---
Brieven aan de Kamer
---
Aanvallen op Nederlandse militairen in Irak
19-8-2004 12:44:00
Tijdens aanvallen op Nederlandse militairen in Irak in de nacht van 14 op 15 augustus is een Nederlandse militair om het leven gekomen en zijn anderen gewond geraakt. De regering is geschokt en heeft haar medeleven betuigd met de nabestaanden van het slachtoffer. In deze brief stel ik u, mede namens de minister van Buitenlandse Zaken, op de hoogte van de feiten omtrent de beschietingen, de ontwikkelingen in de veiligheidssituatie en van enkele maatregelen die naar aanleiding van de ontwikkelingen in Irak zijn genomen.
De aanvallen in de nacht van 14 op 15 augustus 2004
Op zaterdagavond 14 augustus reden drie voertuigen van de Koninklijke marechaussee van Ar Rumaythah naar As Samawah. Zij waren in Ar Rumaythah geweest voor een onderzoek naar aanleiding van schietincidenten eerder die week. Bij het verlaten van de stad werden zij van verschillende kanten zwaar onder vuur genomen met klein kaliber wapens. Hierbij kwam een marechaussee om het leven. De marechaussees meldden aan het operatiecentrum van het luchtmobiele bataljon dat zij waren beschoten en dat er mensen waren geraakt. Daarop stuurde het operatiecentrum een deel van een snelle reactie-eenheid (Quick Reaction Force) uit As Samawah en de Amerikaanse helikopter voor medische evacuatie naar de plek van het incident. Ook informeerden zij de basis in Ar-Rumaythah. Van hieruit werd een eenheid, die in de buurt aanwezig was naar de plek van het incident gestuurd. Ook werd een snelle reactie-eenheid vanuit Ar Rumaythah ingezet en werd de hulp van de Apachehelikopters ingeroepen.
De snelle reactie-eenheid uit Ar Rumaythah, met onder andere een ziekenauto, werd onderweg beschoten. De verschillende eenheden die ter ondersteuning naar de marechaussees werden gestuurd, kwamen ongeveer gelijktijdig op de plaats van het incident aan en vroegen om een tweede ziekenauto.
Naar aanleiding van het verzoek om een tweede ziekenauto vertrok vanuit Ar Rumaythah een tweede snelle reactie-eenheid. Deze eenheid werd gedurende de rit door de stad zwaar beschoten. Eén terreinwagen met vier militairen kwam na een uitwijkmanoeuvre vast te staan. De bemanning verliet het voertuig en raakte gedurende langere tijd verwikkeld in een intensief vuurgevecht. Volgens getuigenverklaringen is hierbij ten minste één aanvaller gedood. Twee Nederlandse militairen raakten ernstig gewond en één militair liep lichte verwondingen op. Het verlaten voertuig werd meerdere malen met rocket propelled grenades´ (RPGs) beschoten.
Een eenheid militairen in pantserwielvoertuigen werd vervolgens ingezet om de bemanning van de vastgeraakte terreinwagen te lokaliseren en in veiligheid te brengen. Tijdens de zoekactie werden de pantserwielvoertuigen beschoten totdat een Apache-helikopter arriveerde. Nadat de bemanning van de vastgeraakte terreinwagen was opgepikt, werd zij onder dekking van de Apache naar Ar Rumaythah vervoerd. De twee zwaargewonden werden inmiddels onder dekking van een tweede Apache met de Amerikaanse evacuatiehelikopter aangevuld met een Nederlands medisch team naar het veldhospitaal op de Nederlandse basis in As Samawah gebracht. De evacuatiehelikopter heeft later ook de gewonden bij de voertuigen van de marechaussees naar het veldhospitaal op Camp Smitty (bij As Samawah) gebracht. De Apaches hebben niet geschoten door de omstandigheden op de grond, maar gaven belangrijke informatie over de verschillende locaties waar werd geschoten. Toen de laatste militairen op het basiskamp in Ar Rumaythah aankwamen, was bijna vier uur verstreken sinds de eerste beschietingen op de voertuigen van de Koninklijke marechaussee.
