Toespraak van de staatssecretaris Van der Knaap, ter gelegenheid van de bijeenkomst Sleutels tot succes op 26 augustus 2004

26-8-2004 15:14:00

"Meedoen is belangrijker dan winnen", is de aloude leus van de Olympische Spelen. Maar vraag het onze militaire topsporters in Athene en zij zullen dit niet beamen. Weliswaar is alleen deelname aan de Spelen al een fantastische ervaring, het ultieme doel is het behalen van het hoogste: een medaille. En ik heb vorige week met eigen ogen gezien hoe hard er gewerkt is voor de twee bronzen medailles.

Het bereiken van de top, daar gaat het vandaag over. We willen niet dat vrouwen alleen ´meedoen´ bij Defensie, nee, we willen dat meer vrouwen topfuncties gaan bekleden. Maar hoe kunnen we dit bereiken? Met andere woorden: wat zijn de spreekwoordelijke sleutels waarmee bij Defensie de deuren naar de top voor vrouwen geopend kunnen worden?

´Sleutels tot succes´, daar gaat het vandaag over. Ùheeft al de nodige deuren geopend, anders zat u hier immers niet. Maar helaas moeten we constateren, zo blijkt ook uit het aantal aanwezigen vandaag, dat het aantal vrouwen aan de Defensietop nog steeds gering is. Daarbij wil ik de nadruk leggen op ´nog´, want er is mij veel aan gelegen om hier verandering in te brengen.

Waarom vind ik het zo belangrijk dat het aantal vrouwen aan de Defensietop hoger wordt? Hiervoor is het belangrijk dat ik u even wat meer over mijzelf vertel. Ik ben als jongen opgegroeid in gezin met alleen maar zussen, ik was de enige zoon. Vervolgens kreeg ik zelf ook twee prachtige dochters. Ik ben dus gewend door vrouwen omgeven te worden. Misschien is het daarom ook niet verwonderlijk dat mijn huidige staf - op de chauffeurs na - ook alleen maar uit vrouwen bestaat.

Vrouwen bezitten een aantal talenten waarin ze zich onderscheiden van mannen. Ze zijn over het algemeen heel loyaal, en hun werk kenmerkt zich door hoge kwaliteit. Ze zijn daarentegen heel bescheiden in de beoordeling van hun eigen kwaliteit, hebben hierin soms een zetje nodig.

Uit allerlei onderzoek is inmiddels wel duidelijk geworden dat een goede mix van vrouwen en mannen leidt tot beter functionerende en presterende eenheden. Bovendien bestaat de helft van het arbeidspotentieel uit vrouwen en het zou een gemiste kans zijn als Defensie geen gebruik zou maken van dit talent.

In de personeelsbrief die ik in september aan de Tweede Kamer zal sturen geef ik aan dat ik zal streven naar een instroom van 30% vrouwelijke militairen in alle opleidingen en voldoende invloedrijke en zichtbare vrouwelijke "rolmodellen". Bij het begrip ´rolmodel´ denk ik aan leidinggevende functies maar ook aan instructeurfuncties. Om dit - en de bekende streefpercentages - te halen wordt er op dit moment door de Hoofddirecteur Personeel gewerkt aan een Actieplan Genderbeleid. Eind oktober wordt dit aktieplan door mij besproken met de genderambassadeurs. Iedere genderambassadeur komt voor zijn of haar eigen defensieonderdeel in actie.

U kunt vandaag misschien een voorschot nemen op dit aktieplan en een aantal zaken onderling bespreken. Hoe kunnen we erin slagen voldoende vrouwen te interesseren voor onze organisatie? Wat moeten we doen om de krijgsmacht aantrekkelijker te maken voor vrouwen? Is de krijgsmacht wel voldoende bekend bij vrouwen? Sinds ik staatssecretaris van Defensie ben denk ik vaak dat mijn eigen dochter hier geweldig op haar plek zou zijn. De reden dat ze nooit gesolliciteerd heeft is omdat ze totaal niet bekend was met Defensie. En zo zijn er waarschijnlijk veel meer vrouwen. Onbekendheid met de organisatie kan dus ook een rol spelen.

