SERV
Jozef II-straat 12-16
1000 BRUSSEL
Tel. (00 32) 2 209 01 11
Fax. (00 32) 2 217 70 08
Brussel, 15 september 2004
T.a.v. de redactie,
Dat de regio rond de luchthaven van Zaventem een economische attractiepool is wordt door niemand betwist. Dit blijkt overigens onmiskenbaar uit de groeicijfers van de laatste 30 jaar. Voor de verklaring van die groei wordt meestal verwezen naar de centrale ligging in Vlaanderen, de strategische positie ten aanzien van Brussel en last but not the least de aanwezigheid van de luchthaven in Zaventem. De GOM Vlaams-Brabant en de SERV hebben gezocht naar de rol van de luchthaven als vestigingsfactor voor bedrijven en als economische motor in de luchthavenregio.
Een belangrijke conclusie is dat in de luchthavenregio alleen al 58.000 tot 72.000 jobs van het bestaan van de luchthaven afhankelijk zijn. Bovendien reikt de impactregio van de luchthaven nog veel verder dan de in dit onderzoek gedefinieerde geografische perimeter. De besluiten met betrekking tot de impact op de werkgelegenheid kunnen dan ook als een minimum beschouwd worden. Gelet op de grote sociaal-economische afhankelijkheid en de vastgestelde recente kwetsbaarheid is het belangrijk dat de internationale poortfunctie van de luchthaven ook daadwerkelijk in beleidsacties wordt omgezet.
Luchthavenregio nog steeds belangrijke maar kwetsbare tewerkstellingspool.
De luchthavenregio heeft met 146.429 arbeidsplaatsen een grote concentratie van werkgelegenheid. Er bestaan 4 jobs voor 5 inwoners, waar dat in Vlaanderen maar 1 job op 3 inwoners is. Bovendien kende de regio - zij het met een onderbreking in de periode 2001-2002, grotendeels te wijten aan het verdwijnen van Sabena - een sterke werkgelegenheidsgroei.
De groei wordt in grote mate gedragen wordt door regiospecifieke sectoren, zowel in de industrie als in de diensten. De luchthaven functioneert dus duidelijk als groeipool voor een aantal specifieke sectoren.
Er zijn heel wat verhuisbewegingen in de regio, waardoor de mobiliteit van de bedrijven 50% groter is dan voor een gemiddeld Vlaams bedrijf. Bij de industriële bedrijven is de verhuismobiliteit zelfs dubbel zo groot als in Vlaanderen.
Die grote mobiliteit is op zich geen probleem in die zin dat in grootstedelijke milieus de mobiliteit van bedrijven steeds op een hoger niveau ligt dan elders in Vlaanderen. Toch speelt er een specifiek fenomeen in Halle-Vilvoorde en in de luchthavenregio in het bijzonder. Samen met de hoge mobiliteit is er ook een herverdeling, waarbij bedrijven zich eerst in de regio vestigen om nadien opnieuw te verhuizen naar een locatie elders in Vlaanderen. Mogelijk spelen hier agglomeratienadelen, gekoppeld aan de mobiliteitsproblematiek, waardoor vermoedelijk bedrijven die een locatie zeer dicht bij de luchthaven niet echt nodig hebben de regio verlaten. Dit hoeft echter niet te betekenen dat het betrokken bedrijven de aanwezigheid van de luchthaven niet cruciaal of belangrijk zou vinden. Overigens speelt deze herverdeling geen rol in Waals-Brabant, waar men de ingeweken Brusselse bedrijven wel weet vast te houden.
Verder is het Brusselse deel van de luchthavenregio attractiever is dan het Vlaamse. Vermoedelijk wensen de bedrijven de combinatie luchthaven/grootstad Brussel te maximaliseren door een vestiging op het Brusselse territorium. Dit geldt in eerste instantie voor de Brusselse bedrijven zelf die, in hun zoektocht naar een betere locatie in functie van de luchthaven, eerst een vestiging op Brussels territorium zoeken. Pas daarna komt het Vlaamse deel van de luchthavenregio in de kijker. Feit is dat ook voor het bedrijfsleven van Brussel is de luchthavenregio een belangrijke vestigingsfactor.
Luchthaven belangrijkste vestigingsfactor in de regio.
Via de methode van de shift- en share-analyse werd bepaald dat werkgelegenheidsgroei in de luchthavenregio voor meer dan 56% veroorzaakt is door lokale factoren en slechts voor 34% door de nationale conjunctuur. De uiteenrafeling van deze lokale vestigingsfactoren bracht aan het licht dat de luchthaven wel degelijk belangrijk is voor de bedrijven in de luchthavenregio. Niet minder dan 37% van de bedrijven vindt de aanwezigheid van de luchthaven cruciaal of belangrijk voor haar bedrijfsvoering. Dit is in verhouding met een gemiddeld Vlaams bedrijf 6 keer meer. Deze bedrijven vertegenwoordigen 64.7% van de privé-werkgelegenheid in het gebied.