De gouverneur van Al-Muthanna heeft de aanvallen op de Nederlandse militairen veroordeeld en in het provinciaal veiligheidscomité zijn medeleven geuit. Ook de commandant van de lokale politie heeft dit gedaan. Het is niet bekend wie de aanval op de Nederlandse militairen uitvoerden. Er zijn duidelijke indicaties dat er sprake is van coördinatie en bekendheid van de daders met de omgeving. De Koninklijke marechaussee heeft het incident in onderzoek.
Ontwikkelingen in de veiligheidssituatie
Na de uitbarstingen van gewelddadigheden waartoe Muqtada al-Sadr in april en mei opriep, werd zijn beweging ingedamd en groeide de weerstand vanuit de bevolking tegen zijn organisatie. Vanaf 6 augustus is er een opleving van geweld vanuit de organisatie van Muqtada al-Sadr. Hoewel het centrum van het geweld in Najaf ligt, is er ook sprake van een opleving van geweld in het gebied van de Britse multinationale divisie. De ontwikkelingen in Najaf hebben een negatieve invloed op de veiligheidssituatie in het zuiden van Irak. Er is sprake van een groeiende sympathie voor Muqtada al-Sadr. Zijn organisatie vindt een voedingsbodem in de onvrede over de grote werkloosheid.
Na een periode van hevige strijd in Najaf, was op 13 en 14 augustus een staakt-het-vuren van kracht. Tijdens dit staakt-het-vuren werden onderhandelingen gevoerd tussen de IIG en Muqtada al-Sadr om tot een vreedzame oplossing van het conflict te komen. De onderhandelingen mislukten en op zondag 15 augustus laaiden de gevechten tussen Iraakse veiligheidsorganisaties en de multinationale troepenmacht enerzijds en de milities van Muqtada al-Sadr anderzijds weer op. De gewelddadigheden in de afgelopen dagen in Al Muthanna tegen Nederlandse militairen deden zich kort na het mislukken van de onderhandelingen voor. Hoewel de daders van de aanvallen niet bekend zijn, moet er rekening mee worden gehouden dat het Sadr-aanhangers betreft. De gouverneur van Al-Muthanna en de commandant van de lokale politie stelden, bij het veroordelen van de aanvallen op de Nederlandse militairen, dat het merendeel van de bevolking achter de aanwezigheid van de Nederlandse troepen staat. Daarbij geldt echter dat de stem van de grote meerderheid nauwelijks klinkt, maar dat de stem van de kleine radicale minderheid wel hoorbaar en merkbaar is.
De veiligheidssituatie in de provincie Al Muthanna is de afgelopen week in toenemende mate verslechterd. De aanvallen in Ar Rumaythah (80 kilometer ten zuiden van Najaf) deden zich voor in een periode van verhoogde spanning in de provincie Al Muthanna. De relatieve rust van de maanden juni en juli werd de afgelopen weken verstoord door gewelddadige incidenten met klein kaliber wapens, RPGs en mortiergranaten. Zowel Nederlandse troepen als de Iraakse veiligheidsorganisaties waren hierbij doelwit. Er zijn aanwijzingen dat de Iraakse veiligheidsdiensten geïntimideerd worden door aanhangers van Muqtada al-Sadr. Het gemiddelde aantal incidenten per dag ligt nu hoger dan tijdens de opstand van Muqtada al- Sadr in april en mei jongstleden. Er wordt daarbij niet geschroomd om langere tijd het gevecht aan te gaan en er lijkt sprake te zijn van een zekere mate van operationele coördinatie en bekendheid met de operationele procedures van het Nederlandse detachement. De Iraakse politie heeft in As Samawah een avondklok ingesteld en extra voertuigcontrolepunten opgezet. Deze maatregelen onderstrepen dat ook de Iraakse politie de situatie als zorgwekkend beoordeelt.
Zolang de situatie in Najaf niet verandert, zal er sprake blijven van verhoogde spanning en dreiging in Al Muthanna. Gelet ook op de aanhoudende activiteiten van Sadr-aanhangers in Al Muthanna, waarbij wordt gemeld dat aanhangers van buiten de provincie betrokken zijn bij gewelddadigheden, wordt de veiligheidssituatie in het Nederlandse operatiegebied als zorgwekkend beoordeeld. Er is sprake van een overgang van een stabiele naar een instabiele situatie, waardoor de onzekerheid in het operatiegebied is toegenomen. Hoe lang deze situatie gaat duren en of de spanningen nog verder zullen toenemen is onzeker.