Aan u de uitdaging om mij te helpen antwoorden te vinden op deze vragen.

Vrouwen werven is dus één ding, maar vrouwen in de organisatie houden en laten doorgroeien vind ik minstens zo belangrijk.

Helaas is die doorstroming van vrouwen nog steeds een probleem. Er zijn de afgelopen jaren weliswaar veel zaken geregeld, waardoor met name praktische hindernissen zijn weggenomen. Denk aan ouderschapsverlof, kinderopvang, werken in deeltijd en flexibilisering van arbeidsduur. Persoonlijk ben ik van mening dat dit niet persé alleen vrouw-gerelateerde faciliteiten zijn, maar dat ze gelden voor medewerkers met opgroeiende kinderen in het algemeen. Dus ookvoor mannen. Toch is de uitstroom onder vrouwelijke militairen nog hoog. Blijkbaar zijn er nog steeds deuren gesloten of, ik zou liever zeggen, deuren die klemmen. Sommige deuren worden door vrouwen zelf ook dicht gelaten.

Heeft dit te maken met de specifieke cultuur bij Defensie of zijn er andere oorzaken aan te wijzen?

Het lijkt erop alsof stereotyperingen over vrouwen (bijvoorbeeld vrouwen zijn niet ambitieus), maar ook over mannen (bijvoorbeeld mannen hoeven geen rekening te houden met het gezin), belemmerend werken voor het bereiken van de top door vrouwen. De vraag voor vandaag is dan ook hoe we met elkaar een oplossing voor kunnen bedenken.

Bij belemmeringen in onze organisatie moet u denken aan vooroordelen over het werken in deeltijd. Dit wordt, vooral als het gaat om militairen, vaak bij voorbaat onmogelijk geacht.

Ook kunnen waardeoordelen over het optreden van vrouwen in hogere functies belemmerend werken: vaak wordt hierover gesproken in termen als ´bitches and babes´ dus of ´te mannelijk´of ´te lief´. Of - en dat is heel kwalijk - dat het aanzien van bepaalde functies daalt wanneer vrouwen deze gaan vervullen.

Over dit soort beelden en mechanismen gaat u het vandaag hebben. Maar vooral over hoe hier mee om te gaan en hoe ze eventueel zijn te doorbreken.

Nu zou ik bijna het ´old boys network´ vergeten: dikwijls wordt gezegd dat werkgevers bij het vinden van kandidaten voor hogere functies, liever gebruik maken van eigen, meestal mannen- netwerken. Juist dit fenomeen is voor mevrouw Gout mede aanleiding geweest om de bijeenkomst van vandaag te organiseren. Hoog tijd voor een tegenhanger: een Defensie- ´old girls network´. Wellicht dat door dit netwerk hier over een jaar een dubbel aantal vrouwen aanwezig zullen zijn!

Essentieel is, en ik kan dit niet genoeg benadrukken, is de zichtbaarheid van vrouwen bij Defensie. Het is goed dat u zich realiseert dat u fungeert als rolmodel, of u het wilt of niet. U bent een rolmodel voor andere vrouwen en ook voor mannen. Zowel binnen als buiten Defensie. Om vrouwen zelf te stimuleren bij Defensie te blijven, maar ook om leidinggevenden te stimuleren vrouwen binnen de organisatie te behouden, is het nodig dat ùzich laat zien! En dat u uw ervaringen met hen en elkaar deelt.

Zo ben ik ook bijzonder verheugd dat op hun beurt mevrouw Kroes en mevrouw Stuiveling hier vandaag zijn om hùn ervaringen met ute delen.

Defensie is er alles aan gelegen om de randvoorwaarden te creëren om doorstroming van vrouwen naar hogere functies te bevorderen. Maar om in het jargon van deze bijeenkomst te spreken: ù heeft daarin een sleutelrol.

Ik wens u een goede en constructieve bijeenkomst toe.

Nieuws Nieuwsberichten