvorming zal worden voortgezet.
De regering wil werken aan onderling vertrouwen in ons Koninkrijk. Met
Aruba en de Nederlandse Antillen heeft Nederland een unieke
staatkundige en maatschappelijke band. De regering zal de Nederlandse
Antillen krachtig ondersteunen om de zorgelijke sociaal-economische
situatie het hoofd te bieden en de toenemende criminaliteit te
bestrijden. Ook de hervorming van de bestuurlijke en financiële
verhoudingen op de Nederlandse Antillen en een nieuw perspectief voor
het Koninkrijksverband vragen de aandacht. In december vieren wij
samen het 50-jarig bestaan van het Statuut.
Leden van de Staten-Generaal
De regering beseft dat zij ook in 2005 forse inspanningen van alle
geledingen van de samenleving vraagt. Tegen de achtergrond van een
stevige internationale groei, en een opleving van de economie in
Europa, is thans ook in ons land sprake van een beginnend h erstel.De
werkgelegenheid zal naar verwachting volgend jaar weer wat toenemen.
Dit keerpunt schept kansen om de economische groei te versterken en
duurzaam te maken. De structurele hervormingen zijn daarop gericht en
scheppen zo perspectief voor welvaart en werkgelegenheid en daarmee
voor meer samenhang in de maatschappij. Door de noodzakelijke
inspanningen gezamenlijk op ons te nemen, kunnen we de toekomst met
vertrouwen tegemoet zien.
De regering rekent op een vruchtbaar overleg met u. Op u rust een
verantwoordelijke en zware taak. U mag zich daarbij gesteund weten
door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en
Gods zegen voor u bidden.
Dinsdag 21 september 2004