Sinds de soevereiniteitsoverdracht nemen de lokale autoriteiten en de Iraakse veiligheidsorganisaties in toenemende mate hun verantwoordelijkheid voor de veiligheid. Als gevolg hiervan is echter de directe betrokkenheid van de Nederlandse militairen bij het optreden van de Iraakse veiligheidsorganisaties afgenomen. Daardoor is ook de inlichtingenpositie van het Nederlandse contingent verslechterd.
Veiligheidsmaatregelen
Het Nederlandse detachement staat onder operationele leiding van de Britse divisiecommandant. Specifieke maatregelen omtrent de wijze van optreden worden in deze lijn besproken. De Nederlandse defensieorganisatie adviseert en speelt een ondersteunende rol. Zij toetst voorts het optreden van het Nederlandse contingent aan de gegeven opdracht. De Nederlandse bataljonscommandant heeft na de incidenten van afgelopen weekend zowel overlegd met de Britse divisiecommandant als met de gouverneur van de provincie. Na de soevereiniteitsoverdracht op 28 juni was de patrouillegang in de steden reeds verminderd. Direct na het incident is besloten de patrouillegang met onmiddellijke ingang tot nader order te beperken tot het strikt noodzakelijke. Van alle patrouilles zal tot nader order een met een mitrailleur uitgeruste terreinwagen deel uitmaken. Voor de overige verplaatsingen zullen doorgaans Patria-pantserwielvoertuigen worden ingezet.
In het licht van de verslechtering van de veiligheidssituatie en de wijze van optreden in al Muthanna heb ik met onmiddellijke ingang besloten tot de volgende maatregelen: * om de beschermingcapaciteit tijdens verplaatsingen te verhogen zullen op korte termijn extra terreinwagens voorzien van mitrailleur alsmede extra Patria-pantserwielvoertuigen ter beschikking van het contingent worden gesteld;
* door de verminderde patrouillegang in de steden na 28 juni is de inlichtingenpositie van het Nederlandse contingent verzwakt. Om deze te verbeteren zal op korte termijn de inlichtingencapaciteit aanzienlijk worden vergroot. Over de invulling hiervan kunnen om veiligheidsredenen geen mededelingen worden gedaan;
* voorts zal het contingent tijdelijk worden versterkt met twee infanteriepelotons (ongeveer 60 personen). Deze zullen op korte termijn aan het contingent worden toegevoegd.
Om op korte termijn resultaten te boeken die de plaatselijke bevolking zichtbaar ten goede komen, zullen versneld projecten in het kader van de civiel-militaire samenwerking (Cimic-projecten) worden geïnitieerd. Deze projecten zijn bedoeld om de verstandhouding met de plaatselijke bevolking positief te beïnvloeden.
De ontwikkeling van de veiligheidssituatie in Al Muthanna wordt van dag tot dag op de voet gevolgd. Zo nodig zullen aanvullende maatregelen worden genomen om de veiligheid van de Nederlandse militairen bij het uitvoeren van hun opdracht verder te verhogen. De hierboven geschetste veiligheidssituatie laat onverlet dat de opdracht uitvoerbaar blijft. Sinds de soevereiniteitsoverdracht op 28 juni jl. wordt de nadruk van het Nederlandse optreden steeds meer gelegd op de ondersteuning van de plaatselijke autoriteiten en de veiligheidsorganisaties, die steeds zelfstandiger functioneren, bij het creëren en handhaven van veiligheid en stabiliteit in de provincie. Deze taak zal worden voortgezet.
Intussen is contact gelegd met vertegenwoordigers van het thuisfrontcomité. Ik heb begrip voor de zorg zoals deze wordt uitgesproken door het thuisfront. Op korte termijn zal een thuisfrontinformatiedag worden georganiseerd.
DE MINISTER VAN DEFENSIE
H.G.J. Kamp
Nieuws Nieuwsberichten