Gemeente Alkmaar
Financieel zwaar weer: toch sluitende gemeentebegroting Alkmaar
15 september 2004
Ondanks forse rijksbezuinigingen op het gemeentefonds is het college
van B&W erin geslaagd de gemeenteraad een sluitende programmabegroting
voor het jaar 2005 voor te leggen. Om dit te realiseren moet flink
bezuinigd worden. Daarom heeft het college in het voorjaar al een
pakket met bezuinigen aan de raad voorgelegd. Door de bezuinigingen is
het college er tevens in geslaagd ruimte te scheppen voor nieuw beleid
op o.a. het gebied van onderwijs, groen, sociaal beleid en (openbaar)
vervoer. De gemeenteraad doet begin november uitspraak over de
begroting.
Minder inkomsten
Bij de voorbereiding van de begroting 2005 (en verder) bleek eind 2003
al dat er zich belangrijke nieuwe ontwikkelingen voordeden die een
grote druk op het hele begrotingsproces zouden leggen. In de eerste
plaats waren dit de afspraken binnen de Europese Unie die er op
gericht waren nationale begrotingstekorten te maximeren op 3%. Dat
betekende een forse bezuinigingstaakstelling voor de rijksoverheid.
Tevens speelde hierbij de (tegenvallende) economische ontwikkeling een
belangrijke rol.
Dit resulteerde in omvangrijke bezuinigingen op o.a. het gemeentefonds
en kortingen in de sfeer van de Wet Werk en Bijstand inclusief de
Gesubsidieerde arbeid.
In de loop van 2004 is daar nog eens een aanzienlijke korting op het
gemeentefonds bovenop gekomen (junicirculaire) en wordt bij de
septembercirculaire nog eens een aanvullende korting verwacht.
Tevens spelen de voorgenomen maatregelen van het kabinet op het gebied
van de OZB een belangrijke rol t.a.v. de gemeentelijke financiën:
a. afschaffing van het OZB-gebruikersdeel woningen m.i.v. 2006 (was 1
januari 2005)
b. maximering van de OZB heffing (in begroting geen rekening mee
gehouden)
c. vervallen van de Zalmsnip (in begroting geen rekening meer mee
gehouden)
d. instellen van een EMU-norm (per gemeente).
Een en ander betekent een sterke inperking van het gemeentelijk
belastingbeleid en dus een aanslag op de gemeentelijke (financiële)
autonomie. Van de zijde van de VNG wordt hiertegen dan ook sterk
geageerd.
Sluitende begroting
Ondanks al deze voorgenomen maatregelen is het college er in geslaagd
een sluitend financieel beeld in meerjarenperspectief aan de
gemeenteraad te presenteren. Daarvoor zijn uiteraard wel grote
bezuinigingen doorgevoerd. Eind 2003/begin 2004 ging het daarbij in
eerste instantie om een bedrag van 3,1 miljoen euro structureel,
terwijl voor de zomer nog eens voor een bedrag van 6,6 miljoen euro
aan voorstellen werd gepresenteerd, die in het kader van de
Perspectiefnota met de raad werden besproken. Twee onderdelen daarvan
dienen nog nader te worden ingevuld, te weten organisatorische
maatregelen in het kader van het proces `Stand van de organisatie' (1
miljoen) en ombuigingen t.l.v. de grote projecten (0,5 miljoen). Bij
de invulling zal het college ook de suggesties van de gemeenteraad bij
de meest recente behandeling van de perspectiefnota meenemen.
Nieuw beleid
Gelet op bovenstaande ontwikkelingen die nog van rijkswege zijn te
verwachten, en bijv. ook de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning,
bestaan er nog vele (financiële) onzekerheden. Toch is niet alleen
bezuinigd. Er is op verzoek van de gemeenteraad ook ruimte geschapen
voor nieuw beleid, en wel voor ruim 4 miljoen euro. Voorbeelden
daarvan zijn:
· Masterplan Voortgezet onderwijs
Als het aan de gemeente en de schoolbesturen ligt is in 2008 de
huisvesting van scholen sterk verbeterd, is gesaneerd in het
gebouwenbestand en zijn de scholen beter verspreid over de stad. Ook
zal de levensvatbaarheid van de onderwijsinstellingen sterk zijn
verbeterd. Dat zijn de doelstellingen van het Masterplan Voortgezet
Onderwijs. Ingrijpen in de huisvesting van Alkmaarse
onderwijsinstellingen is nodig omdat sommige panden dringend toe zijn
aan vernieuwing. Maar ook de wisselende leerlingenaantallen op scholen
dwingen het gemeentebestuur en de schoolbesturen na te denken over
adequate huisvesting. Op de reeds begrootte dekking wordt een
investeringsbedrag ter beschikking gesteld van EUR 6.825.000,-
· Groenbeleidsplan
Het groenbeleidsplan 2004-2014 bevat de hoofdlijnen van het beleid
voor het beheer van het groen in deze periode. Opgave voor de komende
jaren is om een dreigende verpaupering van het groen te voorkomen.
