De staat van de democratie. Democratie voorbij de staat.
---
15-09-2004
De heersende ongerustheid over de democratie is voor de WRR aanleiding
geweest eens goed in kaart te brengen wat de voornaamste uitdagingen
voor de statelijke democratie zijn en welk type oplossingen daaruit
volgen.De resultaten van deze verkenning zijn gebundeld in "De staat
van de democratie. De democratie voorbij de staat" (WRR-verkenning 4).
Over aard en inhoud van de uitdagingen blijkt onder wetenschappers,
beleidsmakers en politici weinig verschil van mening. Steeds gaat het
om processen van verplaatsing van politieke verantwoordelijkheden.
Steeds ook gaat het om afwendgedrag van de burger. Steeds ook gaat om
de implosie van de politieke partij. En steeds ook gaat het om
toenemende maatschappelijke complexiteit.
Minder overeenstemming bestaat er over wat hier uit volgt. De een
pleit voor herstel van het politieke primaat. De ander voor verdere
decentralisatie. De derde voor meer zeggenschap voor de burger. En de
vierde voor meer discussie in plaats van stemmen. Door nu
vertegenwoordigers van vier concurrerende democratiebenaderingen aan
het woord te laten -- directe democratie, vertegenwoordigende
democratie, deliberatieve democratie en associatieve democratie -- die
alle in principe een van de bovengenoemde antwoorden voorstaan --
heeft de WRR zowel geprobeerd om de vitaliteit en rijkheid van de
democratische traditie te tonen als de discussie over democratische
vernieuwing uit haar statelijke context te trekken. Democratie is meer
dan stemmen, partijen en parlement. Democratie is ook geregelde
meningsuitwisseling, wederzijds respect en een democratische cultuur
en deugden.
De uitkomst is niet zozeer dat de aandacht van het kabinet voor
statelijke vernieuwing van de democratie verkeerd is, als wel dat ze
eenzijdig is. Niet eerder in de geschiedenis hebben nationale en
lokale staten hun bevoegdheden en verantwoordelijkheden meer moeten
delen met supranationale organisatie, private partijen en burgers.
Gezien deze grootscheepse `verplaatsing van de politiek' is het
verwonderlijk dat voor een democratisch reveil de hoop vrijwel
uitsluitend wordt geplaatst op een tamelijk technische wijziging van
de verkiezingsprocedure. Beter is het, zo leert de Verkenning, om
daarnaast ook in te zetten op burgerschapsvorming op al die andere
locaties waar politieke besluitvorming plaatsvindt: de buurt, het
ziekenhuis, de Europese Unie, het werk, de school en andere niet aan
de overheid gebonden organisaties. Waar de politiek (wordt)
verplaatst, dient de staat er tenminste voor te zorgen dat de
democratie mee verplaatst. Zo zou kort de conclusie van deze
Verkenning kunnen luiden. Hoe, is een zaak voor nader onderzoek.
Over de wrr
De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (wrr) is een
onafhankelijke denktank voor de Nederlandse regering. De wrr geeft de
regering gevraagd en ongevraagd advies over onderwerpen vanuit een
langetermijnperspectief. Deze onderwerpen zijn sectoroverstijgenden
hebben betrekking op maatschappelijke vraagstukken waarmee de regering
in de toekomst te maken kan krijgen. De wrr-adviezen krijgen hun
weerslag in openbare rapporten, die zowel een probleemstellend als
adviserend karakter kunnen hebben. Bij de voorbereiding van adviezen
wordt soms onderzoek uitbesteed aan externe deskundigen. De resultaten
hiervan worden veelal gepubliceerd als verkenning.
De staat van de democratie. Democratie voorbij de staat, E.R. Engelen
en M. Sie Dhian Ho (red.), WRR Verkenningen 4, ISBN 90-5-356-729-1,
prijs: 47,50 is vanaf 14 september 2004 verkrijgbaar in de boekhandel
en bij Amsterdam University Press, Prinsengracht 747-751, 1017 JX
Amsterdam, bestellingen@aup.nl. Meer informatie over deze en andere
WRR-uitgaven bij Amsterdam University Press vindt u op www.aup.nl.
Nadere inlichtingen over het rapport zijn te verkrijgen bij:
dr. E.R. Engelen (WRR)telefoon (070) 356 46 79
drs. J.T.A. Groeneveld (WRR)telefoon (070) 356 46 68
Een recensie-exemplaar kunt u bestellen bij:
WRR
afdeling publicaties,
Postbus 20004,
2500 EA Den Haag;
fax 070-356 4685
e-mail: info@wrr.nl
© WHY Service Group, for comments e-mail the Webmaster
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid