ADVIESRAAD INTERNAT. VRAAGST.

AIV: Onderhandelingen EU-Turkije binnen 24 maanden starten

ADVIESRAAD INTERNATIONALE VRAAGSTUKKEN
Persbericht
Datum: 25 augustus 2004

'Onderhandelingen met Turkije over EU-lidmaatschap moeten binnen 24 maanden beginnen'

Nederland moet erop inzetten dat de Europese Raad in december aanstaande beslist dat binnen 24 maanden onderhandelingen met Turkije over het EU-lidmaatschap beginnen. De tussenliggende periode kan Turkije dan gebruiken om een aantal concrete actiepunten uit te voeren ter versterking van democratie en rechtstaat. Het is verder aan de Europese Commissie om te beslissen over het precieze moment van begin van de onderhandelingen.

Als de onderhandelingen eenmaal begonnen zijn moet een 'ijkpuntenkaart' worden gebruikt: telkens wanneer bij één van de ijkpunten blijkt dat Turkije de afgesproken doelen (nog) niet heeft gehaald, worden de onderhandelingen opgeschort. Een toetredingsdatum moet niet worden genoemd, omdat dit valse verwachtingen wekt en zorgvuldigheid aan een kunstmatige, politiek beladen tijdsdruk zou kunnen worden opgeofferd.

Dit adviseert de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV), die een eerder advies over Turkije uit 1999 heeft geactualiseerd.

In december van dit jaar moet de Europese Raad onder Nederlands voorzitterschap beslissen of de onderhandelingen met Turkije over het lidmaatschap van de Europese Unie wel of niet zullen beginnen. Dit was voor de AIV aanleiding om een eerder advies over de betrekkingen tussen de Europese Unie en Turkije uit 1999 te actualiseren. De AIV handhaaft in dit nieuwe advies zijn principiële overwegingen uit 1999, dat het 'anders zijn' van Turkije, de andere cultuur-historische achtergrond en het feit dat de meeste Turken moslim zijn, geen reden is het land buiten de Europese Unie te houden. Het opnemen in de Europese Unie van een land met een overwegend islamitische bevolking is dan wel nieuw, maar niet principieel verschillend van eerdere uitbreidingen. De islam moet hoe dan ook een plaats krijgen in Europa, alleen al omdat intussen ruim 20 miljoen moslims in de Unie wonen. Daar komt bij dat de Europese Unie Turkije al sinds 1959 de wortel van een lidmaatschap heeft voorgehouden, en telkens verdergaande toezeggingen over zo'n lidmaatschap heeft gedaan. Zo is Turkije sinds 1999 kandidaat-lidstaat, en heeft de Europese Raad in 2002 beloofd om in december 2004 te zullen beslissen over het al dan niet openen van toetredingsonderhandelingen.

Deze beslissing hangt af van het antwoord op de vraag of Turkije een stabiele democratie is, een rechtsstaat die garant staat voor de mensenrechten en de rechten van minderheden, van de zogeheten politieke Kopenhagen-criteria. De AIV constateert dat de hervormingen van de Turkse regering op deze punten in een sneltreinvaart zijn doorgevoerd, en dat hiervoor brede steun is onder de bevolking. Toch beveelt de AIV aan om tot uiterlijk 2006 de tijd te nemen om te laten zien dat het land ook in staat is om wetgeving te vertalen in concrete werkelijkheid.

De koers die de AIV aanbeveelt houdt ook rekening met het feit dat Turkije vanwege zijn omvang en ligging anders is dan de nieuwe lidstaten uit Midden- en Oost Europa: de opnamecapaciteit, de handhaving van de effectiviteit en bestuurbaarheid van de bestaande Unie komt makkelijk in het geding. En tenslotte vindt de AIV dat de Unie zelf moet leren van de fouten die ze bij de laatste uitbreiding heeft gemaakt, toen zij zich niet aan de eigen spelregels heeft gehouden.

///