Reconstructie van flinke delen van het groen is daarvoor nodig. Voor
2005 is een bedrag van EUR 300.000 beschikbaar gesteld en vanaf 2006
EUR 400.000 per jaar.
Civieltechnische kunstwerken
· Voor het wegwerken van de onderhoudsachterstand van bruggen en
tunnels in Alkmaar is een extra jaarlijkse investering gedurende 10
jaar van EUR 550.000 nodig. Met ingang van 2005 wordt in deze
investering voorzien.
· Openbaar vervoer
Landelijk worden bezuinigingen doorgevoerd op het openbaar vervoer.
Dat treft ook Alkmaar. Een aantal buslijnen zal worden geschrapt. 's
Avonds en op zondagen servicebussen gaan rijden op de stadsbusroutes
nadat de servicebuslijnen zijn gestopt. Hierdoor wordt de
toegankelijkheid van het stadsnet verbeterd. Tegelijk moet een
campagne voor een 1 euro kaartje zorgen dat meer mensen met de bus
reizen. Voor het reguliere openbaar vervoer zal een structurele
bijdrage beschikbaar worden gesteld van EUR 235.000.
· Onderzoeken rekenkamer en formatie griffie
Recent is de Rekenkamer door de gemeenteraad ingesteld. De Rekenkamer
is van mening dat minimaal twee onderzoeken per jaar moeten worden
uitgevoerd en daarvoor is een extra budget ter beschikking gesteld van
EUR 53.000 per jaar.
De raad heeft besloten tot uitbreiding van de formatie van de griffie
met 1,5 fte en tevens tot uitbesteding van de verslaglegging van
commissievergadering (totaal
EUR 111.000).
· Dienstencentrum verslaafdenzorg
Op korte termijn wordt er gekeken naar de mogelijkheden voor
uitbreiding van de winteropvang en op langer termijn naar de
uitbreiding van het passantenverblijf en het aanbod van activiteiten
gericht op deze doelgroep. Dit alles in samenwerking met de
Brijderstichting. Hiervoor wordt structureel EUR 110.000,- ter
beschikking gesteld.
· Sociale activering
Met de komst van de Wet werk en bijstand wordt een nieuwe koers
gevaren als het gaat om het deelnemen aan het maatschappelijk leven.
`Werk" is de essentie van de WWB. Het project `Voor mekaar' waarin de
afgelopen jaren zeer intensief en op kleinschalig niveau aandacht werd
besteed aan maatschappelijke activering loopt dit jaar ten einde.
Niettemin blijft het college maatschappelijke activering een punt van
aandacht vinden. Concrete initiatieven moeten nog worden ondernomen.
Wel is alvast structureel EUR 100.000 hiervoor beschikbaar gesteld.
· Tiener-jongerenwerk Oosterhout
In augustus 2004 is de nieuwe sporthal Oosterhout geopend. Een
jongeren(sport)centrum maakt onderdeel van deze nieuwe sporthal. Het
jongerencentrum zal apart geëxploiteerd worden door Kern 8. Dit nieuwe
jongerencentrum impliceert de sluiting van Flash aan de Herenweg. Voor
dit alles is er een bedrag van EUR 300.000,- nodig. EUR 117.000,- zat
al in de meerjarenbegroting onder de noemer binnenstedelijk
sportcomplex. Door de sluiting van Flash komt EUR 75.000,- vrij. Om
tot EUR300.000,- te komen moet er nog eens een bijdrage van EUR
100.000,- bij.
