Menselijk, al te menselijk Fotografie & psychiatrie 1870-1940
18 september t/m 31 oktober 2004 in het Nederlands fotomuseum
De tentoonstelling Menselijk, al te menselijk richt zich op de vroege psychiatrische fotografie. Al snel na het ontstaan van de fotografie heeft de psychiatrie zich de 'kunst van het portret' eigen gemaakt. Door het portret als onderzoeksmiddel te gebruiken trachtte men psychische afwijkingen en hun uiterlijke kenmerken te ontdekken. Sindsdien zijn er complete encyclopedieën -zoals het drie-delige Iconographie photographique de la Salpêtrière en de Nouvelle Iconographie- uitgebracht met dergelijke portretten om zo overzichtelijk ziektebeelden herkenbaar te maken. De meer dan 150 foto's en de originele encyclopedieën in de tentoonstelling in het Nederlands fotomuseum zijn onthullend, aandoenlijk en confronterend tegelijk.
De tentoonstelling Menselijk, al te menselijk richt zich op het gebruik van fotografie in de psychiatrische instellingen in de periode van 1870-1940. Dokter Diamond, oprichter en voorzitter van de Royal Photographic Society of London, is vanaf 1851 verantwoordelijk voor de eerste foto's van de waanzin: de portretten van de 'gekken' van het Surrey County Asylum in Springfield. Rond dezelfde tijd begint men overal in Europa psychiatrische patiënten te fotograferen. In Frankrijk probeert men methodisch te denken, met als resultaat het grootste overzichtswerk van psychiatrische beelden uit de inrichting Salpêtrière in Parijs: de Iconographie photographique de la Salpêtrière, waarvan in 1876 en 1877 het eerste en tweede deel verschijnt. Deel drie verschijnt in 1880. Dit deel bevat foto's van Bourneville en Régnard, later afgelost door Albert Londe die in 1888 onder het patronaat van Charcot en van Gilles de la Tourette en Paul Richer het eerste deel van de Nouvelle Iconographie de la Salpêtrière uitgeeft.
De tentoonstelling Menselijk, al te menselijk omvat een ruime keuze van zo'n 150 foto's uit de belangrijke overzichtswerken van de psychiatrische fotografie: de Iconographie (deel 1, 2 en 3) en Nouvelle Iconographie de la Salpêtrière. Aangevuld met foto's uit het Belgische Museum Dr. Guislain in Gent; de Collectie F.S. Meijers in Altrecht (NL) en uit het Duitse Landeswohlfahrtsverband in Hessen, onderzoekt de tentoonstelling de intense relatie tussen fotografie en psychiatrie. Al het materiaal wordt tentoongesteld in vitrines, waarbij de originele foto's worden afgewisseld met (bladen uit) de encyclopedieën.
De foto's zijn onthullend, aandoenlijk en confronterend tegelijk. De kijker wordt geconfronteerd met een onderzoekende en afstandelijke benadering van de patiënten, meer als studieobject dan als mens. Er zijn foto's te zien van apathische patiënten, vastgebonden patiënten en van bijvoorbeeld een patiënte met een tak op haar hoofd als ware het een doornenkroon. Dat de zieke als onderwerp van observatie er zelden of nooit mee gediend is geweest concludeert begin 20ste eeuw de medische wereld ontmoedigd zelf.
De tentoonstelling Menselijk, al te menselijk is samengesteld door Erik Eelbode en is een coproductie van het FotoMuseum Provincie Antwerpen en het Museum Dr. Guislain in Gent, alwaar de tentoonstelling recentelijk te zien was. Naar aanleiding van de tentoonstelling verscheen eerder dit jaar nummer 28 van het magazine van FotoMuseum Provincie Antwerpen als catalogus (dit nummer is inmiddels helaas uitverkocht). Het Nederlands fotomuseum wil met deze tentoonstelling wederom aandacht besteden aan een van de vele belangrijke maar veelal nog onderbelichte toepassingsgebieden van de fotografie, ditmaal de medische fotografie.
Symposium fotografie & psychiatrie vrijdag 8 oktober (locatie nog onbekend)
Een programma van lezingen, debat en film met medewerking van verschillende bekenden fotografen. Het symposium wordt georganiseerd i.s.m. Spaarnestad Fotoarchief, alwaar de tentoonstelling Binnenste Buiten over de verbeelding van de psyche, te zien is (4 september - 28 november 2004).
opening zondag 19 sept., 16 uur door Christoph Ruys, directeur-conservator FotoMuseum Prov. Antwerpen.
-----------------------
Nederlands fotomuseum ( open di - zon 11 - 17 uur(
toegang E 2,30 / CJP E 1,60 / jaarkaart fotomuseum E 12,50