Het is dus onmiskenbaar dat de luchthaven voor een groot deel van de bedrijven een onmisbare vestigingsfactor is. Eng geïnterpreteerd - als men focust op bedrijven waarvoor de aanwezigheid van de luchthaven cruciaal is - kan men besluiten dat meer dan de helft van de privé-werkgelegenheid in de luchthavenregio afhankelijk is van de aanwezigheid van de luchthaven. Iets ruimer geïnterpreteerd - als we ook de bedrijven meenemen waarvoor de luchthaven belangrijk is - loopt dit op tot 2/3e van de totale privé-werkgelegenheid in het gebied. In totaal gaat het voor de luchthavenregio om 57 830 tot 72 023 jobs. De hoofdbrok daarvan bevindt zich in de diensten.
De impactregio reikt echter nog veel verder dan de in dit onderzoek gedefinieerde geografische perimeter en loopt over geheel oostelijk Brussel en de ruime noordelijke en oostelijke schil in de Brusselse rand. De vermelde besluiten met betrekking tot de impact op de werkgelegenheid kunnen dan ook als een minimum beschouwd worden.
Ook de rol van Brussel is niet te onderschatten. Dit bleek reeds uit de beschrijving van de verhuisbewegingen. Dit wordt ook duidelijk via de klantrelaties tussen bedrijven gevestigd in de luchthavenregio en bedrijven elders. Voor quasi alle sectoren wordt een grotere Brusselse betrokkenheid genoteerd met de bedrijven in de luchthavenregio, dan met een gemiddeld Vlaams bedrijf. Toch blijkt dat puur kwantitatief gesproken de vestigingsfactor luchthaven zowat 5 maal belangrijker is dan de vestigingsfactor Brussel (nl de werkgelegenheid in de regio is voor 13.9% afhankelijk van de klantrelaties met Brussel, terwijl de luchthaven een impact heeft op 64.7% van de werkgelegenheid).
De bedrijven in de luchthavenregio hechten ook meer belang aan het imago van de regio - dat ondermeer door de aanwezigheid van Brussel wordt bepaald - dan een gemiddeld Vlaams bedrijf. Natuurlijk geldt de uitstraling van Brussel niet enkel als vestigingsfactor voor de onmiddellijke regio, maar voor geheel België.
Strategisch beleid meer dan ooit nodig.
Na vroegere studies, ondermeer van de Nationale Bank in 1996 en van prof. Sleuwaegen in 2003 komt deze studie op basis van ruimtelijk-economisch onderzoek tot een aantal belangwekkende vaststellingen omtrent de sociaal-economische impact van de luchthaven voor de luchthavenregio.
Ten eerste is er de vaststelling dat tussen de 1/2 en 2/3e van de privé-werkgelegenheid in de luchthavenregio - hetzij 58.000 tot 72.000 jobs - rechtstreeks afhankelijk is van de aanwezigheid van de luchthaven. Daarenboven blijkt dat de impactregio van de luchthaven, d.w.z. het gebied waarbinnen bedrijven de luchthaven een cruciale of belangrijke vestigingsfactor vinden, nog heel wat ruimer is dan het studiegebied. De inschattingen inzake de impact op de werkgelegenheid zijn dus niet overtrokken.
Ten tweede wordt geconcludeerd dat de luchthavenregio gekenmerkt is door een groot aantal regiospecifieke activiteiten De terugval van de economische groei in de periode na 2001, die zeker is beïnvloed door het faillissement van SABENA, toont duidelijk aan dat de groeipool rond de luchthaven kwetsbaar is. Dit blijkt ook uit de verhuisbewegingen van bedrijven waaruit duidelijk wordt dat de luchthavenregio - in tegenstelling tot Waals-Brabant, evolueert naar een doorgeefgebied. Ongetwijfeld spelen problemen inzake bereikbaarheid hierbij een rol.
Gelet op de grote sociaal-economische afhankelijkheid en de vastgestelde recente kwetsbaarheid is het belangrijk dat de internationale poortfunctie van de luchthaven die door het beleid, ondermeer in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen, wordt naar voren geschoven, ook daadwerkelijk in beleidsacties wordt omgezet. Het is dan ook meer dan tijd voor de opmaak van het reeds aangekondigde strategisch plan voor de regio.
Toelichting is te verkrijgen bij:
SERV GOM Vlaams-Brabant
Peter Cabus Erwin Lammens
02 - 229 51 98 02 - 257 03 43
0478/556689 0477/239017
peter.cabus@serv.be el@gomvlaamsbrabant.be
-----------------------
Persbericht
MINSTENS 60.000 JOBS IN LUCHTHAVENREGIO AFHANKELIJK VAN LUCHTHAVEN.
GEZAMENLIJKE STUDIE VAN DE GOM VLAAMS-BRABANT EN DE SERV
Titel
---- --