Masterplan wijk-en buurtcentra
De wijk- en buurthuizen hebben op dit moment met grote tegenslagen te
maken waar het gaat om het sluitend maken van hun exploitaties. Met
name de hoge eisen die tegenwoordig worden gesteld aan het beheer van
de accommodaties zorgen voor extra investeringen in het beheer. Om in
deze extra lasten te kunnen voorzien wordt met ingang van 2005
structureel EUR 40.000,- uitgetrokken.
Budget kleine verkeersmaatregelen
Kleine ergernissen of eenvoudig op te lossen problemen vragen om een
snelle en adequate aanpak. Wethouder Kloos heeft EUR 50.000,-
"handgeld' tot zijn beschikking om bijvoorbeeld verkeersremmende
maatregelen te treffen of om een in-/uitrit aan te passen zodat deze
veiliger wordt. Hiermee kan hij snel tegemoet komen aan wensen van
wijkbewoners.
Bovendien is de financiering van een aantal projecten in de loop van
de jaren onder meer mogelijk gemaakt door de bijdragen vanuit de
CAI-middelen.
Uitgangspunten tarievenbeleid belastingen
In de raadsvergadering van 5 juli 2004 is bepaald, dat voor 2005 wordt
uitgegaan van tariefstijgingen voor de gemeentelijke belastingen van
1,5%, met uitzondering van de afvalstoffenheffing (0%), en de
onroerende-zaakbelastingen (+3,5%).
Qua woonlasten blijft Alkmaar een van de goedkoopste grotere gemeenten
in Nederland.
· Onroerende-zaakbelastingen
Voor de onroerende-zaakbelastingen wordt uitgegaan van een
opbrengststijging van 3,5%. Hiertoe is besloten tijdens de behandeling
van de perspectiefnota in de raadsvergadering van 5 juli 2004. Voor
het jaar 2005 wordt bij de OZB gebruik gemaakt van de verkoopwaarden
van onroerend goed op 1 januari 2003. In de jaren 2001 t/m 2004 is
uitgegaan van de verkoopwaarden op 1 januari 1999.
In de periode tussen 1999 en 2003 zijn de waarden van woningen in
Alkmaar gemiddeld met ruim 50% gestegen. Dit is overigens ook het
landelijk gemiddelde. De waarden van niet-woningen zijn gemiddeld met
ca. 20% gestegen in deze periode.
De gemeenteraad heeft besloten dat de meeropbrengst als gevolg van de
hogere waarden, afgezien van de 3,5% tariefstijging, gecompenseerd
wordt door tariefverlaging.
· Rioolrechten
Het principe van kostendekkende tarieven rioolrechten wordt
gehandhaafd. In de kosten zijn de veegkosten van straten voor dit jaar
tot een bedrag van EUR 496.000 ondergebracht.
Voor de jaren 2006 en 2007 wordt uitgegaan van een verdere toename van
de toerekening van de kosten van het vegen aan de kosten van riolering
van EUR 77.000 in 2006 en
EUR 77.000 in 2007. Uitgaande van de kostenontwikkeling dient het
tarief voor 2004 met 1,5% te worden verhoogd.
· Afvalstoffenheffing
Door een aantal besparingen op de inzamelkosten en het aanbieden van
minder afval dan geraamd en het toerekenen van de kosten van de
kwijtschelding (EUR 620.000) aan de sociale zorg (Minimabeleid), is
het mogelijk het uitgangspunt van kostendekkende tarieven
afvalstoffenheffing in 2005 te realiseren. Door de kostenverlaging is
ook een trendmatige verhoging niet noodzakelijk.
Conclusies
De eerder geschetste financieel-economische ontwikkelingen hebben
geleid tot ombuigingsvoorstellen van bijna EUR 10 miljoen, een bedrag
dat in omvang in Alkmaar nog nooit eerder is gerealiseerd. Zelfs niet
tijdens de artikel 12 status van de gemeente. Voor een bedrag van EUR
1,5 miljoen dient nog invulling gevonden te worden (stand van de
organisatie en grote projecten). De begroting 2005 geeft een
incidenteel voordelig saldo aan van EUR 550.000; de meerjarenbegroting
geeft op eindbasis een structureel sluitend beeld te zien.
Besluitvorming
De voorbereidende behandeling van de begroting in de commissie Bestuur
en Middelen vindt plaats op 12 oktober. De Gemeenteraad behandelt de
begroting op dinsdag 1 november 2004 en donderdag 4 november 2004;
aanvangstijdstip en wijze van behandeling nader te bepalen door het
presidium van de raad.
15 september 2004